Maisogong Pagpanakayan Ginamit ang mga Barotong Gama sa Tangbo
TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA PERU
Ang talagsaong lumba sa baroto nakadani sa mga tawo nga moadto sa baybayon duol sa siyudad sa Trujillo, Peru. Inay mosakay sa naandang Hawaiianong mga surfboard, ang mga maglulumba mogamit ug “mga kabayo sa dagat,” o caballitos del mar. Kining gagmay nga mga baroto gigama sa binangan nga mga tangbo nga totora, nga nanubo dinhing dapita. Ang dulong sa baroto adunay nagtuybo nga arko, mao nga makatadlas kini sa dagkong mga balod. Sakay sa ilang mga baroto nga morag nagkabayo, ang mga maglulumba mopaibabaw sa napusgay nga mga balod ginamit ang mga bugsay nga kawayan. Ang pipila sa mga tumatan-aw nag-ingon nga nahisama silag mga hinete nga molukso sa mga babag sa lumbaanag kabayo. Unsay sinugdan niining talagsaong mga baroto?
Sa dapit nga sama niini, nga ang desyerto misangkad abot sa dagat, diyutay ra ang mga kahoy, ug busa diyutay ra pod ang mga kahoy nga himoonong sakayan. Gikan sa ilang mga katigulangan, ang mga artisano niining dapita nakakat-on sa paggamag “kabayo sa dagat” sa pipila lamang ka minuto. Ilang higtan ang binangan nga mga tangbo nga magsugod diha sa gipatuybo nga arko sa dulong. Mahuman ang baroto nga may pugdol nga ulin nga dunay gamayng sudlanan sa mga galamiton sa pagpangisda ug sa mga isda mismo. Ang gawas nga bahin niining mga tangboa dili masuphan ug tubig apan morag espongha ang sulod nga bahin niini mao nga kini molutaw, nga maayong himoon nga sakayan. Bisan pa niana, suphon kinig tubig human sa usa ka tuig ug kinahanglang idispatsar.
Sulod sa daghang siglo, gisungsong sa lokal nga mga mananagat ang dagkong mga balod sa Dagat Pasipiko sakay niining gama-sa-kamot nga mga “kabayo sa dagat.” Kining bahina sa ilang kultura nagakahanaw na karon. Ang dagkong mga barko nga naggamit ug mga kadena ug baling sobrang nakapangisda, mao nga usahay mapugos intawon ang gagmayng mga mananagat sa pagpamugsay ngadto sa lagyong mga dapit aron makapanagat. Apan ang pipila ka kaliwat sa lumad nga mga tribo naggamit gihapon sa “mga kabayo sa dagat” sa ilang pagpanagat, ilabina kon lisod ang panginabuhi ug kini na lamay paagi nga sila makakaon.
Sa kasamtangan, ang paggamit ug “kabayo sa dagat” alang sa lumba nakataganag pangabuhian sa mga tiggama ug tradisyonal nga baroto, ug nakadanig mga turista nga maikagon sa karaang kultura, nga nakapuno sa mga hotel sa maong lugar. Kanunayng madunggan ang mga bisita nga moingong maanindot tan-awon ang lumba sa “kabayo sa dagat” sa Huanchaco.
[Hulagway sa panid 18]
Seramik nga kolonon sa wala pa ang mga Inca nga may mananagat nga nagsakay sa barotong gama sa tangbo nga totora
[Credit Line]
Museo Rafael Larco Herrera/Lima, Perú