Ang Danube—Kon Makasulti pa Unta Kini!

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA ALEMANYA

Sulod sa kapin sa usa ug tunga sa siglo, ang labing iladong mga Aleman sa tanang panahon nakasud-ong pag-ayo—apan wala magpakabana—sa Subang Danube. Sa unsang paagi kana posible? Sa 1842, ang Bavarianong Haring Ludwig I nakahuman sa Valhalla,a usa ka Dorikong marmol nga templo nga gidisenyo aron pasidunggan ang iladong mga Aleman nga nangamatay.

NAG-UMBAW sa Danube gikan sa kilid sa bungtod duol sa Regensburg, Alemanya, kining Alemang hawanan sa kabantog—nga giparehas sa Parthenon sa Acropolis sa Atenas—nasudlan sa daghang busto nga naghawas sa bantogang mga lalaki ug babaye.

Sa Aleman nga mitolohiya, ang Valhalla mao ang puy-anan nga hawanan sa mga diyos; sa mitolohiya sa Scandinavia, kadto mao ang hawanan sa gipatay nga mga manggugubat.

Ang dapit angay. Kining mga prinsipe, mga magbabalak, mga tigdibuho, mga politiko, mga siyentipiko, ug mga musikero—nga naglakip sa mga dagkong tawo sama kang Beethoven, Einstein, Goethe, Gutenberg, Kepler, ug Luther—nakaila pag-ayo sa Danube. Kadaghanan kanila nagpuyo diha sa mga tampi niini, milabang sa katubigan niini, o miawit sa pagdayeg niini. Pagkanindot nga sugilanon ang ikasugilon sa Danube—kon makasulti pa unta kini!

Labaw pa kay sa Nagaagos nga Tubig Lamang

“Sumala sa panglantaw sa geograpo ang mga suba maoy mga tigdala sa binanlas ug negosyo,” misulat ang historyanong si Norman Davies. Ugaling lang, siya miingon nga “sa panglantaw sa historyano ang mga suba maoy tigdala sa kultura, mga ideya, ug usahay gubat. Kini nahisama sa kinabuhi mismo.” Ang Danube nag-agos o namaybay diha sa napulo ka lainlaing nasod—Alemanya, Austria, Slovakia, Hungaria, Croatia, Yugoslavia, Bulgaria, Romania, Moldova, ug Ukraine—busa nakaambit kini sa daghang nagkadaiyang kultura, mga ideya, ug gubat. Dili ikatingala, daghang komunidad ubay sa Danube ang nagdulag pangunang papel sa Uropanhon, bisan tibuok-kalibotan, nga kasaysayan.

Pananglitan, tagda ang Vienna, ang kaulohan sa Austria. Kining siyudara maoy usa sa dugay nang giila nga kultural nga mga sentro sa kalibotan, nga may daghang balay sa opera, mga teatro, mga museyo, makasaysayanhong mga balay, ug mga librarya. Sulod sa daghang siglo kini usab ilado tungod sa mga coffeehouse ug mga imnanag-bino niini. Ang Vienna Philharmonic Orchestra giisip ingong usa sa labing maayo sa kalibotan. Ang University of Vienna, nga gitukod niadtong 1365, mao ang labing karaan sa nagasultig-Aleman nga kalibotan.

Kon bahin sa mga ideya, ang The New Encyclopædia Britannica nagtawag sa bag-ong siglong Vienna nga “umolanan sa mga ideya nga—sa ikaayo ug di-ikaayo—naghulma sa modernong kalibotan.” Lakip sa mga indibiduwal nga, sa pipila ka sukod, naimpluwensiyahan sa katuigan nga ilang gigugol didto mao sila si Theodor Herzl, ang magtutukod sa Zionismo; si Sigmund Freud, ang amahan sa sikoanalisis; ug si Adolf Hitler, nga dili na kinahanglang ihubit pa.

Paglain sa “Sibilisasyon Gikan sa Pagkaluog”

“Sa karaang kapanahonan, ang Subang Danube naghawas sa usa sa dagkong mga utlanan sa Uropanhong Peninsula,” matod ni Norman Davies. Siya nagsaysay: “Giestablisar isip utlanan sa Romanhong Imperyo sa unang siglo AD, ang Latin nga Danuvius . . . naglain sa sibilisasyon gikan sa pagkaluog.”

Daghang siyudad sa Danube nagdulag pangunang mga papel sa kasaysayan sa Romanhong Imperyo ug, sa ulahi, sa gitawag ug Balaang Romanhong Imperyo. Pananglitan, ang Bratislava, usa ka kultural nga sentro sa Slovakia ug karon maoy kaulohan niini, nagsilbing kaulohan sa Hungaria gikan sa 1526 ngadto sa 1784. Ug sulod sa usa ka panahon ang halangdong kastilyo, nga nag-umbaw sa mga 100 metros ibabaw sa Danube, maoy kanhi puy-anan sa harianong pamilya sa Austria. Niadtong ang Vienna nameligro sa Pranses ug Bavarianong kasundalohan sa 1741, si Maria Theresa, nga sa ulahi nahimong emperatris, mikalagiw didto alang sa panalipod.

Si Maria Theresa maoy sakop sa Balay ni Habsburg. Kining soberanong dinastiya—usa sa labing gamhanan sa Uropa—gihawasan pag-ayo taliwala sa mga busto sa Valhalla.b Kining talagsaong pamilya, nga masubay ug balik sa ika-10ng siglo, nakabaton sa gahom sa ika-13ng siglo ug ngadtongadto nagkontrolar sa dakong bahin sa Sentral Uropa—sagad tungod sa estratehikong mga kaminyoon. Si Francis Ferdinand, manununod sa trono sa Habsburg, gipatay sa lipot sa Sarajevo niadtong 1914, nga maoy dangilag sa pagsilaob sa gubat sa kalibotan.

Namansahan-sa-Dugo nga Katubigan

Ang mga imperyo naggahom ug napukan, nga nagpailalom sa Danube sa padayong politikal nga kausaban. Kadto ang utlanan sa Byzantino nga Imperyo sa ika-11 ug ika-12ng mga siglo. Sa ulahi, sa kinadak-ang gitas-on niini, kini nag-agos sulod sa Ottoman nga Imperyo, samtang ang mga siyudad sa Danube sama sa Belgrade ug Budapest gisakop sa mga Turko. Bisan ang Vienna pakyas nga gisulong niadtong 1529 ug usab sa 1683.

Nan, dili ikatingala nga ang awtor nga Alemang si Werner Heider miingon: “Walay laing suba sa Uropa ang ikatumbas sa Danube sa makasaysayanhong kahinungdanon niini.” Laing awtor miingon nga sa miagi kini nagsilbi ingong “ang pangunang ruta sa pagsulong sa Uropa gikan sa sidlakan alang sa mga Hun, Tartar, Mongol, ug mga Turko.”

Ang Danube gidaot usab sa mga gubat sa di pa dugayng panahon. Ang awtor nga si William L. Shirer misulat: “[Sa 1941] sa gabii sa Pebrero 28 ang mga yunit sa Alemang Kasundalohan milabang sa Danube gikan sa Rumania ug mipahiluna sa estratehikong mga posisyon sa Bulgaria.” Sa 1945, upat ka tuig sa ulahi, “ang mga Ruso, kay nakabihag sa Vienna sa Abril 13, milatas agi sa ulohan sa Danube, ug ang Third Army sa T.B. mitadlas sa maong suba aron sa pagsugat kanila.”

Ang sugilanon sa Danube bahin sa kultura ug mga ideya sagad maoy sugilanon sa panagbangi, ug ang katubigan niini kanunay gayong namansahan sa dugo sa mga gubat sa katawhan. Apan kini nahugawan usab sa laing mga paagi.

Dili na Asul

Sa dihang si Johann Strauss, Jr., nagkomposo sa balsi nga “The Blue Danube” sa 1867, ang katubigan dayag nga matinud-anong nagsumbalik-silaw sa asul, hayag nga kalangitan. Apan karon?

Gikan sa tinubdan niini sa Black Forest sa Alemanya, ang Danube nag-ekis-ekis sa iyang agi pahabagatan-sidlakan sa mga 2,850 kilometros ngadto sa Black Sea. Sunod sa Volga, kini ang ikaduhang-kinatas-ang suba sa Uropa. Ang yutang giagosan niini mosakop ug 817,000 kuwadrado kilometros. Bisan pa niana, ang pagtukod sa Gabcikovo Dam, nga bahin sa hydroelektrik nga proyekto nga nahimutang sa Danube tali sa Vienna ug Budapest, nakaapekto sa kalikopan. Sumala sa usa ka tinubdan, ang dam “nagpahinabo ug grabeng pag-us-os sa lebel sa tubig sa Danube, nakapamala sa libolibong ektarya sa kalasangan ug kalasakan ug nagpamenos sa 80% sa kuhang mga isda sa pipila ka bahin sa habagatang Danube.”

Kon makasulti pa kini, ang Danube sa pagkakaron lagmit dili magpanuko sa pagsulti kon sa unsang paagi ang tawhanong kaignorante ug kahakog naghimo niini nga sad-an ug usab biktima. Uban sa laing tulo ka dagkong suba nga nagaagos ngadto sa Black Sea, ang Danube nakaamot sa paghimo sa Black Sea nga “labing hugaw nga dagat sa kalibotan,” sumala sa Rusong mantalaang Rossiiskaya Gazeta. Ang samang mantalaan naghisgot bahin sa Black Sea ingong “nagtinga sa masakit nga kamatayon,” nga nag-ingong panahon sa miaging 30 ka tuig, kini “nahimong agosanag-hugaw sa katunga sa Uropa—usa ka dapit nga labayanag daghan kaayong phosphorus compound, mercury, DDT, petrolyo, ug ubang makahilong mga biya.”

Pagkamakapasubo sa sugilanon nga nahitabo sa delta sa Danube! Palibot sa Izmail, Ukraine, dili layo diin ang suba moagos padulong sa Black Sea, ang kadaot sa ekolohiya grabe. Ang mga pelikano nga kanhi daghan sa maong dapit nahimong nihit. Ang Alemang magasin nga Geo nag-ingon nga ang permanenteng pagpreserbar sa “dagayang kadaiyahan sa mga tanom ug mga mananap [sa maong dapit] . . . maoy usa ka sumbanan alang sa internasyonal nga pagkontrolar sa kalikopan.”

Mas Malipayong Sugilanon Isugilon sa Di-Madugay

Sa 1902 usa ka bag-ong molupyo ang miabot sa Tailfingen, usa ka lungsod nga nahimutang mga 60 kilometros amihanan-sidlakan gikan sa mga tuboran sa mga tubig sa Danube, sa usa sa mga sapa nga nagaagos ngadto niini. Siya si Margarethe Demut. Ang “Demut” nagkahulogang “Pagpaubos” sa Aleman. Tungod kay siya nagsangyaw bahin sa umaabot nga “bulawanong panahon,” wala madugay ang lumad nga mga molupyo nagtawag kaniya ug Bulawanong Gretle. Wala madugay human niana, ang Tailfingen nakabaton sa usa sa unang mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa Alemanya.

Sa 1997 ang 21,687 ka Saksi ni Jehova nga nag-alagad diha sa 258 ka kongregasyon sa mga komunidad sa Danube, nga anaa sa napulo ka nasod, nagkahiusa sa pagsangyaw niining samang mensahe bahin sa natukod nga Gingharian sa Diyos.

Sanglit ang Diyos nagbaod nga ang yuta molungtad sa walay kataposan ug pagapuy-an, ang Danube moagos gayod sa panahong walay tino. (Salmo 104:5; Isaias 45:18) Kon mao, pagkamakapahupay nga human sa sugilanon sa daghang siglo bahin sa di-hingpit nga mga kultura, sayop nga tawhanong mga ideya, ug dugoong mga gubat, kining subaa sa kataposan aduna unyay makapalipayng sugilanon nga ikasugilon. Malipayon ug himsog nga mga tawo ang magpuyo unya ubay sa mga tampi niini, nga dili na mabahin sa politikanhong mga utlanan o pinulongan. Ang tanan magpatugbaw na unya sa ilang mga tingog sa pagdayeg sa Dakong Maglalalang. Ug dili na unya kinahanglanon ang Valhalla aron pasidunggan ang mga tawong patay, sanglit ang tanang takos nga mga tawo gipasig-uli na man sa kinabuhi.—Juan 5:28, 29.

Ang pagpamalandong sa maong masadyaong Danube hayan magpahinumdom kanato sa Salmo 98:8, 9, nga nag-ingon: “Papalakpaka ang kasubaan . . . kay [si Jehova] miabot aron hukman ang yuta. Iyang hukman ang mabungahong yuta uban sa pagkamatarong.” Hunahunaa ang makapahinam nga sugilanon nga ikasugilon sa asul nga Danube, nga mapasig-uli pag-usab!

[Mga footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 16, 17]

SA TAMPI SA DANUBE

ULM, ALEMANYA

Sa 1879, si Albert Einstein, kansang siyentipikanhong mga kaplag nakatabang sa paghulma sa di pa dugayng kasaysayan sa kalibotan, natawo sa Ulm. Gikaingon nga siya “giila sa iyang panahon ingong usa sa labing mamugnaong mga makinaadmanon sa tawhanong kasaysayan”

[Hulagway]

WELTENBURG, ALEMANYA

REGENSBURG, ALEMANYA

Ang astronomo nga si Kepler namatay didto sa 1630, dugay na human ang Danube gihimoag taytayan niadtong ika-12ng siglo nga mao ang Steinerne Brücke (Taytayang Bato), niadtong panahona giisip ingong usa ka katingalahan sa pagtukod

MAUTHAUSEN, AUSTRIA

Kining gamayng komunidad sa Danube mao ang dapit sa kampo konsentrasyon sa Nazi. Ang pipila sa tinagpulo ka libong tawo nga gibilanggo didto maoy mga Saksi ni Jehova, lakip kang Martin Poetzinger, nga sa ulahi nahimong membro sa ilang Nagamandong Lawas

[Hulagway]

VIENNA, AUSTRIA

[Hulagway]

BRATISLAVA, SLOVAKIA

[Credit Line]

Geopress/H. Armstrong Roberts

BELGRADE, YUGOSLAVIA

Ang The World Book Encyclopedia nag-ingon nga ang Belgrade nakasinatig “mga bugno sa politika ug militaryo” nga milungtad ug “gatosan ka katuigan.” Ang misulong nga kasundalohan “nagparot ug naglaglag sa Belgrade kapin sa 30 ka beses”

NIKOPOL, BULGARIA

Kining lungsora maoy hinungdanong kuta human kini tukora sa Byzantinong emperador nga si Heraclius niadtong 629 K.P. Sa 1396 ang Ottoman nga sultan nga si Bayezid l nagparot didto kang Haring Sigismund sa Hungaria, ug nagsugod ang lima ka siglo sa pagmandong Turko

GIURGIU, ROMANIA

Sa 1869, ang unang linya sa riles sa Romania nagdugtong sa Giurgiu ngadto sa duol nga silingan niini ang Bucharest, mga 65 kilometros paamihanan. Sa 1954 usa ka duhag-lebel nga haywey-riles nga taytayan tabok sa Danube ang nagdugtong sa Romania ug Bulgaria ug sa kamalaomon ginganlag Friendship Bridge

[Mapa]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

ALEMANYA

Black Forest

Tailfingen

Ulm

Weltenburg

Regensburg

Valhalla

AUSTRIA

Mauthausen

Vienna

SLOVAKIA

Bratislava

Gabcikovo Dam

HUNGARIA

Budapest

CROATIA

YUGOSLAVIA

Belgrade

BULGARIA

Nikopol

ROMANIA

Giurgiu

Bucharest

MOLDOVA

UKRAINE

Izmail

Danube delta

BLACK SEA

[Kahon/Hulagway sa panid 18]

BUDAPEST, HUNGARIA

Kanhi nailhan ingong Rayna sa Danube, ang Budapest nalangkoban ilabina sa Buda, sa kasadpang tampi sa Danube, ug Pest sa sidlakang tampi. Sa pagka-1900, duolag un-kuwarto sa populasyon maoy Hudiyo—usa ka pundok sa katawhan nga halos bug-os nga napuo panahon sa Gubat sa Kalibotan II