Pagpanambal nga Naglakip sa Pag-abonog Dugo​—Segurado ba ang Umaabot Niini?

“Ang pagpanambal nga naglakip sa pag-abonog dugo maoy samag paglatas diha sa bagang lasang sa tropiko, diin klaro ang ilado nga mga agianan apan angayng mag-amping gihapon sa paglakaw, kay tingali nagpahipi sa unahan ang bag-o ug dili-dayag nga mga kapeligrohan nga makalit-ag sa mga dili-mainampingon.”—Ian M. Franklin, propesor sa pagpanambal nga naglakip sa pag-abonog dugo.

HUMAN mabantog ang dugo tungod sa epidemya sa AIDS sa tibuok kalibotan sa katuigang 1980, midako pa ang paningkamot nga paphaon ang “dili-dayag nga mga kapeligrohan” niini. Bisan pa niana, aduna gihapoy dagko kaayong kababagan. Niadtong Hunyo 2005, ang World Health Organization miangkon: “Ang posibilidad nga maabonohan ug dili-peligrosong dugo . . . magkalahi kaayo diha sa nagkalainlaing nasod.” Ngano?

Ang daghang nasod walay nasodnon ug nahiusang mga programa aron maseguro nga adunay luwas nga mga sukdanan alang sa pagtigom, pagsusi, ug paghatod sa dugo ug mga produkto sa dugo. Ang paagi sa pagpondo sa suplay sa dugo peligroso pa gani usahay—sulod sa gubaong mga repridyeretor sa balay ug sa mga kahong pangpiknik! Kay wala may establisadong mga sukdanan sa pagkaluwas, mahimong madaot ang mga pasyente gumikan sa dugong nakuha gikan sa usa ka tawo nga nagpuyo sa gilay-on nga tingali ginatos o linibong kilometros.

Dugo nga Libre sa Sakit​—Tumong nga Lisod Kab-oton

Nag-ingon ang pipila ka nasod nga mas luwas gayod ang ilang suplay sa dugo sa pagkakaron. Bisan pa niana, aduna gihapoy mga hinungdan sa pag-amping. Ang usa ka “Pulyeto sa Impormasyon” nga giduyogan sa paghikay sa tulo ka ahensiya sa dugo sa U.S. nag-ingon diha sa unang panid niini: “PASIDAAN: Tungod kay ang bug-os nga dugo ug mga sangkap sa dugo gigama man gikan sa dugo sa tawo, may kapeligrohan nga kana nagdalag mananakod nga mga kagaw, pananglitan, mga virus. . . . Ang mainampingong pagpili sa tigdonar ug ang mga pagsusi sa laboratoryo nga anaa karon dili makapapha sa kapeligrohan.”

May lig-ong mga katarongan nga si Peter Carolan, ang senyor nga opisyal sa International Federation of Red Cross ug sa Red Crescent Societies, miingon: “Dili gayod nato ikahatag ang bug-os nga mga pasalig nga luwas ang mga suplay sa dugo.” Midugang pa siya: “Sa kanunay adunay bag-ong mga impeksiyon nga sa pagkakaron wala pay mga paagi sa pagsusi.”

Unsa man uroy kon motungha ang usa ka bag-ong mananakod nga kagaw—nga, sama sa AIDS, dili himatikdan ug dili-aktibo sa dugayng panahon apan daling ikapasa pinaagi sa dugo? Sa pagpakigpulong sa usa ka medikal nga komperensiya sa Prague, Czech Republic, niadtong Abril 2005, si Dr. Harvey G. Klein sa U.S. National Institutes of Health nag-ingon nga ang maong posibilidad makapahinuklog. Miingon pa siya: “Ang mga tigtigom sa mga sangkap sa dugo dili gayod makasanta sa usa ka epidemya tungod sa giabonong dugo sama sa unang mga adlaw sa epidemya sa AIDS.”

Mga Sayop ug mga Reaksiyon sa Pag-abono

Unsa ang labing kuyaw nga mga kapeligrohan sa pag-abono nganha sa mga pasyente diha sa industriyalisadong mga nasod? Mga sayop ug mga reaksiyon labot sa imyunidad. Bahin sa usa ka Canadianhong pagtuon niadtong 2001, ang mantalaang Globe and Mail mitaho nga ang hinungdan sa libolibong kaso sa pag-ungaw sa kamatayon tungod sa pag-abonog dugo mao ang “pagkuhag mga sampol sa dugo gikan sa dili-mao nga pasyente, mga sampol sa dugo nga sayop ug ngalan ug pagpangayog dugo alang sa dili-mao nga pasyente.” Tungod sa maong mga sayop, labing menos 441 ka tawo ang namatay tali sa 1995 ug 2001 sa Tinipong Bansa.

Kadtong maabonohan ug dugo gikan sa laing tawo nag-atubang sa mga risgo nga sama kaayo sa mga tawo nga nagpailis ug organo. Tungod sa pangdepensa sa lawas batok sa sakit, ang lawas lagmit dili modawat sa tisyu sa laing tawo. Sa pipila ka kaso, ang pag-abonog dugo makapugong gayod sa kalihokan sa kinaiyanhong mga reaksiyon sa imyunidad sa lawas. Kay mapukgo man ang imyunidad, ang pasyente lagmit dili makasukol sa mga impeksiyon human sa operasyon ug sa mga virus nga sa nangagi dili-aktibo. Dili katingad-ang si Propesor Ian M. Franklin, nga gikutlo sa sinugdan niining artikuloha, nagdasig sa mga doktor nga “maghunahunag kas-a, kaduha ug katulo sa dili pa mag-abono sa mga pasyente.”

Mga Eksperto Prangkang Nagpahayag

Kay nahibalo man niana, nagkadaghan ang medikal nga mga propesyonal nga nahimong mas estrikto ug mainampingon sa ilang pagtimbangtimbang bahin sa pag-abonog dugo. Nagtaho ang reperensiyang basahon nga Dailey’s Notes on Blood: “Nagtuo ang pipila ka doktor nga ang allogeneic nga dugo [dugo gikan sa laing tawo] maoy peligrosong droga ug dili kini ipagamit kon kini gitimbangtimbang pa sumala sa mga sukdanan nga gigamit bahin sa ubang mga droga.”

Sa hinapos sa tuig 2004, si Propesor Bruce Spiess miingon bahin sa pag-abonog pangunang sangkap sa dugo nganha sa mga pasyente nga nagpaopera sa kasingkasing: “Kon ugaling aduna man, diyutay ra ang [medikal nga] mga artikulo nga nagpaluyo nga ang kahimtang sa pasyente naarang-arang tungod sa pag-abonog dugo.” Sa pagkamatuod, siya nagsulat nga ang daghang pag-abono “mahimong mas nakadaot imbes nakaayo sa halos tanang kaso gawas lang diha sa grabe nga samad sa lawas,” nagpadako sa “risgo sa pulmonya, mga impeksiyon, mga atake sa kasingkasing ug mga estrok.”

Matingala ang daghang tawo sa pagkahibalo nga ang mga sukdanan sa pag-abonog dugo dili magkapareho sumala sa pagadahomon sa usa ka tawo. Si Dr. Gabriel Pedraza nagpahinumdom di pa dugay sa iyang mga kaubanan sa Chile nga “ang pag-abono maoy usa ka paagi sa pagpanambal nga dili tin-awng pagkahubit,” nga maoy hinungdan nga “lisod . . . ipadapat ang mga lagdang gidawat na sa tibuok kalibotan.” Dili katingad-ang si Brian McClelland, direktor sa Edinburgh and Scotland Blood Transfusion Service, mihangyo sa mga doktor sa “paghinumdom nga ang pag-abono maoy pag-ilis ug organo ug busa dili gamayng desisyon.” Misugyot siya nga ang mga doktor magpalandong sa pangutana, “Kon ako pa kaha o akong anak, mosugot ba kong magpaabono?”

Sa pagkatinuod, ang daghang medikal nga propesyonal nagpahayag sama sa usa ka eksperto sa dugo nga miingon sa Pagmata!: “Kaming mga eksperto sa pag-abonog dugo dili gustong magpaabono o moabonog dugo.” Kon kini ang pagbati sa pipila ka eksperto sa medikal nga natad, unsay pagabation sa mga pasyente?

Mausab ba ang Pagpanambal?

‘Kon napunog mga kapeligrohan ang pagpanambal nga naglakip sa pag-abonog dugo,’ maghunahuna ka tingali, ‘nganong ang dugo kaylap gihapong gigamit, ilabina nga may kapuling mga paagi sa pagpanambal?’ Ang usa ka katarongan mao nga daghang doktor ang yanong mag-ukon-ukon sa pag-usob sa ilang mga paagi sa pagtambal o wala mahibalo bahin sa mga terapiya nga gigamit karon ingong mga kapuli sa pag-abono. Sumala sa usa ka artikulo diha sa magasing Transfusion, “ang mga doktor mohimog mga desisyon bahin sa pag-abono pinasukad sa ilang nangaging natun-an, sa nakat-onang kultura, ug ‘panghukom nga gibase sa ilang pagsusi sa pasyente.’”

Kon unsa ka daghang dugo ang mausik panahon sa operasyon nagdepende pag-ayo sa mga kahanas sa siruhano. Si Dr.  Beverley Hunt, sa London, Inglaterra, nagsulat nga “ang gidaghanon sa mausik nga dugo magkalahi kaayo sa nagkalainlaing siruhano, ug nagkadako ang interes sa pagbansayg mga siruhano bahin sa igong haemostasis [mga metodo sa pag-opera aron masanta ang pagdugo].” Nag-ingon ang uban nga ang mga kapuli sa abono mahal kaayo, bisan pag ang mga taho nagpamatuod nga kana dili tinuod. Hinuon, daghang doktor ang mouyon sa medikal direktor nga si Dr. Michael Rose, kinsa nag-ingon: “Ang pasyente nga magpatambal nga walay pag-abonog dugo, sa diwa, nagdawat sa kinamaayohang matang sa operasyon.”a

Ang labing maayong paagi sa pagtambal—dili ba kanay imong gusto? Kon mao man, sama ka sa mga tawong nagdala niining magasina kanimo. Palihog magpadayon sa pagbasa aron imong mahibaloan ang bahin sa ilang talagsaong baroganan labot sa mga pag-abonog dugo.

[Footnote]

[Blurb sa panid 6]

“Maghunahunag kas-a, kaduha, ug katulo sa dili pa mag-abono sa mga pasyente.”​—Propesor Ian M. Franklin

[Blurb sa panid 6]

“Kon ako pa kaha o akong anak, mosugot ba kong magpaabono?”—Brian McClelland

[Kahon/​Hulagway sa panid 7]

Pagkamatay Tungod sa TRALI

Ang transfusion-related acute lung injury (TRALI), nga unang gitaho sa sinugdan sa katuigang 1990, maoy reaksiyon sa imyunidad sa lawas nga mahimong makapatay human sa pag-abonog dugo. Nasayran na karon nga ang TRALI mao ang hinungdan sa ginatos ka kamatayon kada tuig. Bisan pa niana, nagduda ang mga eksperto nga ang gidaghanon taas pa kaayo, tungod kay daghang medikal nga mga propesyonal ang dili makaila sa mga simtoma. Bisan pag dili klaro kon unsay hinungdan sa reaksiyon, sumala sa magasing New Scientist, ang dugo nga nagpahinabo niini “mopatim-aw nga nagagikan ilabina sa mga tawo nga naladlad sa nagkadaiyang mga tipo sa dugo sa nangagi, sama sa . . . mga tawo nga naabonohan nag daghang beses.” Ang usa ka taho nag-ingon nga ang TRALI karon hapit na mahimong usa sa pangunang mga hinungdan sa kamatayon nga nalangkit sa pag-abono sa Tinipong Bansa ug sa Britanya, nga tungod niini kini nahimong “mas dakong suliran alang sa mga pondohanan sa dugo kay sa iladong mga sakit sama sa HIV.”

[Kahon/​Diagram sa panid 8, 9]

Ang mga Sangkap sa DUGO

Ang mga tigdonar ug dugo kasagarang mohatag ug bug-os nga dugo. Apan, sa daghang kahimtang modonar silag plasma. Bisan pag ang pipila ka nasod moabonog bug-os nga dugo, kasagarang bahinon ang dugo ngadto sa pangunang mga sangkap sa dili pa susihon ug gamiton sa pag-abono. Matikdi ang upat ka pangunang sangkap, obra niini, ug kon pila ka porsiyento kini sila sa bug-os nga dugo.

ANG PLASMA naglangkob sa 52 ngadto 62 porsiyento sa bug-os nga dugo. Kini maoy pluwido nga kolor uhot ug diha niana naglutaw ang mga selula sa dugo, mga protina, ug ubang substansiya ug ginadala kana ngadto sa ubang bahin sa lawas.

Ang plasma gilangkoban sa 91.5 porsiyentong tubig. Ang mga protina, nga gikan niana makuha ang mga tipik sa plasma, maoy 7 porsiyento sa plasma (lakip ang mga albumin, nga naglangkob sa mga 4 porsiyento sa plasma; mga globulin, mga 3 porsiyento; ug fibrinogen, kubos sa 1 porsiyento). Ang nahibiling 1.5 porsiyento sa plasma gilangkoban sa ubang mga substansiya, sama sa mga sustansiya, mga hormone, mga gas sa gininhawa, mga electrolyte, bitamina, ug nitrohenong mga biya sa lawas.

ANG PUTING MGA SELULA SA DUGO (mga leukocyte) naglangkob ug menos sa 1 porsiyento sa bug-os nga dugo. Kini moatake ug mopatay sa lagmit makadaot nga mga mikrobyo.

ANG MGA PLATELET (mga thrombocyte) naglangkob sa menos sa 1 porsiyento sa bug-os nga dugo. Kini ang mahimong tibugol nga dugo, nga mobabag aron dili makagawas ang dugo gikan sa mga samad.

ANG PULANG MGA SELULA SA DUGO (mga erythrocyte) naglangkob sa 38 ngadto 48 porsiyento sa bug-os nga dugo. Kining mga selulaha maoy nagbuhi sa tisyu tungod sa pagdalag oksiheno ug pagkuhag carbon dioxide.

Maingon nga makuha ang nagkadaiyang mga tipik sa dugo gikan sa plasma, ang ubang pangunang mga sangkap maproseso aron ipalain ang mas gagmayng mga bahin o mga tipik. Pananglitan, ang hemoglobin usa ka tipik sa pulang selula sa dugo.

[Diagram]

PLASMA

TUBIG 91.5%

MGA PROTINA 7%

MGA ALBUMIN

MGA GLOBULIN

FIBRINOGEN

UBANG SUBSTANSIYA 1.5%

MGA SUSTANSIYA

MGA HORMONE

MGA GAS SA GININHAWA

MGA ELECTROLYTE

MGA BITAMINA

NITROHENONG MGA BIYA SA LAWAS

[Credit Line]

Page 9: Blood components in circles: This project has been funded in whole or in part with federal funds from the National Cancer Institute, National Institutes of Health, under contract N01-CO-12400. The content of this publication does not necessarily reflect the views or policies of the Department of Health and Human Services, nor does mention of trade names, commercial products, or organizations imply endorsement by the U.S. Government

[Kahon/​Hulagway sa panid 8, 9]

Mga Kapuli sa Pag-abonog Dugo

Sa milabayng unom ka tuig, ang mga Hospital Liaison Committee sa mga Saksi ni Jehova sa tibuok kalibotan nakaapod-apod ug libolibong kopya sa video nga Transfusion-Alternative Strategies—Simple, Safe, Effective diha sa mga 25 ka pinulongan ngadto sa medikal nga mga propesyonal.b Ang video nagpasundayag sa paghisgot sa inila-sa-kalibotan nga mga doktor bahin sa epektibong mga estratehiya nga gigamit karon sa pagtambal ug mga pasyente nga walay pag-abonog dugo. Namatikdan kana sa mga tawo. Pananglitan, human sa pagtan-aw sa video sa hinapos sa 2001, ang National Blood Service (NBS) sa United Kingdom nagpadalag sulat nga giubanan ug usa ka kopya sa maong video ngadto sa tanang manedyer sa pondohanan ug dugo ug konsultahanang mga hematologist sa tibuok nasod. Sila gidasig sa pagtan-aw sa video tungod sa “mauswagon nga pag-ila nga ang usa sa mga tumong sa maayong pagpanambal mao ang paglikay sa pag-abonog dugo kon posible.” Gipahayag sa sulat nga “ang malangkobong mensahe [diha sa video] maoy dalayegon ug kana gisuportahan gayod sa NBS.”

[Footnote]

[Kahon/​Hulagway sa panid 9]

FRACTIONATION—Ang Paggamit sa Gagmayng mga Sangkap sa Dugo Diha sa Pagpanambal

Tungod sa siyensiya ug sa teknolohiya, posible nga mailhan ug makakuhag mga elemento gikan sa dugo pinaagi sa prosesong gitawag ug fractionation. Ingon nga ilustrasyon: Ang tubig sa dagat, nga 96.5 porsiyento niana maoy tubig, mabahin pinaagi sa mga proseso sa fractionation aron makuha ang nahibiling mga substansiya diha sa tubig sa dagat, sama sa magnesium, bromine ug siyempre pa sa asin. Sa susama, ang plasma sa dugo, nga maoy sobra sa katunga sa bug-os nga dugo, maoy sobra sa 90 porsiyentong tubig ug maproseso pa aron makuha ang mga tipik nga naglakip sa mga protina, sama sa mga albumin, fibrinogen, ug sa lainlaing mga globulin.

Ingon nga bahin sa usa ka pagtambal o terapiya, ang usa ka doktor mahimong morekomendar ug espesohong tipik sa plasma. Usa ka pananglitan niana ang tugob-sa-protina nga cryoprecipitate, nga makuha pinaagi sa pagpayelo ug unya pagpahumok sa plasma. Kining dili-matunaw nga bahin sa plasma maoy daghag elemento nga mopatibuok sa dugo ug kasagarang ihatag sa mga pasyente sa pagpatang-on sa dugo. Ang ubang mga pagtambal mahimong maglakip sa usa ka produkto nga adunay tipik sa dugo, bisan kon gamitoy ra o ingong pangunang sangkap.c Ang pipila ka protina sa plasma gamiton sa naandang mga ineksiyon nga makapauswag sa imyunidad human makakontak sa makatakod nga mga mikrobyo. Ang halos tanang tipik sa dugo nga gigamit sa pagpanambal gilangkoban ug mga protina nga anaa sa plasma sa dugo.

Sumala sa Science News, “nailhan sa mga siyentipiko ang pipila lang ka gatos sa gibanabanang linibo ka protina nga anaa sa dugo sa usa ka tawo.” Samtang mouswag ang pagsabot bahin sa dugo sa umaabot, mahimong mabatonan ang bag-ong mga produkto nga makuha gikan sa maong mga protina.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 6, 7]

Ang pipila ka medikal nga mga propesyonal mainampingon kaayo nga makakontak sila sa dugo