“Peanut Butter”—Paaging Aprikanhon

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA REPUBLIKA SA SENTRAL APRIKA

SA Kasadpang kayutaan ang peanut butter sagad gihunahuna ingong usa lamang ka igpapahid diha sa hiniwang tinapay. Apan, diha sa ubang kayutaan sa Aprika, kini sa pagkatinuod dako kaayog bahin diha sa adlaw-adlawng pagkinabuhi. Sa unsang paagi?

Sa sentral Aprika, daghang popular nga mga pagkaon giandam nga may peanut butter. Dinhi, sama sa ubang nagakaugmad nga mga dapit, ang harina ug harinang mais—mga sambog nga gamiton sa pagpaespeso sa mga sabaw ug mga salsa—lisod mapalit. Busa ang peanut butter maoy kasagarang gamiton ingong kapuli.

Ugaling, dili kini yanong pagpalit ug usa ka garapong peanut butter diha sa lokal nga tindahan sa groseriya. Didto kini gibaligyang kinutsarita, ug kini may pagkamahal. Busa daghang babayeng Aprikanhon mas gustong maghimo ug ilang kaugalingong peanut butter. Kon unsaon kining mabudlay kaayong trabaho himoon makapaikag gayod. Ang mosunod nga impormasyon nakuha pinaagi sa pagpakigsulti uban sa daghang babayeng Aprikanhon.

Pagtanom sa Mani

Dayag, ang mani dili lisod nga atimanong tanom. Ang kinalisorang bahin mao ang pagpreparar sa yuta. Kini himoon sa sinugdanan sa ting-ulan samtang ang yuta uga ug gahi pa. Sa Abril ang mga liso kinamot nga itanom, ug kon sayo nga moabot ang ulan, ang mga liso mahimong anihon sa kataposan sa Agosto o sa sinugdanan sa Septiyembre.

Ang mani sa pagkatinuod dili usa ka nut kondili usa ka lagutmon—sakop sa pamilya sa pea. Ang mani dili modako ingong kahoy, nga basin maoy imong hunahuna; hinunoa, kini modako ingong mugbong mga tanom, nga may tagsaong paagi sa pagpatungha sa ilang bunga ilalom sa yuta. Sa ingon ang mani kasagarang gitawag nga mga nut sa yuta.

Sa sentral Aprika ang aberids nga yuta sa pagpananom ug mani maoy mga 90 por 50 metros. Ang ubang mga tawo nakatanom niini diha sa gamayng parselang yuta duol sa ilang balay. Ang mubog-puloan nga sarol ug guna mao ang kasagarang gigamit sa pagtikad sa uma. Kini makapasakit gayod sa bukobuko nga trabaho! Ang tanom kinahanglang atimanon gayod kanunay, labing menos sa sinugdan. Ang yuta kinahanglang bantayan aron dili kutkoton sa mga ilaga ang mga liso ug kan-on kini. Ug ang yuta kinahanglang bugkalon aron mahugka ug maibot ang mga sagbot.

Ilabina sa panahon nga hapit nang ting-ani nga bantayan gayod ang uma. Ang mga bata mahimong pabantayon sa magkaduol na ang pag-ani. Usa ka babaye nag-ingon nga usa ka silingan nakakita sa iyang mga tanom nga mani didto sa itaas sa mga kahoy sa duol. Gidala kini sa mga unggoy didto ug gipangaon sa iyang kapildihan!

Ang pag-ani sagad maoy usa ka kahikayan sa pamilya. Ang tanan moadto sa uma aron sa pagtabang. Ang tanom ibton nga kinamot ug paughon, ug unya ang mga mani kuhaag mga dahon ug dad-on ngadto sa baryo diha sa dagkong mga palanggana, nga lukdoon sa mga mangangani.

Unya unsay mahitabo sa mga mani? Human hugasan, kini lat-an sa paratong tubig. Ang uban kaonon dayon sa pamilya, apan ang kadaghanan ibilin aron gamiton sa ulahi sa pagluto. Kini ibulad sa yuta duol sa balay ug paughon ug maayo. Kinahanglang may magbantay niini aron dili kini itimotimo sa naglaaglaag nga mga kanding.

Human sa pagpauga sa mani, ibutang kini diha sa usa ka balaybalay nga gama sa sagbot nga mga banig ug mga lapok nga may tag-as nga mga tukon. Kini makapabilin sa mga mani nga uga kanunay, ug maghimo usab niini nga dili maabot sa mga ilaga maingon man sa mga bata nga tingalig mangitag makaon samtang nagtrabaho pa si Mama sa uma.

Gikan sa Mani Ngadto sa Peanut Butter

Ang mani kinahanglang kuhaag panit una pa kini himoong peanut butter. Dayon kini sanglagon, sagad sa lapad, patag nga kalaha ibabaw sa hinaling nga gamayg siga diha sa yuta. Kini magpalutaw sa nut nga lami niini ug magpasayon kini sa pagkuha sa panit. Ang mga mani pasagdang mobugnaw, ug ang mga panit ibagnidbagnid. Dayon gamitan kinig galingan sa pagdugmok sa sinanglag nga mga mani aron mahimong kremahong mantekilya. Kon walay magamit nga galingan, katagon kini sa ginang sa panimalay diha sa dako, patag nga bato ug dugmokon kini pinaagig botelya o lingin nga bato.

Ang peanut butter sa dili madugay mapuslan ingong pangpalapot sa salsa, sagad diha sa usa ka sud-an nga giluto diha sa usa ka kulon ug isula sa kamoteng kahoy, saging, o kan-ong humay. Kon nahibulong ka kon unsay lami sa pagkaong sinagolag peanut butter, nganong dili mosulay sa pagluto?

Sunda ang naandang resipe ug pag-andam ug lauya nga karne, mga sibuyas, ahos, ug pastang tamates. Lutoa kini hangtod mahumok ang karne, ug idugang ang inad-ad nga spinach kon gusto. Samtang giluto pa kana, pagkutawg diyutayng tubig nga gisagolag peanut butter aron mahimong pasta—mga usa ka tasa sa matag duha ka librang karne—ilunod kini sa lauya ug ukaya. Pabukala kini sulod sa diyes minutos o kapin pa diha sa dakong siga aron ang lami sa peanut butter dili manobra. Kon ang salsa dili pa kaayo espeso sumala sa imong gusto, pagdugang ug peanut butter. Timplahig asin. Kon gusto kag halanghalang, makabutang kag pipila ka siling halang.

Nakita sa daghan nga kining pagkaona nga isula sa kan-on lamian! Ug samtang ang imo dili gayod sama sa tinuod, ikaw adunay pila ka kasinatian mismo sa paggamit ug peanut butter—paaging Aprikanhon!

[Mga hulagway sa panid 26]

Ang mga mani anihon, dayon dad-on sa balay aron panitan ug galingon