Primera Klaseng Kape—Gikan sa Tanom Ngadto sa Imong Tasa
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA BRAZIL
ANG mga taga-Pinlandia nagtawag niini nga ilang nasodnong ilimnon. Alang sa daghang Italyano, usa ka seremonyas ang pagtimpla niini. Sa Alemanya, Mexico, Pransiya, Tinipong Bansa, ug daghang ubang kayutaan, dakong bahin kini sa pamahaw. Sunod sa tsa, kini ang kinaham nga ilimnon sa kalibotan. Unsa kini? Sa mga un-tersiya sa kalibotan, usa lamang ang tubag—kape!
Bisag unsa pay imong hunahuna bahin niini, dili ikalimod nga popular ang kape. Unsay nalangkit sa paghimo sa primera klaseng kape nga mabatonan? Asa kini manubo? Sa unsang paagi kini gigama? Aduna ba gayoy dakong kalainan sa mga matang sa kape? Unsang mga butang ang makaapektar sa kalidad, lami, ug presyo niini?
Diin Kini Gikan?
Ang kape himoon pinaagi sa pagsangag sa mga liso sa tanom nga kape, usa ka dakong tanom nga may sinaw berde kaayong mga dahon ug manubo sa may pagka-tropikong mga lugar. Sa dihang mamulak, ang tanom mapuno sa maanindot puting mga bulak nga mangalimyon sa kahumot nga samag manol. Human sa pipila lamang ka adlaw, ang mga bulak pulihan sa mga pungpong sa samag-serali, berdeng mga bunga nga anam-anam nga motubo ug mag-usab-usab ngadto sa lainlaing bulok sa berde ngadto sa bulawan nga pagkabrawon ngadto sa pula o dalag kon kini hinog na gayod.
Bisan tuod adunay duolan sa 70 ka lainlaing mga matang sa mga tanom nga kape, gikan sa mugbo ngadto sa 12-metros nga mga punoan, duha lamang ka matang, ang Coffea arabica, o sa yano Arabica, ug Coffea canephora, nga nailhan usab ingong Robusta, ang naglangkob sa duolan sa 98 porsiyento sa abot sa kalibotan. Ang kinamaayohang mga kape nagagikan sa Arabica nga mga matang, ilabina kadtong gipananom sa hatag-as nga mga lugar. Kining mga tanoma motubo sa gitas-on nga gikan sa upat ngadto sa unom ka metros, bisan pa kini kasagarang pul-ongan aron kutob ra kini sa gitas-ong mga upat ka metros. Ang Robusta, nga kasagarang gamiton alang sa instant coffee, mas daghag caffeine ug mas lahi ug lami.
Pagkultibar ug Primera Klaseng Kape
Unsay nalangkit sa paggamag primera klaseng kape? Sa laktod, kugi nga pagtrabaho! Kining tanan magsugod pinaagi sa pagtanom ug linaing klase nga mga semilya diha sa luyongan nga gituyo aron sa paghatag ug hustong gidaghanon sa adlaw ug landong. Human sa mga unom ka bulan, ang mga luyong ibalhin ug tanom diha sa uma, nga ang yuta gibutangag abono ug mga minerales. Ang mga luyong nga kape ilinya pagtanom nga nagsunod sa tabas sa hanayhayng yuta. Dili kini itanom nga dug-ol aron kini adunay igong lugar nga makatubo ug aron mas madali ang paggalam sa mga tanom ug yuta ug pag-ani.
Aron modaghan ang bunga, ang mga tanom kinahanglang atimanon sa tibuok tuig. Kini naglakip sa pagbugwal sa mga sagbot nga mosupsop sa mga sustansiya sa yuta ug sa regular nga pagbutang ug mga pamatay sa mga agup-op ug mga insekto aron dili matakboyan ug mga dangan ug sakit, sama sa bukbok ug dangan sa kape.
Mokabat ug labing menos duha ka tuig una pa magsugod ug pagpamunga ang linghod nga mga tanom. Inig-abot sa ting-ani, kalit nga modaghan ang trabaho. Ang maayong paagi mao ang kinamot nga pag-ipo sa hinog lamang nga mga bunga, nga tinagsa, ingon sa ginahimo sa mga nasod sama sa Colombia ug Costa Rica.
Ang mga bunga nga anihon niining paagiha sagad prosesohon ginamit kanang gitawag nga basa nga proseso. Niini nga proseso ang mga bunga ibutang diha sa makinang magkuha sa unod, nga magkuha sa kadaghanang unod gikan sa mga liso. Sunod ang mga liso ibutang diha sa mga tangke sulod sa usa ngadto sa tulo ka adlaw, diin niining panahona ang mga enzyme nga kinaiyanhong motungha magpalata sa nahibiling mga unod pinaagig permentasyon o pag-aslom. Dayon ang mga liso hugasan aron makuha ang nabiling mga unod-unod. Ang uban paughon pinaagi sa pagbulad niini sa adlaw diha sa sementadong mga lugar o sa bularang mga lamesa, ug ang uban ipaagi sa mga ughanan nga nagabuga ug init nga hangin. Ang mga sapaw sa ugang panit libot sa liso, nga gilangkoban sa tipaka ug layalaya, panitan pinaagig makina. Ang pag-aslom, nga mahitabo panahon sa basa nga proseso, duyog sa paggamit lamang ug hinog na gayod nga mga bunga mopatunghag dili kaayo isog nga kape nga primera klase.
Sa Brazil, ang kinadak-ang prodyuser sa kape sa kalibotan, ang kadaghanang tigpananom mogamit ug paagi sa pag-ani nga nailhan ingong derriça. Ang kape kinamot nga anihon pinaagi sa paghuros sa tanang bunga gikan sa sanga, bisag dili parehas nga pagkahinog. Dili pa dugay, ang ubang mga prodyuser migamit na ug makina o sagol-makina ug kinamot nga mga paagi aron sa pag-ani sa pagpauswag sa kalidad ug pagpadaghan sa ani. Usa ka paagi mogamit ug kaptag-kamot nga pnuematic nga makina nga taas ug kamot nga nag-uyog-uyog ang mga “tudlo” sa tumoy nga mag-ug-og sa mga sanga, nga magpahulog sa yuta sa hinog lamang nga mga bunga.
Ang nangapulak nga mga bunga kinahanglang kahigon ug ag-agon, mahimong kinamot o minakina, aron makuha ang mga dahon, yuta, ug mga tukog-tukog. Dayon ang mga bunga isulod diha sa mga bukag nga mosulod ang 60 litros. Ang naag-ag nga mga bunga hugasan, mahimong sa sementong ahoganan o sa makina nga gidisenyo alang niining katuyoan. Ang proseso sa paghugas magbulag sa hinog nga mga bunga gikan sa mas gulang uga nga mga bunga nga nagsugod sa pagkalata.
Sa dihang mahugasan na, ang kape katagon diha sa lapad nga sementong luna nga ibulad sa adlaw sulod sa 15 ug 20 ka adlaw. Niining panahona ang mga liso balibalihon matag 20 minutos o kapin pa, aron parehas ang pagkauga. Ang makina nga mga ughanan gamiton usahay aron madali ang proseso sa pagpauga. Ang kaumog sa kape kinahanglang bantayan aron dili mosobra ka uga, nga magpatagpod ug magpatipak ug dali sa mga liso, nga magpamenos sa balor niini. Sa dihang maabot ang hustong kaumogon nga mga 11 ug 12 porsiyento, ang kape pakpakan sa makina aron matangtang ang panit sa liso. Dayon ang mga liso ibutang sa 60-kilos nga mga sakong lanot. Niining yugtoa ang kape kasagarang ipadala ngadto sa kooperatiba, diin didto kini klaseklasehon ug prosesohon pag dugang.
Pagklaseklase
Diha sa kooperatiba, ang mga sako sa kape binagsang idiskarga gikan sa trak. Sa dili pa ibutang ang ilang karga, ang mga mamumuo moagi sa usa ka tawo nga magtusok sa taas, talinis nga gamit diha sa matag sako ug magkuhag gamayng sampol sa sulod niini. Dayon ang mga sampol nga makuha gikan sa tanang sako sa mao rang karga sa trak isagol ingong sampol, nga markahan ingong usa ka klase.
Sa dihang makuha na ang mga sampol, ang kape nga gikan sa lainlaing mga karga sa trak tiponon ug dugang prosesohon aron mouswag ang kalidad niini. Kini moagi una sa usa ka makina nga mokuha sa mga hugaw, sunod sa ag-agan nga makina nga magbulag sa mga liso sumala sa gidak-on, ug dayon ngadto sa nag-uyog-uyog nga lamesa nga magbulagbulag niini sumala sa timbang. Human niana, ang mga liso ipadagan ngadto sa usa ka elektronikong tigbulag, nga magkuha sa tanang itom o berdeng mga liso nga makadaot sa lami sa linagang kape. Ang nahibilin sunod ipadagan ngadto sa pondohanan ug, sa ulahi, iyabo ngadto sa mga sako. Ang mga sako nasudlan na sa mga liso nga samag gidak-on ug kalidad nga andam nang ibaligya ngadto sa mga eksporter o sa lokal nga mga pumapalit.
Unsaon man kadtong mga sampol nga nakuha sa sinugdan? Kini klaseklasehon sa pagtino sa kantidad nga madawat sa matag magtatanom alang sa iyang kape. Una, ang mga sampol gradohan sumala sa matang, nga ibase sa gidaghanon sa mga daot diha sa 300 gramos nga sampol. Apil sa mga daot mao ang itom, berde, o buak nga mga liso ug mga hugaw, sama sa mga tipaka, tukogtukog, ug mga batobato. Sunod, ang mga liso ibutang sa lainlaing mga ag-agan ug bulagbulagon sumala sa gidak-on.
Sa kataposan ang pagtimtim sa lami. Ang sampol sangagon ug diyutay ug dayon galingon, ug ang sinukod nga sinangag nga kape ibutang diha sa daghang baso. Dugangan kinig tubig nga pinabukal, ang sulod kutawon, ug simhoton sa hanas nga magtitilaw ang baho nga moalisngaw gikan sa matag sampol. Human nga mobugnaw ang sampol ug molugdang ang mga ginaling nga kape, mogamit siya ug gamayng luwag nga ituslob aron magkuhag sampol, nga iyang supsopon ug ibuga dihadiha, dayon moadto na usab sa sunod nga baso, diin iyang himoon pag-usab ang proseso. Human sa pagtimtim sa tanang sampol, iyang gradohan ang kape gikan sa dili-isog (lami, hawot, tam-istam-is) ngadto sa isog (pait, nga morag may iodine ug lami).
Ang magtitilaw kinahanglang anad sa pagtimtim ug daghag nahibaloan ug kasinatian nga makaila dayon sa daghan nga lainlaing lami sa kape. Gawas nga mahimong basehanan sa presyo sa kape, ang pagtimtim sa kape hinungdanon sa sunod nga lakang nga nalangkit sa paggamag primera klaseng kape.
Pagsagol ug Pagsangag
Ang pagsagol, nga kasagarang himoon diha sa hilawng mga liso, mao ang arte sa pagsakot sa mga kape nga moangay sa mga kinaiyahan sa kape aron makagamag maayong mga produkto nga mopalutaw sa maayong mga kalidad sama sa lami, kahumot, sabor, ug dagway. Ang problema sa mga tigsagol mao ang pagpatunhay sa paggamag lamiang ilimnon nga tagsaon ug mga kinaiyahan.
Ang sunod nga lakang, pagsangag, hinungdanon usab kaayo sa kalidad sa kape. Sa panahon niini nga proseso ang komplikadong kemikal nga mga kausaban mahitabo sa liso mismo, nga magpagawas sa kinaiyanhong kahumot sa kape. Ang pagsangag himoong hilawhilaw, hustong pagkasangag, o pagodpagod ug diyutay, depende sa gitinguhang lami ug sa paaging gigamit sa paglaga. Apan, ang sobrang pagpagod magpasinaw sa liso, gumikan sa pagkawala sa mga lana nga makahatag sa kahumot. Moresulta kinig pait nga dili kaayo humot nga kape.
Ang hustong paggaling hinungdanon usab sa paggamag maayog-kalidad nga kape. Ang gidak-on sa mga lugas nga ginaling matino pinaagi sa metodo sa paglaga nga gigamit. Pananglitan, ang igoigong gidak-on sa lugas nga ginaling gamiton alang sa kapeng timplahon nga gamitan ug salaan nga panapton o papel, samtang ang pinong pagkagaling gamiton alang sa Turkish coffee, nga dili salaon.
Sa magaling na, ang kape empakehon ug ikarga. Ang kape nga empakehon sa mga plastik molungtad ug mga 60 ka adlaw, samtang ang kape nga giempake sa sudlanang wala gayoy hanging nakasulod molungtad ug usa ka tuig. Sa mabuksan na, ang kape kinahanglang ibutang sa mga sudlanan nga hugot ug mga tabon, mas maayo diha sa repridyeretor.
Pagtimpla Nianang ‘Hingpit nga Kape’
Human sa tanang trabaho sa pagtanom, pagtikad, pag-ani, pagproseso, pagklaseklase, pagsagol, pagsangag, ug paggaling, kita sa kataposan moabot sa bahin nga imong gihulat—pagtimpla nianang ‘hingpit nga kape’! Dunay daghan nga lainlaing paagi sa paglaga, sama sa Turkish, awtomatiko nga pagpatulo, ug Italyanhong moka, sa pagngalan ug pipila—ug ang matag usa nagkinahanglan ug lainlaing paagi sa pagtimpla. Apan, sa kasagaran girekomendar nga mogamit kag tali sa unom ug walo ka kutsarang kape matag litrong tubig. Pagtimpla lamang ug gidaghanon nga giplano nimong idalit dihadiha. Ayaw gamita pag-usab ang mga ginaling nga kape, ug hugasi kanunay ang lutoanag kape, salaan, ug ubang mga gamit pagkahuman dayon sa paggamit.
Sa sunod higayong molingkod ka aron sa pagdimdim sa lami ug kahumot sa imong kinaham nga kape, Brazilianhong cafezinho man, Colombianhong tinto, Italyanhong espresso, o imong kaugalingong espesyal nga linaga, nganong dili mohunong ug mamalandong sa tanang hagong trabaho nga nalangkit aron kanang primera klase nga kape mabatonan—gikan sa kahoy ngadto sa imong tasa.
[Hulagway sa panid 24]
Diha sa luyongan, ang mga luyong makakuha sa hustong gidaghanon sa init sa adlaw ug landong
[Hulagway sa panid 24]
Mga punoan sa gulang nga mga tanom nga kape
[Hulagway sa panid 25]
Ang mga bunga sa kape anihon pinaagi sa paghuros niini gikan sa mga sanga
[Hulagway sa panid 25]
Brazilianong mangangani nagpapalid sa mga bunga sa kape nga kinamot aron makuha ang mga dahon ug hugaw
[Hulagway sa panid 26]
Ang mga sampol klaseklasehon pinaagi sa pag-ihap sa gidaghanon sa mga daot diha sa 300 gramong mga liso sa kape
[Hulagway sa panid 26]
Ang magtitilaw kinahanglang eksperyensiyado gayod kaayo