Gikan sa Kahoy Ngadto sa Botelya—Sugilanon sa Duul
May nahibaloan ka bang panit sa kahoy nga hinungdanon kaayo sa paggamag makina, bola sa kriket ug besbol, ug champagne—panit nga gigamit sa mga mananagat ug eleganteng mga babaye sulod na sa linibong katuigan, ug gigamit usab sa kawanangan? Labaw pang makapahingangha kay kining talagsaong panit makatagana nianang tanan nga dili kinahanglang putlon ang kahoy!
ANG duul (cork) mao ang gawas nga bahin sa panit sa kahoyng cork oak. Apan dili kini ordinaryong panit. Kini gaan, maunat-unat, ug dili masunog.
Kining kahoya padayong magpatunghag hunit nga panit. Ang gibag-on sa panit mahimong moabot ug diyes pulgadas—nga proteksiyon sa kahoy batok sa kainit, kabugnaw, ug sunog sa lasang. Kon tangtangon ang panit, ang cork oak mopatunghag laing panit sulod sa mga napulo ka tuig.
Ang Portugal nagsuplay ug mga 55 porsiyento sa duul sa tibuok kalibotan, ang Spain mga 30 porsiyento, ug ang ubang nasod (nga naglakip sa Algeria, France, Italy, Morocco, ug Tunisia) 15 porsiyento.a
Daghag Gamit
Nadiskobrehan sa mga Romano ug Grego nga ang duul maayong gamiton nga pataw sa pukot ug komportableng lapalapa sa sandalyas. Lagmit gigamit usab nila kini nga sungsong sa tibod. Sanglit ang duul maunat-unat gihapon bisag init kaayo ang temperatura, maayo kining gamiton nga gasket sa makina. Kini hinungdanon usab nga parte sa mga heat panel nga gigamit diha sa pipila ka sakyanan sa wanang.
Tungod kay kini nindot tan-awon ug maayo kaayo nga insulador, ang baldosa nga duul nahimong popular nga pang-adorno sa mga bungbong ug salog. Mapuslanon usab kini sa paggamag mga gamit sa esports, sama sa bola sa besbol ug kuptanan sa pasol. Siyempre, ang duul komong gigamit ingong sungsong sa botelya sa bino ug champagne.—Tan-awa ang kahong “Maayo Kaayong Sungsong.”
Mapuslanon sa Kinaiyahan
Ang maayong-pagkaatiman nga plantasyon sa cork oak maoy pamatuod nga ang tawo makapahimulos sa kinaiyahan nga dili magdaot niini. Ang gulang na nga mga cork oak makapanindot sa palibot, magtaganag landong ug pagkaon sa mga baka nga manibsib ilalom niini, ug makapamenos sa kaigang sa ting-init.
Ubay-ubayng matang sa langgam nga hapit nang mapuo—nga naglakip sa imperyal nga agila, itom nga buwitre, ug itom nga madre-madre (stork)—ang nagsalag sa dagkong cork oak. Ang nameligrong mapuo nga Iberian lynx nagpuyo usab niini nga kakahoyan. Di pa dugay, ang World Wildlife Fund nag-ingon nga ang padayong paglungtad niining matanga sa lynx nagdepende sa paglambo sa industriya sa duul sa Spain ug Portugal.
Busa sa sunod higayon nga imong kuhaon ang sungsong sa botelya sa bino, hunahunaa sa makadiyot ang kabililhon niini. Kini natural, dili makadaot sa kalikopan, ug mahulipan sa kinaiyanhong paagi. Ang paggamit niini manalipod pa gani sa kalikopan. Unsa pa may pangitaon nimo niining kahoya?
[Footnote]
a Ang cork oak motubo usab sa laing mga dapit, apan ang komersiyal nga pagpananom niini maoy sa mga nasod sa Mediteranyo, diin kini kinaiyanhong motubo.
[Kahon/Hulagway sa panid 20]
“Maayo Kaayong Sungsong”
Si Miguel Elena, direktor sa Institute for Cork, Wood and Charcoal, nga nagbase sa Extremadura, Spain, nagsaysay ug dugang bahin sa paggamit sa duul ingong sungsong.
Unsa kaepektibo ang duul ingong sungsong?
Kadaghan na ko makakita nga sa dihang gikuha ang sungsong sa mga botelya nga kapin nag usa gatos ka tuig, ang bino maayo gihapong pagkapreserbar! Ang duul maayo kaayong sungsong.
Unsa ka gulang ang cork oak una magamit ang panit niini sa paggamag sungsong?
Aron makagamag dekalidad nga sungsong, ang cork oak kinahanglang 50 anyos o kapin pa, bisan tuod mahimo na kining panitan 25 ka tuig human sa pagtanom niini. Siyempre, diyutay ra ang gustong mamuhonan sa tanom nga dangtan pag 50 ka tuig una mokita. Gani, wala koy mahunahunaan nga laing negosyo nga dugay kaayong mokita.
Unsa ka dugay mabuhi ang cork oak?
Kini mabuhig mga 200 anyos, ug ang ubang matang mas dugay pa. Mahimo kining panitan matag siyam ka tuig.
Unsay ginahimo aron magpadayon ang produksiyon sa duul?
Ang European Union ug ang among gobyerno nagtaganag pinansiyal nga tabang aron dasigon ang mga tawo sa pagpananom ug cork oak. Busa, sa milabayng katuigan daghang ektarya ang among natamnag cork oak ug napauswag namo ang karaang mga plantasyon.
Unsay bag-ong kaugmaran maylabot sa produksiyon sa duul?
Sa milabayng duha ka dekada, kami nakapanukiduki pag-ayo aron maila ang labing maayong mga bunga sa cork oak. Kami nakigtambayayong usab sa ubang nasod nga nananom ug cork oak aron mapauswag ang produkto. Amo silang gitudloan sa paggamit ug gamayng serotso sa pagtangtang sa panit sa epektibong paagi, nga maoy kapuli sa atsa nga gigamit sulod sa daghang siglo.
[Hulagway sa panid 19]
Ang kahoy nga gipanitan matuboan rag balik
[Hulagway sa panid 19]
Ang hanas nga trabahador maampingong nagtangtang sa panit
[Hulagway sa panid 19]
Ang mga panit ikamada aron iandam sa sunod nga proseso
[Hulagway sa panid 19]
Ang primera-klaseng mga sungsong manomanohon gihapon paghimo
[Hulagway sa panid 18, 19]
Ang sobra ug dugmok nga duul kolektahon ug himoong segunda-klaseng sungsong ug uban pang produkto