Ang Enteric Nervous System​—“Ikaduhang Utok” sa Imong Lawas?

PILA ba ka buok ang imong utok? Kon “usa” ang imong tubag, husto ka. Apan dunay laing nervous system ang imong lawas. Usa ka kutay sa mga neuron nga daghan kaayo diin kini gitawag sa ubang siyentista ug “ikaduhang utok.” Kana mao ang enteric nervous system (ENS) nga nahimutang, dili sa ulo, kondili kadaghanan diha sa imong tiyan.

Daghag koordinasyon ug trabaho ang lawas sa paghimo sa pagkaon ingong enerhiya. Busa angay lang nga ipasa sa utok ngadto sa ENS ang halos tanang trabaho sa paghilis sa pagkaon.

Bisag mas simple kini kay sa utok, ang ENS komplikado gihapon kaayo. Gibanabana nga diha sa lawas sa tawo, kini gilangkoban ug mga 200 hangtod 600 ka milyong neuron. Kining nagsangasanga nga kutay sa mga neuron nahimutang sa atong digestive system. Ang mga siyentista nagtuo nga kon ang trabaho sa ENS himoon sa utok, daghan kaayong nerve ang gikinahanglan. Sumala sa librong The Second Brain, “mas luwas ug mas dali kon pasagdan [ang digestive system] sa pag-atiman sa iyang kaugalingon.”

“USA KA BUHATANAG KEMIKAL”

Aron mahilis ang pagkaon, gikinahanglan ang lainlaing kombinasyon sa eksakto kaayong pagkasagol nga mga kemikal nga himoon sa hustong panahon ug ihatod sa hustong lokasyon. Husto si Propesor Gary Mawe sa paghubit sa digestive system ingong “usa ka buhatanag kemikal.” Ang pag-obra sa kemikal katingalahan gayod kaayo. Pananglitan, ang hanig sa tinai dunay espesipikong mga selula nga nagsilbing mga detektor sa kemikal, nga makaila kon unsang matanga sa kemikal ang anaa sa pagkaon nga imong gikaon. Kini nga impormasyon makatabang sa ENS sa pagpilig hustong mga enzyme sa paghilis sa pagkaon nga masuhop sa lawas. Dugang pa, mamonitor sa ENS ang kaaslom ug ang ubang kemikal nga komposisyon sa pagkaon. Ipaangay usab niini ang gidaghanon sa mga enzyme nga maghilis sa pagkaon.

Hunahunaa ang tinai ingong pabrika diin ENS halos ang nagdumala. Ipaagi sa imong “ikaduhang utok” ang pagkaon diha sa digestive system pinaagi sa pagsugo sa kaunoran sa kilid sa hapin sa tinai sa paglihok. Ipasibo sa ENS ang puwersa ug kasubsob sa paglihok sa kaunoran aron ang digestive system moobra samag mga conveyor belt.

Ang ENS mao usab ang magbantay sa imong lawas batok sa posibleng makadaot nga mga bakterya diha sa pagkaon nga imong gikaon. Dili ikatingala nga ang imong lawas dunay mga 70 hangtod 80 porsiyento nga mga lymphocyte cell—usa ka importanteng bahin sa imong immune system nga anaa sa imong tiyan! Kon makakaon kag daghang makadaot nga organismo, proteksiyonan sa ENS ang lawas pinaagi sa grabeng pagsakit sa tiyan nga makapagawas sa halos tanang makadaot nga mga substansiya nga imong nakaon o nainom pinaagi sa pagsuka o pagkalibang.

MAAYONG KOMUNIKASYON

Bisag ang ENS morag wala mag-agad sa utok, kining duha ka nerve center pirmeng dunay komunikasyon. Pananglitan, ang ENS maoy magkontrolar sa gidaghanon sa mga hormone nga magsugo sa utok kon kinahanglan na kang mokaon ug kon unsa ka daghan ang kaonon. Ang mga nerve cell sa ENS mohatag ug signal sa utok kon busog ka na ug tingali mopabati nimo nga kasukaon kon sobra na ka daghan ang imong nakaon.

Bisan sa wala ka pa magbasa niini nga artikulo, basin nakamatikod ka nga dunay komunikasyon ang imong tiyan ug utok. Pananglitan, nakamatikod ka ba nga kon mokaon kag mantikaon nga pagkaon morag gaan ang imong pamati? Sumala sa pagtuon, mahitabo kini dihang ang ENS magpadala sa imong utok ug ‘makapalipayng mga signal,’ nga makapagaan sa imong pamati. Kini maoy hinungdan kon nganong ganahan ang mga tawo sa pagkaon nianang gitawag ug comfort food dihang sila ma-stress. Gitun-an sa mga siyentista ang posibilidad sa pagmaniobra sa ENS sa artipisyal nga paagi ingong tambal para sa depresyon.

Laing pananglitan sa komunikasyon sa utok ug sa digestive system mao ang pagdaguok sa tiyan. Ang tiyan tingali modaguok tungod kay gipatipas sa ENS ang pag-agos sa dugo palayo sa tiyan dihang ma-stress ka. Ang pagbati nga kasukaon maoy laing resulta usab, kay kon ang usa ma-stress, palihokon sa utok ang ENS sa pagbag-o sa normal nga pagkiyoskiyos sa tinai.

Bisag ang ENS makahatag ug ingon niini nga pagbati sa imong tiyan, dili kini makahunahuna para nimo o makadiktar sa imong desisyon. Busa ang ENS dili gayod usa ka utok. Dili kini makatabang nimo sa pagkomposog awit, pagbalanse sa imong bank account, o paghimo sa imong homwork. Bisan pa niana, kining katingalahang sistema padayon nga nakapatingala sa mga siyentista tungod sa pagkakomplikado niini​—ug tingali daghan pang bahin niini ang wala pa madiskobrehi. Busa sa sunod higayon nga mokaon ka, palandonga ang tanang pagmonitor, pagproseso sa mga datos, koordinasyon, ug komunikasyon nga magakahitabo diha sa imong digestive system!