Pagkadili-Mamatay sa Kalag—Ang Sinugdanan sa Doktrina

“Walay ulohan nga nalangkit sa iyang espirituwal nga kinabuhi ang nakapalinga kaayo sa kaisipan sa tawo kay sa iyang kahimtang human mamatay.”—“ENCYCLOPÆDIA OF RELIGION AND ETHICS.”

1-3. Sa unsang paagi giduso ni Socrates ug Plato ang ideya nga ang kalag dili mamatay?

ANG usa ka 70-anyos nga eskolar ug magtutudlo gisumbong nga masukihon sa Diyos ug nagdaot sa linghod nga mga kaisipan tungod sa iyang gitudlo. Bisan pag gipahayag niya ang hanas nga depensa sa iyang husay, siya gihukmang sad-an sa usa ka mapihigong hurado ug siya gisentensiyahan ug kamatayon. Sa pila lang ka oras una sa pagpatay kaniya, ang tigulang nga magtutudlo nagpahayag ngadto sa mga tinun-an nga nagtapok alirong niya sa sunodsunod nga mga argumento aron pagpamatuod nga ang kalag dili mamatay ug nga dili angayng kahadlokan ang kamatayon.

² Ang tawo nga gihukman ug kamatayon walay lain kondili si Socrates, iladong Gregong pilosopo sa ikalimang siglo W.K.P.a Ang iyang estudyanteng si Plato nagtala niining mga hitaboa diha sa mga sinulat nga Apology ug Phaedo. Si Socrates ug Plato giila nga nahilakip sa unang nagduso sa ideya nga ang kalag dili mamatay. Apan sila dili ang mga tagmugna sa maong pagtulon-an.

³ Sumala sa hisabtan nato, ang sinugdanan sa ideya sa tawhanong pagkadili-mamatay moabot sa labing karaang kapanahonan. Hinuon, si Socrates ug Plato maoy naghashas sa ideya ug naghimo niana nga usa ka pagtulon-an sa pilosopiya, sa ingon naghimo niana nga mas madanihon sa kulturadong mga matang sa ilang adlaw ug saylo pa niana.

Gikan Kang Pythagoras Ngadto sa mga Piramide

4. Una pa kang Socrates, unsa ang Gresyanhong mga pagtuo bahin sa Laing-Kinabuhi?

⁴ Ang mga Grego una kang Socrates ug Plato nagtuo usab nga ang kalag magpadayong buhi human sa kamatayon. Si Pythagoras, ang bantogang Gregong matematisyan sa ikaunom nga siglo W.K.P., nagtuo nga ang kalag dili mamatay ug moagig transmigrasyon. Una pa kaniya, si Thales sa Mileto, gituohan nga labing unang iladong Gregong pilosopo, mibati nga dunay dili-mamatay nga kalag dili lang diha sa mga tawo, kahayopan, ug mga tanom kondili diha usab sa mga butang sama sa mga batobalani, sanglit kini makapalihok sa puthaw. Ang karaang mga Grego nag-ingon nga ang mga kalag sa mga patay pasakyon ug lantsa tabok sa subang Styx ngadto sa usa ka dako kaayong kalibotan ilalom sa yuta nga gitawag ug netherworld. Didto, ang mga maghuhukom maghukom sa mga kalag ngadto kaha sa pagsakit sulod sa usa ka bilanggoan nga taas ug paril o sa kahimayaan sa Elysium.

5, 6. Unsay pag-isip sa mga Persiano bahin sa kalag?

⁵ Sa Iran, o Persia, sa sidlakan, usa ka propetang ginganlag Zoroaster mitungha sa esena sa ikapitong siglo W.K.P. Siya nagpailaila sa usa ka paagi sa pagsimba nga nailhang Zoroastrianismo. Kana ang relihiyon sa Persianhong Imperyo, nga nagmando sa kalibotan una ang Gresya mahimong gamhanang nasod. Ang Zoroastrianhong kasulatan nag-ingon: “Sa Pagkadili-Mamatay ang kalag sa Matarong anaa kanunay sa Kangaya, apan sa pagsakit tinong mahidangat ang kalag sa Bakakon. Ug kining mga Balaora gibaod ni Ahura Mazda [nga nagkahulogan, “usa ka maalamong diyos”] pinaagi sa Iyang soberanong awtoridad.”

⁶ Ang pagtulon-an sa pagkadili-mamatay sa kalag maoy usa usab ka bahin sa una-Zoroastrianhong Iranianhong relihiyon. Pananglitan, ang karaang mga tribo sa Iran nag-atiman sa mga kalag sa namatay pinaagi sa paghalad kanilag pagkaon ug biste aron magamit nila sa kalibotan sa mga patay.

7, 8. Unsay gituohan sa karaang mga Ehiptohanon bahin sa pagpadayong buhi sa kalag sa pagkamatay sa lawas?

⁷ Ang pagtuo sa kinabuhi luyo sa kamatayon maoy pangunang doktrina sa Ehiptohanong relihiyon. Ang mga Ehiptohanon nagtuo nga ang kalag sa tawong patay hukman ni Osiris, ang pangunang diyos sa kalibotan sa mga patay. Pananglitan, ang usa ka papirong dokumento nga giingong gikan sa ika-14ng siglo W.K.P. nagpadayag kang Anubis, diyos sa mga patay, nga nag-agak sa kalag sa eskribang si Hunefer sa atubangan ni Osiris. Diha sa timbangan, ang kasingkasing sa eskriba, nga naghawas sa iyang konsensiya, gitimbang batok sa lawi nga gisul-ob sa diyosa sa kamatuoran ug hustisya sa iyang ulo. Si Thoth, laing diyos, nagtala sa mga resulta. Sanglit ang kasingkasing ni Hunefer wala mabug-ati sa sala, ang timbang niini ubos kay sa lawi, ug si Hunefer gitugotang mosulod sa kalibotan ni Osiris ug magdawat sa kawalay-kamatayon. Ang papiro nagpadayag usab sa usa ka babayeng amamaliw nga nagtindog tupad sa timbangan, nga andam motukob sa namatay kon ang kasingkasing dili makapasar sa pagsusi. Ang mga Ehiptohanon nag-embalsamar usab sa ilang mga patay ug nagpreserbar sa mga lawas sa mga paraon sulod sa katingalahang mga piramide, sanglit sila naghunahuna nga ang pagpadayong buhi sa kalag nagdepende sa pagkapreserbar sa lawas.

⁸ Busa, ang nagkalainlaing karaang mga sibilisasyon samang nagtuo sa usa ka pagtulon-an​—ang pagkadili-mamatay sa kalag. Ila bang nakuha kining pagtulon-ana gikan sa samang tinubdan?

Ang Dapit nga Gigikanan

9. Unsang relihiyona ang nag-impluwensiya sa karaang kalibotan sa Ehipto, Persia, ug Gresya?

⁹ “Sa karaang kalibotan,” matod sa librong The Religion of Babylonia and Assyria, “ang Ehipto, Persia, ug Gresya nakasinati sa impluwensiya sa Babilonyanhong relihiyon.” Kining libroha dayon nagpatin-aw: “Tungod sa sayong panagkontak tali sa Ehipto ug Babilonya, sumala sa gipadayag sa El-Amarna nga mga papan, tino nga dihay daghang kahigayonan sa panagsagol sa Babilonyanhong mga pagtuo ug sa mga batasan nganha sa Ehiptohanong mga kulto. Sa Persia, ang Mithra nga kulto nagpakita sa dayag nga impluwensiya sa Babilonyanhong mga pagtuo . . . Ang iladong pagkasagol sa Semitikong mga elemento diha sa sayong Gregong mitolohiya ug sa Gresyanhong mga kulto kasagarang giangkon karon sa mga eskolar nga wala na kinahanglana ang dugang komento. Kining Semitikong mga elemento sa dakong sukod mas tino nga Babilonyanhon.”b

10, 11. Unsay Babilonyanhong pag-isip bahin sa kinabuhi luyo sa kamatayon?

¹⁰ Apan dili ba ang Babilonyanhong pagtuo mahitungod sa kon unsay mahitabo human sa kamatayon dakog kalainan sa iya sa mga Ehiptohanon, mga Persiano, ug mga Grego? Pananglitan, tagda ang Babilonyanhong Epic of Gilgamesh. Ang tigulang nga bayani niini, si Gilgamesh, kay nabalaka sa katinuoran sa kamatayon, misugod pagpangita sa kawalay-kamatayon apan napakyas sa pagkaplag niana. Usa ka dalagang magbibino nga iyang nahibalag panahon sa iyang panaw nagdasig gani kaniya nga magpahimulos sa labing maayo niining kinabuhia, kay dili niya hikaplagan ang kinabuhing walay kataposan nga iyang gipangita. Ang mensahe sa tibuok nga balak mao nga ang kamatayon dili kalikayan ug ang paglaom sa kawalay-kamatayon maoy handurawan. Magpasabot ba kini nga ang mga Babilonyanhon dili motuo sa Laing-Kinabuhi?

¹¹ Si Propesor Morris Jastrow, Jr., sa University of Pennsylvania, T.B.A., misulat: “Ni ang katawhan ni ang mga lider sa relihiyosong panghunahuna [sa Babilonya] nag-atubang gayod sa posibilidad sa bug-os nga pagkalaglag sa kon unsay gipalungtad sa nangagi. Ang kamatayon [sa ilang pagtuo] maoy agianan ngadto sa laing matang sa kinabuhi, ug ang dili pagtuo sa pagkadili-mamatay nagpasiugda lamang sa pagkaimposible nga makaikyas sa kausaban sa kalungtaran nga gipahinabo sa kamatayon.” Oo, ang mga Babilonyanhon nagtuo usab nga ang kinabuhi sa usa ka matang, sa usa ka dagway, magpadayon human sa kamatayon. Ilang gipahayag kini pinaagi sa paglubong ug mga butang uban sa mga patay aron ilang magamit sa Laing-Kinabuhi.

12-14. (a) Human sa Lunop, diin nagsugod ang pagtulon-an sa pagkadili-mamatay sa kalag? (b) Sa unsang paagi ang doktrina mikaylap sa tibuok yuta?

¹² Tin-aw, ang pagtulon-an sa pagkadili-mamatay sa kalag mobalik ngadto sa karaang Babilonya. Sumala sa Bibliya, ang usa ka librong nagdala sa timaan sa tukmang kasaysayan, ang siyudad sa Babel, o Babilonya, gitukod ni Nimrod, nga usa ka apo-sa-tuhod ni Noe.c Human sa tibuok-yutang Lunop sa adlaw ni Noe, dihay usa lamang ka pinulongan ug usa ka relihiyon. Pinaagi sa pagtukod sa siyudad ug pagtukod ug usa ka torre didto, gisugdan ni Nimrod ang laing relihiyon. Ang rekord sa Bibliya nagpadayag nga human sa paglibog sa mga pinulongan sa Babel, ang wala-molampos nga mga magtutukod sa torre nangatibulaag ug naghimog bag-ong mga pagsugod, nga dala ang ilang relihiyon. (Genesis 10:​6-10; 11:​4-9) Sa ingon ang Babilonyanhong relihiyosong mga pagtulon-an mikaylap sa tibuok nawong sa yuta.

¹³ Sumala sa tradisyon si Nimrod nakaagom ug mapintasong kamatayon. Human sa iyang kamatayon ang mga Babilonyanhon makataronganong nakiling sa pagtamod ug dako kaniya isip magtutukod, magbubuhat, ug unang hari sa ilang siyudad. Sanglit ang diyos nga Marduk (Merodach) giisip nga mao ang magtutukod sa Babilonya, ang pila ka eskolar nagsugyot nga si Marduk naghawas sa gipakadiyos nga Nimrod. Kon tinuod kini, nan ang ideya nga ang usa ka tawo adunay kalag nga magpadayong buhi human sa kamatayon naglungtad na gayod labing menos panahon sa pagkamatay ni Nimrod. Sa bisan unsang paagi, ang mga panid sa kasaysayan nagpadayag nga human sa Lunop, ang dapit diin nagsugod ang pagtulon-an sa pagkadili-mamatay sa kalag mao ang Babel, o Babilonya.

¹⁴ Apan, sa unsang paagi ang doktrina nahimong pangunang doktrina sa kadaghanang relihiyon sa atong panahon? Ang sunod nga seksiyon magsusi sa pagsulod niini sa Sidlakanhong mga relihiyon.

[Mga footnote]

[Mga hulagway sa panid 6]

Ehiptohanong pagtuo bahin sa mga kalag diha sa kalibotan sa mga patay

[Hulagway sa panid 7]

Si Socrates nangatarongan nga ang kalag dili mamatay