Pagpangita sa Tubig sa Kinabuhi
KAPIN sa duha ka libo ka tuig kanhi, ang mauswagong siyudad nga may 30,000 ka tawo nainila diha sa Arabianhong Desyerto. Bisan pa sa dili maayong klima sa maong dapit, diin ang aberids nga pag-ulan mao lamay 150 milimetros kada tuig, ang mga molupyo sa Petra nakakat-on sa pagsagubang bisan diyutay ra ang tubig. Ug ang Petra midato ug miuswag.
Ang Nabataean nga mga molupyo sa Petra walay de-koryenteng mga bomba sa tubig. Wala sila magtukod ug dagko kaayong mga dam. Apan nahibalo gayod sila kon unsaon pagtigom ug pagdaginot sa ilang tubig. Tungod sa usa ka dakong kutay sa gagmayng mga pondohanag tubig, dike, kanal, ug mga biawan, napaagos nila ang maayong pagkatigom nga tubig ngadto sa ilang siyudad ug ngadto sa ilang gagmayng mga uma. Halos walay mausik nga tubig. Ang ilang mga atabay ug mga biawan maayo kaayong pagkahimo nga ang modernong-adlaw nga mga Bedouin naggamit gihapon niana.
“Ang hydrology (pag-apod-apod ug pagsirkular sa tubig) mao ang dili-makitang katahom sa Petra,” sa kahibulong miingon ang usa ka hydrologist. “Kadtong mga tawhana may talagsaong kahanas ug abilidad.” Di pa dugay, ang mga eksperto sa Israel nagtinguha sa pagkat-on sa linaing mga kahanas sa mga Nabataean, kinsa nananom usab diha sa Negeb, diin ang ulan talagsa rang molapas sa 100 milimetros kada tuig. Ang mga eksperto sa panguma nagsusi sa nanghibilin sa libolibong gagmayng mga uma sa Nabataea kansang mga tag-iya mahanasong nagpaagos sa ulan sa tingtugnaw ngadto sa ilang gagmayng hinagdanhagdan nga mga uma.
Ang pamaaging nakat-onan gikan sa mga Nabataean nakatabang na sa mga mag-uuma diha sa naapektohan-sa-hulaw nga mga estado sa Sahel sa Aprika. Apan, ang modernong mga pamaagi sa pagdaginot ug tubig mahimong sama usab ka epektibo. Sa Lanzarote, usa sa mga Isla sa Canary, nga nahimutang duol sa baybayon sa Aprika, ang mga mag-uuma nakakat-on kon unsaon pagpatubo ug mga ubas ug mga igos diin halos walay ulan. Ilang itanom ang mga paras o mga kahoyng igira sa ilawom sa linginong mga kinalot ug dayon tabonan ang yuta ug usa ka lut-od sa abo gikan sa bolkan aron mapugngan ang pag-alisngaw. Sa ingon ang igong yamog makadaligdig ngadto sa mga gamot aron maseguro ang maayong ani.
Kinaraang mga Solusyon
Ang susamang mga asoy bahin sa pagpasibo sa uga nga mga klima makita sa tibuok kalibotan—sama diha sa taliwala sa mga tawong Bishnoi, kinsa nagpuyo sa Desyerto sa Thar sa India; sa mga babayeng Turkana sa Kenya; ug sa Navajo nga mga Indian sa Arizona, T.B.A. Ang ilang mga pamaagi sa pagtigom ug tubig sa ulan, nga nakat-onan latas sa daghang siglo, mas kasaligan diay sa pagsulbad sa mga panginahanglan sa agrikultura kay sa dalayegong moderno nga mga solusyon.
Ang ika-20ng siglo maoy panahon sa pagpanghimo ug mga dam. Gigamit ang dagkong mga suba, ug gihimo ang dagko kaayong mga sistema sa irigasyon. Usa ka siyentipiko nagbanabana nga 60 porsiyento sa mga sapa ug mga suba sa kalibotan gihimoan ug dam. Bisan tuod ang maong mga proyekto nakahatag ug pipila ka kaayohan, gipunting sa mga eksperto sa ekolohiya ang kadaot nga nahimo sa kalikopan, lakip na ang epekto niini diha sa milyonmilyong tawo nga nawad-an sa ilang mga puy-anan.
Dugang pa, bisag maayo ang mga tumong, ang mga kaayohan niini nga mga paagi talagsa rang makaabot sa mga mag-uuma nga nagkinahanglan gayod ug tubig. Nagtumong sa mga proyekto sa irigasyon sa India, si kanhing Primer Ministro Rajiv Gandhi miingon: “Sulod sa 16 ka tuig migasto kamig salapi. Ang mga tawo walay nadawat, walay irigasyon, walay tubig, walay pag-uswag sa ani, walay tabang sa ilang adlaw-adlaw nga pagkinabuhi.”
Ang kinaraang mga solusyon, sa laing bahin, mas mapuslanon diay ug dili kaayo makadaot sa kalikopan. Ang gagmayng mga lanaw ug mga dam nga gihimo sa lokal nga mga komunidad malamposon kaayo sa Tsina, diin unom ka milyon ang gihimo. Sa Israel, nakaplagan sa mga tawo nga pinaagig diyutayng pagkamamugnaon, ang mao gihapong tubig magamit una sa pagpanglaba, dayon sa pagpanglimpiyo, ug sa kataposan sa pagpatubig.
Ang laing praktikal nga solusyon mao ang drip irrigation (pagpatubig ginamit ang plastik nga mga tubo nga gipahimutang sa ibabaw o ilawom sa yuta nga dunay mga buslot nga tunong sa mga tanom), nga dili makakankan sa yuta ug naggamit lamang ug 5 porsiyento sa tubig nga gikinahanglan sa naandang mga paagi. Ang maalamong paggamit sa tubig nagpasabot usab ug pagpilig mga tanom nga angayan sa uga nga klima, sama sa sorghum o dawa, inay sa mga tanom nga nanginahanglan ug daghang tubig, sama sa tubo o mais.
Uban sa diyutayng paningkamot, ang mga tiggamit ug tubig sa panimalay ug sa industriya sa susama makapakunhod sa ilang mga panginahanglan sa tubig. Pananglitan, ang usa ka kilong papel mahimong gam-on ginamit ang mga usa ka litrong tubig kon iresiklo ang tubig sa pabrika—kapin sa 99 porsiyento ang madaginot. Sa Mexico City ang naandang mga kasilyas giilisan ug kasilyas nga mogamit lamang ug un-tersiya sa gidaghanon sa tubig. Nag-esponsor usab ang siyudad ug mga kampanya sa pagpahibalo sa publiko nga ang tumong mao ang pagpakunhod pag-ayo sa gidaghanon sa gamiton nga tubig.
Kon Unsay Gikinahanglan Aron Molampos
Ang mga solusyon sa krisis sa tubig—ug sa kadaghanang mga suliran sa kalikopan—nagkinahanglag mga kausaban sa mga tinamdan. Ang mga tawo kinahanglang mokooperar inay maghinakog, mohimog makataronganong mga pagsakripisyo diin gikinahanglan, ug magmadeterminado nga ampingan ang yuta alang sa umaabot nga mga molupyo niini. Niining bahina si Sandra Postel, sa iyang librong Last Oasis—Facing Water Scarcity, nag-ingon: “Nagkinahanglan kita ug moral nga mga prinsipyo maylabot sa tubig—usa ka giya sa hustong panggawi sa pagdumala sa komplikadong mga desisyon bahin sa kinaiyanhong mga sistema nga dili nato masabtan ug dili nato bug-os nga masabtan.”
Ang maong “moral nga mga prinsipyo maylabot sa tubig,” siyempre, nagkinahanglan ug labaw pa kay sa lokal lamang nga pamaagi. Ang mga nasod maingon man ang mga silingan kinahanglang mokooperar, tungod kay ang mga suba motabok sa nasodnong mga utlanan. “Ang mga kabalaka bahin sa gidaghanon ug kalidad sa tubig—kaniadto giisip nga alatimanon sa usa lang ka nasod—kinahanglang isipon karon ingong tibuok-yuta nga isyu,” matod ni Ismail Serageldin sa iyang report nga Beating the Water Crisis.
Apan ang pagkombinsir sa mga nasod sa pagdumala sa tibuok-yutang mga isyu dili sayon nga tahas, sumala sa giangkon sa Sekretaryo-Heneral sa HK nga si Kofi Annan. “Sa kalibotan karon nga nahimo nang globonhon,” matod niya, “ang mga pamaagi nga mabatonan alang sa globonhong aksiyon bag-o pa lang nagsugod. Panahon na nga hatagan natog mas tinuod nga kahulogan ang ideya bahin sa ‘internasyonal nga komunidad.’”
Klaro, ang igong suplay sa maayong tubig—bisan tuod kinahanglanon—dili kay mao ray gikinahanglan aron matagamtam nato ang himsog ug malipayong kinabuhi. Kinahanglang maamgohan una sa mga tawo ang obligasyon ngadto sa Usa nga nagtagana sa tubig ug sa kinabuhi mismo. (Salmo 36:9; 100:3) Ug inay pahimuslan ang yuta ug ang mga kahinguhaan niini nga dili maghunahuna sa umaabot, kinahanglan nilang ‘tikaron ug atimanon kini,’ ingon sa gisugo sa atong Maglalalang nga buhaton sa atong unang mga ginikanan.—Genesis 2:8, 15; Salmo 115:16.
Usa ka Labaw nga Matang sa Tubig
Tungod kay hinungdanon kaayo ang tubig, dili ikatingala nga sa Bibliya gihatagan kinig simbolikong kahulogan. Gani, aron matagamtam ang kalipay sa kinabuhi sumala sa pagkalalang kanato, kinahanglang ilhon nato ang tuboran niining simbolikong tubig. Kinahanglang makat-onan usab nato ang pagbanaag sa tinamdan sa babaye sa unang siglo kinsa mihangyo kang Jesu-Kristo: “Senyor, hatagi ako nianang tubiga.” (Juan 4:15) Tagda kon unsay nahitabo.
Si Jesus mihunong diha sa usa ka lawom nga atabay duol sa modernong-adlaw nga Nablus—dayag nga mao gihapon kining atabaya ang ginaduaw sa mga tawo sa tibuok kalibotan bisan hangtod karon. Niadtong panahona, miadto usab sa atabay ang usa ka Samaritana. Sama sa daghang babaye sa unang siglo, sa walay duhaduha mag-adtoan siya didto aron kanunayng may tubig ang iyang panimalay. Apan miingon si Jesus nga iyang ikatagana kaniya ang “buhi nga tubig”—usa ka tuboran sa tubig nga dili gayod mahubsan.—Juan 4:10, 13, 14.
Dayag nga napukaw ang interes sa babaye. Apan, siyempre, ang “buhi nga tubig” nga gihisgotan ni Jesus dili literal nga tubig. Diha sa hunahuna ni Jesus ang espirituwal nga mga tagana nga maghatag sa mga tawo ug kahigayonan nga mabuhi sa walay kataposan. Apan, adunay kalabotan tali sa simboliko ug literal nga tubig—gikinahanglan nato kanang duha aron bug-os nga matagamtam ang kinabuhi.
Kapin sa usa ka higayon, gitagan-an sa Diyos ang iyang katawhan ug solusyon sa aktuwal nga kanihit sa tubig. Sa milagrosong paagi gihatagan niyag tubig ang dakong panon sa Israelinhong mga kagiw nga mitabok sa desyerto sa Sinai sa pagpaingon nila sa Yutang Saad. (Exodo 17:1-6; Numeros 20:2-11) Ang hugawng tubig sa atabay sa Jerico gihinloan sa milagrosong paagi ni Eliseo, usa ka manalagna sa Diyos. (2 Hari 2:19-22) Ug sa dihang ang nanghibilin sa mahinulsolong mga Israelinhon namalik gikan sa Babilonya ngadto sa ilang yutang natawhan, gitultolan sila sa Diyos ngadto sa ‘tubig sa kamingawan.’—Isaias 43:14, 19-21.
Ang dili mahubsan nga suplay sa tubig maoy dinaliang gikinahanglan sa atong planeta karon. Tungod kay ang atong Maglalalang, si Jehova nga Diyos, nagtaganag solusyon sa mga suliran sa tubig sa nangagi, dili ba buhaton usab niya kini sa umaabot? Gipasaligan kita sa Bibliya nga buhaton niya kana. Naghubit sa mga kahimtang ilalom sa iyang gisaad nga Gingharian, ang Diyos nag-ingon: “Sa hawan nga mga bungtod ako magbukas ug mga suba, ug taliwala sa kapatagan sa walog, mga tubod. Ang kamingawan akong himoong punog-tangbo nga linaw sa tubig, ug ang walay-tubig nga yuta nga mga tuboran sa tubig, . . . aron ang mga tawo makakita ug makahibalo ug mopatalinghog ug makabaton ug hait nga salabotan sa samang higayon, nga ang kamot mismo ni Jehova nagbuhat niini.”—Isaias 41:18, 20.
Ang Bibliya nagsaad kanato nga sa dihang moabot kanang panahona, ang mga tawo “dili gutomon, ni sila uhawon.” (Isaias 49:10) Tungod sa usa ka bag-ong tibuok-yuta nga administrasyon, aduna unyay tinong solusyon sa krisis sa tubig. Kining maong administrasyon—ang Gingharian, nga gitudlo ni Jesus kanato nga iampo—magamando “pinaagi sa hustisya ug pinaagi sa pagkamatarong, sukad karon ug hangtod sa panahong walay tino.” (Isaias 9:6, 7; Mateo 6:9, 10) Ingong resulta, ang mga tawo sa bisan diin sa yuta mahimo nang tinuod nga internasyonal nga komunidad.—Salmo 72:5, 7, 8.
Kon pangitaon nato karon ang tubig sa kinabuhi, makalaom kita sa umaabot nga makita ang adlaw sa dihang aduna na gayoy igong tubig alang sa tanan.
[Mga hulagway sa panid 10]
Ibabaw: Ang karaang mga molupyo sa Petra nahibalo kon unsaon pagdaginot ug tubig
Ubos: Usa ka Nabataeanhong kanal sa tubig sa Petra
[Credit Line]
Garo Nalbandian
[Hulagway sa panid 10]
Ang mga mag-uuma diha sa usa sa mga Isla sa Canary nakakat-on kon unsaon pagpatubo ug mga tanom diin halos walay ulan
[Mga hulagway sa panid 13]
Unsay gipasabot ni Jesus sa dihang gisaaran niya kining babayhana ug “buhi nga tubig”?