Ang Vasa—Gikan sa Pagkalunod Ngadto sa Pagkahimong Talan-awon
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA SWEDEN
ANG Agosto 10, 1628, maoy usa ka matahom nga adlaw sa ting-init diha sa Stockholm, ang kaulohan sa Sweden. Ang mga tawo mihugop sa pantalan samtang ang gipasigarbo nga harianong barkong iggugubat nga Vasa, human sa tulo ka tuig nga pagtukod, migikan alang sa iyang unang pagbiyahe aron moduyog sa Swekong kasundalohan sa dagat.
Ang Vasa dili ordinaryong barkong iggugubat. Gusto ni Haring Gustavus II Adolphus Vasa nga kini mao ang mahimong labing gamhanan sa kalibotan. May pipila nga nag-ingong nagpahimo siyag ikaduhang kubyerta sa kanyon human niya madunggi nga ang mga taga-Denmark nagtukod ug barko nga duhag kubyerta sa kanyon. Gusto niya nga ang barkong nagdala sa ngalan sa iyang pamilya maoy superyor sa tanan.
Ang paggikan niini gidahom unta nga mahimong usa ka mapasigarbohong pagpasundayag sa gahom ug himaya sa hari. Armado kini ug 64 ka kanyon ug giadornohan ug kapin sa 700 ka kinulit ug mga dayandayan. Ang bili niini katumbas ug kapin sa 5 porsiyento sa kinatibuk-ang bili sa produkto ug serbisyo sa nasod sa Sweden. Kining gamhanang galamiton sa gubat ug naglutaw nga pasundayag sa arte mao tingali ang kinanindotan nga barkong natukod bisag asa niadtong panahona. Dili ikatingala nga ang mga tawo magarbohong nag-abiba niini samtang milabay kini sa pantalan sa Stockholm!
Pagkalunod ug Kaulawan
Apan, nakalawig lang ug sobrag usa ka kilometro ang Vasa sa dihang mitakilid kini tungod sa kusog nga paghuros sa hangin. Mibul-og ang tubig pasulod sa abling mga bentana sa kanyon, ug nalunod kini. Tingali mao kini ang kinamub-an nga unang pagbiyahe sa kasaysayan sa mga barko!
Nangaugnok ang mga tumatan-aw. Ang himaya sa Swekong Nebi nalunod, dili tungod sa gubat o sa kusog kaayong bagyo diha sa lawod, kondili tungod sa usa lamang ka paghuros sa hangin diha sa pantalan mismo niini. Ang kamatayon sa mga 50 ka tawong sakay nakapahinabog dugang kakurat. Imbes nga mahimong garbo sa nasod, ang Vasa nahimong hinungdan sa kahigawad ug kaulawan.
Dihay gipatawag nga tigom aron masuta kon kinsa ang may tulubagon sa maong makauulaw nga kapildihan. Apan walay gisumbong, malagmit tungod kay ang testimonya nagdahig sa hari ug sa ikaduha sa kinatas-ang komander sa Swekong Nebi, si Bise Almirante Klas Fleming.
Tungod sa mga pag-insister sa hari ang mga magtutukod nag-eksperimento ug mga disenyo nga dili pamilyar kanila. Busa, grabe kaayo ang pagkadili-balanse sa Vasa. Usa ka higayon una pa sa pagkatikyaob, si Almirante Fleming naghimo ug usa ka pagsusi sa kalig-on niini. Katloan ka lalaki naglumbay nga midagan gikan sa usa ka kilid sa barko paingon sa lain. Human sa ikatulong pagdagan nakaamgo ang almirante nga kon ipadayon nila, matikyaob gayod ang barko niadtong higayona mismo. Busa iyang gihunong ang pagsusi apan wala magpugong sa unang pagbiyahe. Kay naangin ang impluwensiyadong mga tawo sama sa hari ug sa almirante, ang mga sumbong wala ipadayon.
Sa 1664-65, nakuha sa usa ka kanhing-opisyal sa Swekong sundalo ang kadaghanan sa mga kanyon sa Vasa pinaagi sa usa ka yanong himan sa pagkuhag nalunod nga mga gamit. Dayon ang Vasa anam-anam nga nakalimtan samtang nagkalalom kining nalubong diha sa lapok 30 metros ilalom sa dagat.
Gihaw-as Gikan sa Lapok
Sa Agosto 1956, usa ka bag-ohang arkeologo, si Anders Franzén, migamit ug core sampler (kasangkapang mokuhag sampol) aron sa pagkuhag usa ka piraso sa tablang oak gikan sa ilalom. Daghang tuig na nga siya nagsusi sa karaang mga dokumento ug nagsuhid sa salog sa dagat sa pagpangita sa Vasa. Karon iya na kining nakit-an. Pinaagi sa usa ka inantigong pamaagi sa pagkuha, ang Vasa gihaw-as gikan sa lapok ug maampingong gidala nga tibuok agi sa ilalom sa dagat ngadto sa naghulat nga dunggoanan.
Sa Abril 24, 1961, ang mga pantalan sa Stockholm napuno na usab sa nag-abibang mga tumatan-aw. Human ang 333 ka tuig diha sa kahiladman sa dagat, ang Vasa nahibalik—niining higayona ingong talan-awon sa turista ug usa ka bahandi alang sa mga arkeologo sa dagat. Gipadayag sa kapin sa 25,000 ka karaang butang ang makaikag nga mga detalye bahin niining ika-17-siglong barkong iggugubat ug mihatag usab ug talagsaong pagsabot sa pagtukod ug barko ug arte sa pagkulit niadtong panahona.
Ngano man nga maayong pagkapreserbar ang Vasa ug ang karaang mga butang niini? Ang pipila ka hinungdan mao nga bag-o kini sa pagkalunod niini, ang lapok may makapreserbar nga epekto, ug ang mout-ot-ug-kahoy nga ulod sa dagat dili modaghan sa tubig nga dili kaayo parat.
Ang Vasa dunay duolan sa 120 ka toneladang pabug-at. Gikuwenta sa mga eksperto nga gikinahanglan niini ang sobra pa sa doble nianang gibug-atona aron dili kini mokilingkiling, apan wala nay lugar. Dugang pa, ang maong dugang gibug-aton magpaduol sa ubos nga mga bentana sa kanyon ngadto sa tubig. Nindot kinig hitsura, apan ang pagkadili-balanse niini naghimo niini nga seguradong malunod.
Karon, ingong mao ang labing karaan nga napreserbar, kompleto, ug bug-os nga nailhang barko sa kalibotan, kini maayong pagkatipig sa sulod sa kaugalingong museyo niini. Didto 850,000 ka bisita kada tuig ang daklit nga makatan-aw ug ika-17-siglong harianong pagpagawal, nga halos wala mausab sa taas nga panahon tungod sa maong katalagman sa 1628. Usa kini ka pahinumdom sa kabuangan niadtong adunay awtoridad nga, tungod sa garbo ug kadanghag, mipili sa pagbalewala sa hustong mga pamaagi sa pagtukod ug barko.
[Hulagway sa panid 24]
Haring Gustavus II Adolphus Vasa
[Credit Line]
Foto: Nationalmuseum, Stockholm
[Mga hulagway sa panid 24, 25]
Human sa kapin sa 300 ka tuig diha sa salog sa dagat, ang “Vasa” maoy usa ka talan-awon sa kalibotan
[Credit Line]
Genom tillmötesgående från Vasamuseet, Stockholm
[Picture Credit Line sa panid 25]
Målning av det kapsejsande Vasa, av konstnär Nils Stödberg