Paghimo sa Kalibotan nga Magiyan sa Droga
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA ESPANYA
SA ka bag-ong natawo nga bata mitiyabaw diha sa usa ka ospital sa Madrid, Espanya. Ang usa ka nars natarantar sa pagsulay pagpahilom kaniya apan wala magpulos. Ang bata nag-antos sa kasakitan sa pagkawalay heroina. Daotan pa, positibo siya sa HIV. Giyanon sa heroina ang iyang inahan.
Ang usa ka inahan sa Los Angeles dili tinuyong nakadrayb sa iyang kotse ngadto sa usa ka kalyeng kontrolado sa usa ka gang sa mga tigbaligyag droga. Gisugat siyag rakrak sa mga bala, nga nakapatay sa iyang masusong anak nga babaye.
Libolibong kilometros ang kalayo, sa Afghanistan, ang usa ka magbabaol nagbunglay sa usa ka uma sa poppy. Maayog abot kadtong tuiga; miuswag ug 25 porsiyento ang abot. Dako ang masapi sa mga opium poppy, ug ang pamilya sa magbabaol nag-ilaid sa kakabos. Apan kining nindot nga poppy himoong heroina, ug ang heroina modaot ug mga kinabuhi.
Ang usa ka maulawong tin-edyer nga babaye sa Sydney, Australia, tig-adtog diskohan kada Sabado sa gabii. Kaniadto lisdan siyang makigsagol sa daghang tawo, apan karong bag-o ang pildora nga gitawag ug ecstasy maghatag kaniyag bag-ong pagsalig. Ang mga pildorang iyang gitomar giyuhot sa Australia gikan sa Netherlands, bisan pag ang lokal nga mga laboratoryo nagsugod usab pagsuplay niana. Tungod sa ecstasy mas nindot paminawon ang honi, ug ang iyang pagkamapugnganon mahanaw. Siya mobati pa ganing mas madanihon.
Alang kang Manuel, usa ka kusgang magbabaol nga nalisdan nga manginabuhi sa gamay niyang uma sa Andes, naharuhay ug gamay ang kinabuhi sa dihang nagsugod siya pagtanom ug coca. Buot ni Manuel nga mohunong pag-ani sa tanom, apan nahadlok siya nga makapasuko kana sa mapintasong mga lalaki nga maoy nagkontrolar sa pagtanom ug coca diha sa iyang dapit.
Pipila lang kini sa mga tawong nagpaluyo sa hampak sa droga nga nagadaot sa atong planeta.a Kon kining mga tawhana maoy mga tigkonsumo ba, mga prodyuser ba, o inosenteng mga tumatan-aw, way-hunong nga gikontrolar sa droga ang ilang mga kinabuhi.
Unsa ka Dako ang Suliran sa Droga?
Ang Sekretaryo-Heneral sa HK nga si Kofi Annan nag-ingon: “Ang mga droga nagabungkag sa atong mga katilingban, nagapasanay sa krimen, nagapakaylap sa mga sakit sama sa AIDS, ug nagapatay sa atong mga batan-on ug sa atong kaugmaon.” Siya midugang: “Karong adlawa may gibanabanang 190 ka milyong tiggamit ug droga sa tibuok kalibotan. Walay nasod ang nahigawas. Ug sa kaugalingon, walay nasod ang makalaom sa pagpukgo sa negosyo sa droga sulod sa mga utlanan niini. Ang pagkatibuok-kalibotan sa negosyo sa droga magkinahanglag tibuok-kalibotang pagsanong.”
Sa pagpagrabe sa kahimtang, sa dili pa dugayng mga tuig ang dinisenyong mga drogab misulod sa nataran sa kalihokan sa droga. Kining sintetikong mga kemikal gidisenyo aron ihatag sa tiggamit ang pagbati sa kalalim, o pagkabinayaw. Sanglit ang dinisenyong mga droga magama nga barato sa halos bisan diin, ang mga kuwerpo sa kapolisan halos inutil sa pagkontrolar niana. Sa 1997 ang Komisyon sa Narkotikong mga Droga sa Hiniusang Kanasoran nagpasidaan nga sa daghang nasod kining sintetikong mga droga nahimong bahin sa “nauso karon nga panggawi sa tigkonsumo” ug pagaisipon kana nga “makuyawng hulga sa internasyonal nga katilingban sa sunod nga siglo.”
Ang mas bag-ong mga droga sama ka isog sa mga mag-uuna niini. Ang crack cocaine mas makagiyan pa gani kay sa cocaine. Ang bag-ong mga klase sa cannabisc mas makapahanduraw, ug ang usa ka bag-ong dinisenyong droga nga gitawag ug ice tingali apil sa labing makadaot.
Salapi ug Gahom Gumikan sa Droga
Bisan pag tingali minoriya ang mga tiggamit ug droga, ang ilang gidaghanon igo aron hatagag dako kaayong gahom ang mga haring-gangis sa droga, ang mga tawong nag-organisar sa produksiyon ug pagpanagtag sa mga droga. Kining way-tanlag nga mga tawo nagdumalag usa ka ilegal nga negosyo nga nahimong labing dakog-sapi—ug halos kinadak-an—nga negosyo sa yuta. Ang mga transaksiyon sa droga tingali karon maoy naglangkob sa mga 8 porsiyento sa tanang internasyonal nga negosyo, o mga $400,000,000,000 kada tuig. Samtang ang salapi gikan sa droga mosirkular sa tibuok kalibotan, kini magpadato sa mga gangster, magpakorap sa mga kuwerpo sa kapolisan, maghiphip sa mga politiko, ug sa pinansiyal magsuportar pa sa terorismo.
May mahimo ba aron masumpo ang suliran sa droga? Sa unsang sukod ang negosyo sa droga nag-apektar sa imong kita, imong kasegurohan, ug mga kinabuhi sa imong mga anak?
[Mga footnote]
a Niining mga artikuloha, kami naghisgot sa mga droga nga gigamit alang sa dili-medikal nga mga katuyoan ug ilegal nga gipanagtag.
b Usa ka droga nga gibag-o ug diyutay ang kemikal nga mga sangkap, nga sagad gigama aron paglikay sa mga restriksiyon sa ilegal nga mga narkotiko o sa mga droga nga makapahanduraw.
c Ang pinaugang mobulak nga mga tumoy sa tanom nga cannabis mao ang kuhaanan sa marijuana. Ang tagok gikan sa samang tanom mao ang hashish. Kanang duha ka produkto giyupyop sa mga tiggamit ug droga.
[Mapa sa panid 4, 5]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
Produksiyon ug Pagpatigayon sa Droga sa Tibuok Kalibotan
PANGUNANG MGA DAPIT SA PRODUKSIYON:
Cannabis—dahon (marijuana) ug tagok (hashish)
Heroina
Cocaine
Ang mga pana nagpaila sa pangunang mga ruta sa patigayon.
[Credit Line]
Tinubdan: United Nations World Drug Report
[Picture Credit Line sa panid 3]
U.S. Navy photo