Pagpaniid sa Kalibotan
Ang mga Epekto sa Kabanha
Ang India adunay populasyon nga duolan sa usa ka bilyon. Sumala kang Dr. S. B. S. Mann, propesor sa Post Graduate Institute of Chandigarh, India, 1 ka tawo sa 10, o halos usa ka gatos ka milyong tawo, ang nag-antos gumikan sa usa ka matang sa pagkabungol. Sa pagpakigpulong diha sa pagbukas sa tinuig nga komperensiya sa Association of Otolaryngologists of India, gibasol ni Dr. Mann kining dakong problema sa panglawas sa polusyon sa kabanha nga gipahinabo sa mga busina, makina, makinarya, ug ayroplano. Ang dakong mabasol, siya nag-ingon, ikapasangil usab sa mga lebentador nga popular kaayo panahon sa kapistahan. Panahon sa kapistahan sa Dasehra, pananglitan, sa tibuok nasod dagkong mga larawan sa mga karakter sa Hindu nga mitolohiya nga naghawas sa daotang mga puwersa sa katilingban suksokan ug ginatos ka lebentador ug duslitan, nga magpahinabog hilabihan ka grabeng kabanha. Kining okasyona sundan ug lima-ka-adlawng kapistahan sa Deepawali, nga nianang panahona minilyong lebentador ang pabuthon.
Pagkapahakpahak sa Bagang Lasang
“Ang pagpangayam, pagpuril sa kalasangan, ug mga sunog dili lamang mao ang makapameligro sa pagkaluwas sa mga tanom ug mga mananap,” nagtaho ang Jornal do Commercio sa Brazil. Ang pagkapahakpahak sa kalasangan makapameligro usab sa pagkapuo sa mga espisye. Ang pagkapahakpahak mahitabo sa dihang dunay gagmayng luna sa lasang nga ibilin sa pagpamuril. Sumala sa Brazilianong agronomista nga si Marcelo Tabarelli, daghan niining maong mga pahakpahak nga luna dili moabot ug napulo ka ektarya kada usa. “Ang mga luna nga ingon niini kadak-a dili makasuportar sa dagkong sus-an nga mga mananap,” matod ni Tabarelli. Sa usa ka hinungdan, ang pagkapahakpahak “magdaot sa naandan nga mga batasan sa pagkatagkatag ug paglalin.” Kini mopahinabog “pagkunhod sa mga populasyon [sa tanom ug mananap].” Tagda, pananglitan, ang mga langgam sa lasang sama sa toucan. Si Tabarelli nag-ingon: “Makit-an gihapon sila, apan gamay ra kaayo ang purohan nga sila makapadayong buhi.”
Interesadong mga Amahan Adunay Mas Malipayong mga Anak nga Lalaki
Ang mga amahan nga magpakitag personal nga interes sa mga kabalaka, asaynment sa eskuylahan, ug sosyal nga mga kinabuhi sa ilang mga anak lalaki magpatunghag “may-motibasyon ug sanag-ug-panglantaw nga batan-ong mga lalaki nga tugob sa kompiyansa ug paglaom,” nagtaho ang The Times sa London. Sa usa ka pagtuon sa 1,500 ka lalaki nga nag-edad ug 13 hangtod 19 nga gihimo sa Tomorrow’s Men nga proyekto, kapin sa 90 porsiyento sa mga lalaki kinsa mibati nga ang ilang mga amahan migugol ug panahon uban kanila ug may aktibong interes sa ilang pag-uswag nagpakitag “taas nga pagtamod sa kaugalingon, kalipay ug kompiyansa.” Sa kasukwahi, 72 porsiyento sa mga lalaki kinsa mibati nga ang ilang mga amahan talagsa ra o wala gayod magpakitag interes kanila may “kinaubsang pagtamod sa kaugalingon, ug kompiyansa, ug mas dakog purohan nga magmagul-anon, nga dili ganahang moeskuyla ug mahimong problema sa kapolisan.” Si Adrienne Katz, sa Tomorrow’s Men nga proyekto, nagkomento nga ang aktuwal nga panahong igugol sa amahan ug anak nga lalaki nga magkauban dili kinahanglang dako kaayo. Siya nag-ingon: “Ang hinungdanon mao ang pagpabati sa bata nga gikinahanglan, gihigugma ug gipaminawan.”
Pagbasa Samtang Magbukot ug Habol
Ang pagbasa nga awop ang suga samtang magbukot ug habol mahimong dili maayo sa mga mata sa bata, nagtaho ang Alemang mantalaan alang sa kahimsog nga Apotheken Umschau. Sa University of Tübingen, usa ka pagtuon nga gihimo sa mga manok nagpakita nga ang pagtubo sa kalimutaw mahimong maapektohan sa dihang ang panan-aw matuis bisag gamay ug kon dili hayag ang suga. Kon ang bata magbasa samtang magbukot ug habol diha sa higdaanan, presente ang duha ka problema: pagtuis, sanglit ang mata dili eksaktong makasentro kon ang libro gunitan nga duol kaayo, ug dili hayag ang suga. “Ang mga kaliwatan sa mga tin-edyer, nga naggunit ug mga plaslayt, maikagon kaayong nagbasa sa ilang paboritong mga estorya samtang magbukot ug habol, ug pinaagi sa paghimo niini ilang gipahiluna ang pasukaranan dili lamang alang sa ilang literaryong edukasyon kondili alang usab sa ilang pagkaduol ug tinan-awan,” nag-ingon ang mantalaan.
Mga Tren nga Paandaron sa Alisngaw Gamiton na Usab?
Ang mga mahiligon sa tren mamingawong mahinumdom sa maanindot nga mga tren nga gipaandar sa alisngaw sa karaang kapanahonan. Bisan pag hapit nang mangawala tungod kay kini dili kaayo episyente ug kusog mopatunghag polusyon, si Roger Waller, usa ka inhenyero nga adunay pabrika sa tren sa Sweden nga paandaron sa alisngaw, nagtuo nga ang puwersa sa alisngaw adunay masanag nga kaugmaon. Walo sa gipaandar-sa-alisngaw nga cog-rail nga mga tren sa iyang kompaniya maoy ginagamit na sa Alps, nagtaho ang Berliner Zeitung, ug di pa dugay nga giilisan ni Waller ang kasko sa mas karaang tren nga paandaron sa alisngaw aron padaganon diha sa naandang mga riles. Ang gigama pag-usab nga mga tren nagagamit ug lasaw nga petrolyo ingong pangtubil imbes karbon, sa ingon magkunhod sa polusyon. Nagagamit usab kinig mga roller bearing aron makunhoran ang pagbag-id ug nagagamit ug maayong insulasyon aron diyutay ra ang mawalang enerhiya ug panahong magugol sa pagpainit sa makina. Si Waller nag-ingon: “Kini mas baratong padaganon ug mas maayo para sa kalikopan kay sa bisan unsang tren nga diesel ang tubil.”
Pagkat-on sa Pagpahiyom
Sa Hapon, diin gipasigarbo sa mga tawo ang maayong serbisyo, ang mga kompaniya dugang ug dugang nga “nagpadala sa mga empleyado ngadto sa mga tunghaan aron sa pagkat-on kon unsaon pagkahimong mas mahigalaon,” nagtaho ang Asahi Evening News. “Giisip sa mga kompaniya ang mga pahiyom, katawa ug pagpakatawa ingong barato ug epektibong paagi sa pagpadaghan sa halin panahon sa hinayng kalihokan sa ekonomiya.” Sa usa ka tunghaan, ang mga estudyante manglingkod atubangan sa mga salamin ug magpraktis ug pahiyom—“nga maningkamot sa pagpatunghag kinanindotang pahiyom.” Sila gisultihan sa paghunahuna sa tawong ilang gihigugma pag-ayo. Ang mga instruktor naningkamot sa pagtabang sa mga estudyante nga morelaks ug sa ingon mopahiyom sa natural nga paagi. Gawas pa sa mga tunghaan, ang ubang mga negosyo magpadalag mga empleyado nga maoy modawat sa mga order sa mga kustomer diha sa fast-food nga mga restawran diin ang mga mamumuo gibansay nga magsigeg pahiyom. Ang pagpahiyom makapalambo ba sa negosyo? Sumala sa mantalaan, ang usa ka kompaniya sa kosmetiko nga nagtanyag ug mga kurso sa pagpahiyom ngadto sa kapin sa 3,000 ka kawani niini nakakita nga misaka ang halin niini ug 20 porsiyento nianang tuiga. Usa ka empleyado nag-ingon nga ang kurso nakapauswag usab sa atmospera diha sa iyang opisina. “Nindot nga mapalibotan sa mangayaong mga boss nga kanunayng mopahiyom,” siya nag-ingon.
Sayong Pagdiskobre Moluwas ug mga Kinabuhi
“Ang yawi sa hustong pagdumala ug pagtambal sa mga kanser mao ang sayong pagdiskobre,” nag-ingon ang taho diha sa Times of Zambia. Ikasubo, diha sa pipila ka bahin sa Aprika, ang wala-mahibaloing gidaghanon sa mga tawo mangamatay tungod sa mga kanser nga madiskobrehan unta kon nahiling pa ang panglawas sa mga indibiduwal. Alang sa kababayen-an, ang labing komon nga mga matang sa sakit mao ang kanser sa kuwelyo sa matris ug kanser sa suso. Sa kalalakin-an, kini maoy kanser sa prostate gland ug kanser sa tinai. Busa ang Central Board of Health sa Zambia nagrekomendar nga moadto ang mga tawo sa mga ospital aron masusi kon may kanser. Ang Times nag-ingon nga ang sayong pagdiskobre “magkahulogag gamay rang sakit ug emosyonal nga kahigwaos alang sa pasyente ug sa iyang pamilya. Dugang pa makapaarang kini sa mga doktor sa paghimog nunot-sa-panahon nga mga lakang.”
Mekanikal nga Tiggatas
“Dili kinaiyanhon alang sa mga baka nga gatasan ug duha ka beses sa usa ka adlaw,” matod ni Sue Spencer, membro sa tem nga naghimog robot nga tiggatas. Sumala pa kang Spencer, ang sobra ka puno nga mga suso makapahinabog pagkaluya ug ubang mga sakit. Busa, unsay mahimo sa usa ka gatasan nga baka sa dihang gusto niining gatasan apan dili pa regular nga oras sa paggatas sa tigbuhig baka? Ang robot nga tiggatas mahimong mao ang tubag! Ginagamit na kini sa usa ka bakahan sa Sweden, sumala sa New Scientist nga magasin. Sa dihang gusto silang magpakuhag gatas, ang mga baka niining Swekong panon moadto lamang sa bukas nga kamalig nga nahimutangan sa robot. Ang kada usa sa 30 ka baka sa panon gitaoran ug elektronikong kuwelyo-kuwelyo nga magpahinabo sa sistema sa pag-ila niini. Kon ang baka hapit nang gatasan, ang ganghaan nga motultol ngadto sa gatasan nga kuwadra moabli. Dayon ang mekanikal nga bukton sa gitultolan-ug-laser nga makinang tiggatas maampingong mangita sa suso sa baka ug magtaod sa mga kopakopa sa paggatas.
Nagkaus-os nga Gidaghanon sa Pagpanganak sa Uropa
“Sa miaging tuig, ang gidaghanon sa pagpanganak diha sa European Union (EU) mius-os sa kinaubsang sukod sukad sa pagkatapos sa Gubat sa Kalibotan II,” nagtaho ang Süddeutsche Zeitung. Ang Eurostat, ang ahensiya sa estadistika sa EU, nagpahibalo nga sa 1998 mga upat ka milyong bata ang nangatawo sa EU, kon itandi sa unom ka milyon kada tuig sa tungatungang bahin sa katuigang 1960. Sa aberids, diha sa mga nasod sa EU adunay 10.7 ka paghimugso sa matag 1,000 ka tawo kada tuig. Unsang nasora ang may kinaubsang gidaghanon sa pagpanganak? Ang Italya, bisan pa sa baroganan sa Iglesya Romana Katolika batok sa pagkontrol sa pagpanganak. Kini aduna lamay 9.2 ka paghimugso sa matag 1,000 ka lungsoranon. Ang Irlandia mao ang may kinatas-ang gidaghanon sa pagpanganak, nga may 14.1 sa kada 1,000.
Pagdungan ug Pangaon
Sa daghang nasod, ang mga ginikanan nagreklamo nga ang ilang kabataan talagsa rang mokaon uban nila, nga sagad mas gusto sa fast-food nga mga pagkaon. Apan mahimong usa gayod ka eksepsiyon ang Pransiya. Sumala sa Pranses nga mantalaang La Croix, ang di pa dugayng pagtuon nagpadayag nga 84 porsiyento sa mga pamilya sa Pransiya dungan nga mangaon sa ilang panihapon. Sa pagkatinuod, ang pagtuon nakakaplag nga 95 porsiyento sa 12- hangtod 19-anyos ang mibati nga maayo ang atmospera sa pagpangaon sa pamilya. Ang mga eksperto nagpasiugda sa kahinungdanon sa pagdungan ug pangaon nga regular ingong usa ka pamilya. Si Dr. François Baudier, sa French Center for Health Education nag-ingon: “Ang pagpangaon dili lang kay panahon sa pagkaon kondili panahon ilabina sa pag-ambitay ug mga hunahuna.”