Ang Abokado—Tinuod nga Daghag-Gamit nga Prutas!
Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Colombia
ANG Katsila nga mga konkistador sa sayo sa ika-16 nga siglo wala pa gayod makakita sukad ug sama niini. Kini samag gidak-on ug porma sa dakong peras, apan kini magpabilin gihapong berde bisag hinog na. Ang unod niini humok ug kremahon, nga morag nut ug lami. Sa ngadtongadto, kini nailhang abokado, gikan sa Aztec nga pulong ahuacatl.
Ang abokado unang gipailaila sa katilingban sa Uropa sa 1519, ni Martín Fernández de Enciso. Nakit-an ni Enciso ang prutas duol nianang nailhan karon nga Santa Marta, Colombia, panahon sa usa sa unang mga ekspedisyon sa Katsila didto sa Amerika del Sur. Niadtong maong mga tuig sa pagsuhid, mao pay pagkatilaw sa mga Uropanhon sa pipila ka bag-ong mga pagkaon gawas sa abokado, lakip sa tsokolate, mais, ug patatas.
Sa pagkatinuod, ang maong mga pagkaona dili gayod bag-o. Kining tanan nailhan na ug kinaham sa lumad nga mga molupyo sa kasarangan ug klima nga mga dapit sa Kasadpang Hemisperyo sa daghang siglo. Taliwala sa pipila ka lumad nga mga tribo, ang abokado gipakahamili kaayo nga kini gigamit ingong gasa sa kasal maingon man gasa sa pag-abiabi sa mga bisita.
Pagpananom ug mga Abokado
Karong adlawa ang abokado gipananom sa daghang dapit nga dunay mainit o kasarangang klima, apil ang Amerika del Norte ug Sur, Australia, Israel, Kenya, New Zealand, ug ang Pilipinas. Kini maoy usa sa mga 20 ka prutas sa tropiko nga nahimong hinungdanon sa komersiyo sa tibuok kalibotan.
Apan, nagkatag sa tibuok kayutaan sa mga Amerika mao ang daghang klaseng abokado, gikan sa dili molabaw ang gidak-on sa itlog sa manok ngadto sa ingon ka dak-a sa kasarangang melon, nga motimbang ug duha ka kilo. Lainlain ang kolor niini gikan sa berde ngadto sa morado, ug ang panit sa ubang klase hagashason ug daling malugti, samtang ang ubang klase maoy nipis ug hamis. Apan, posibleng makatikad ug abokadohan nga ang mga bunga managsamag dagway ug kalidad.
Sa dihang mamulak, ang kahoyng abokado maputos sa libolibong hilawng-pagkadalag nga mga bulak. Apan, 1 lamang sa 5,000 niining mga bulaka ang mahimong usa ka abokado. Usa ka talagsaong kinaiyahan niining mga bulaka mao nga ang matag usa niini dunay stamen, o parte nga mopagawas ug pollen, o malo, ug sa samang higayon, usa ka pistil, o parte nga dunay obaryo. Ang pagmalo-sa-kaugalingon, hinunoa, dili mahitabo tungod sa katingalahang mekanismo sa kahoyng abokado nga nagprogama niining mga parteha sa paglihok sa lainlain nga mga higayon.
Tungod niini, buskaron sa ubang mga kahoy ang ilang mga bulak ingong tigdawat sa malo sa pagsubang sa adlaw sa buntag ug motik-op sa mga bulak sa udtong tutok. Kini gihapong mga bulaka mobuskad na usab ingong tiggamag malo sa pagkagabii. Ang ubang mga kahoy sa duol dunay lahi nga siklo. Ang pagmalo mahitabo kon ang usa ka kahoy nga nagagamag malo anaa sa duol sa usa ka kahoy nga sa samang higayon nagadawat ug malo. Lain pa, ang mga buyog o ubang mga insekto hinungdanon sa pagpasa sa malo. Sa ingon, usa ka komplikadong koordinasyon sa kahayag sa adlaw, init, mga insekto, hangin, ug lokasyon nagpaposible sa pagpamunga niining kahoya.
Sustansiyado ug Mapuslanon
Ang abokado daghan kaayog sustansiya, nga dasok sa protina, riboflavin, niacin, potassium, ug bitamina C. Ginaingon nga kini dunay dili momenos 11 ka bitamina ug 14 ka minerales. Sa ubang mga bahin sa Sentral Amerika, ang abokado nga may tortilyas giisip nga usa ka kompletong pagkaon. Ang abokado tugob usab sa tambok, ug ang lana niini sama sa lana sa olibo tungod kay ang tambok niini maoy monounsaturated. Ang lana gamiton usab sa paggamag mga sabon ug mga kosmetik.
Halos ang matag bahin sa kahoyng abokado mapuslan. Ang kahoy gigamit ingong sugnod. Ang liso gigamit sa Amerika del Sur sa pagmarka sa besti, kay magbilin kini ug dili mapanas nga mansa. Sa ubang bahin sa Pilipinas, ang mga dahon gigamit sa paggama ug tsa. Ang panit sa kahoy gitaho nga gigamit sa pagtina sa panit.
Pagpalit ug Pagkaon sa Prutas
Kon moadto ka sa tiyanggihan aron sa pagpalit ug mga abokado, ayaw tan-awa ang pagkahinog niini pinaagi sa kolor sa ilang panit, sanglit dili managsama kini gikan sa usa ka klase ngadto sa lain. Pislitag hinay ang prutas. Kon humokhumok na, hinog na kini. Ang abokado kinahanglang ibutang sa mainit, mahanginan-pag-ayo nga mga lugar, ug mapadali nimo ang pagkahinog niini pinaagi sa pagputos niini sa mantalaan. Mahimong ibutang usab kini sa repridyeretor, bisag nabuksan na. Pinaagi sa pagwisik ug duga sa lemon sa nabuksang hinog nga abokado, masanta nimo ang paglagom sa unod.
Daghan ang lamian mokaon sa abokado uban sa klaseklaseng mga kahil o mga tamates. Mosamot pa kini ka lami pinaagi sa mahalanghalang nga sarsa. Dugang pa, ang abokado maayong isula sa pasayan, lambay, o banagan, ug ang mga abokado magamit sa pagpalami sa daghang matang sa mga ensalada. Isagol kini sa ubang mga tawo sa ubang mga prutas sa paghimog makapapreskong ilimnon.
Kon ang abokado pigsaton nga butangag mga lamas ug ubang mga sambog, usa ka lamiang spread ang magama nga ipahid diha sa mga kraker. Siyempre, dili angay kalimtan ang iladong guacamole, nga ginama sa abokado, mga tamates, sibuyas, kaguku, ug mga lamas. Ang prutas mahimong idalit usab uban sa linutong mga pagkaon, ingong bahin sa pangunang pagkaon. Kon mao, kini ang kataposang idugang, nga dili ipaagi sa kalayo.
Tingali ang abokado nahimo nang dakong bahin sa imong pagkaon. Apan, sa ubang bahin sa kalibotan, kini giisip nga lahi ug talagsaong prutas. Kon wala ka pa makatilaw ug abokado, nganong dili motilaw niini sa sunod panahong makahigayon ka. Imong makita nga kining tinuod nga daghag-gamit nga prutas maoy lamian usab!