Sa Unsang Paagi ang Adlaw Hayag Gihapon Bisag Tungang Gabii?

“SA UNSANG paagi ang adlaw dili gayod mosalop?” Ingong usa ka misyonaryo nga taga-Pinlandia nga nag-alagad sa Papua New Guinea, kanunay nakong madunggan ang mga pangutana nga sama niana. Sa mga rehiyon sa Tropiko, ang gidaghanon sa oras nga hayag ang adlaw wala kaayoy kausaban sa matag bulan. Busa ang ideya nga ang adlaw dili mosalop sulod sa daghang bulan didto sa Artiko lisod gayong handurawon alang sa mga molupyo sa mga rehiyon sa Tropiko. Ug sa dihang misulay ako sa pagpatin-aw nga ang adlaw dili gayod mosubang panahon sa tingtugnaw, daghan ang misamot hinuon ug kalibog.

Busa, nganong ang adlaw hayag gihapon bisan sa tungang gabii? Kining talagsaong panghitabo dunay kalabotan sa kamatuoran nga sa tinuig nga pagbiyo sa yuta libot sa adlaw, ang ehe nga gituyokan sa yuta nagpabiling naghirig sa anggulo nga 23.5 grado. Busa, panahon sa ting-init sa Amihanang Hemispera, ang Polo Norte mohirig paatubang sa adlaw, samtang sa tingtugnaw kini mohirig patalikod niana. Sanglit ang yuta nagatuyok sa ehe niini kas-a sa usa ka adlaw, adunay usa ka gabii matag tuig sa Artic Circle​—mga Hunyo 21​—nga ang adlaw dili mosalop. Sa susama, adunay usa ka adlaw matag tuig​—mga Disyembre 21​—nga ang adlaw dili mosubang, apan ang udto morag kadlawon.

Sa pagkatinuod, samtang anam-anam ka nga magkaduol sa tumoy sa amihanan ibabaw sa Arctic Circle, mas daghang gabii sa ting-init nga ang adlaw dili mosalop ug mas daghang adlaw sa tingtugnaw nga ang adlaw dili mosubang. Diha sa mga lugar sa polo, adunay unom ka bulan nga pirme hayag ug unom ka bulan nga pirme ngitngit.a

Sa unsang paagi ang mga molupyo sa mga rehiyon sa polo makatulog sa mga bulan nga pirme hayag, ug sa unsang paagi ilang gisagubang ang mga bulan nga pirme ngitngit? Sa pipila ka kultura kaniadto, ang mga tawo doble ug kinatulgan nga oras kada gabii sa mga bulan nga pirme ngitngit kay sa ilang kinatulgan sa mga bulan nga pirme hayag. Tungod kay moderno na man ang kinabuhi karon, ang kahimtang dili na ingon niana alang sa kadaghanan. Apan ang taas nga yugto sa kahayag nagpabuhi gihapon sa dugo sa mga molupyo sa Amihanan. “Kon hayag kaayo ang adlaw sa alas 11:00 sa gabii, dili ko dukaon,” matod ni Patrick, nga nagpuyo sa Alaska. “Usahay mogawas ko sa balay aron mamutol ug sagbot o maghimog ubang mga buluhaton.”

Sa laing bahin, ang mga bulan nga pirme hayag o pirme ngitngit makapaluya​—sa lawas ug sa hunahuna. Busa, ang mga tawo misulay sa pagpangitngit sa ilang mga lawak-katulganan sa mga bulan nga pirme hayag ug sa pagpasiga sa mga suga sa mga bulan nga pirme ngitngit aron dili maapektohan ang ilang naandang sumbanan sa pagkatulog ug malikayan ang kaluya ug depresyon. Apan, bisan pa sa mga kalisod, ang mga molupyo ug mga bisita mouyon nga ang pagsinati ug hayag nga adlaw sa tungang gabii talagsaon gayod.​—Tinampo.

[Footnote]

[Diagram/Mga hulagway sa panid 31]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Ang naghirig nga ehe sa yuta mao ang hinungdan nga ang mga lugar sa polo pirmeng hayag panahon sa ting-init ug pirmeng ngitngit panahon sa tingtugnaw (Ang pananglitan nga gipakita maoy sa Amihanang Hemispera)

Tinghunlak ←

● ● ● ● ●

Tingtugnaw ● ◯ ●

→ Tingpamulak

● ● ● ● ●

Ting-init

Ang yuta nagatuyok sa ehe niini kas-a sa usa ka adlaw

[Hulagway sa panid 31]

Time-lapse nga letrato sa adlaw sa tungang gabii

[Credit Line]

© Paul Souders/WorldFoto