Kinsay Nakauna sa Pagdisenyo Niini?

Ang mga siyentipiko ug mga inhenyero karon nagpatudlo sa mga tanom ug hayop. (Job 12:7, 8) Sila nagtuon ug nangopya sa disenyo sa nagkalainlaing mananap—usa ka natad sa siyensiya nga gitawag ug biomimetics—sa paghimog bag-ong mga produkto ug sa pagpauswag sa nagama nang mga produkto. Sa magbasa ka sa mosunod nga mga pananglitan, pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Kinsa gayoy angayng pasidunggan niini nga mga disenyo?’

Pagtuon sa Kapay sa Balyena

Unsay makat-onan sa mga tigdisenyo ug ayroplano gikan sa balyenang humpback? Daghan kaayo. Ang dako nang balyena motimbang ug mga 30 toneladas—sama ka bug-at sa trak nga kargado—ug gahig lawas nga may kapay nga samag pako. Kining 12 metros nga mananap liksi kaayo diha sa tubig.

Interesado ang mga tigdukiduki kon sa unsang paagi makaliyok-liyok kining gahig lawas nga mananap sa gamay kaayong sirkulo. Ilang nadiskobrehan nga ang sekreto anaa sa korte sa kapay. Ang atubangang kilid sa kapay lahi sa pako sa ayroplano kay kini gibhangon.

Dihang maglangoy, kining mga gibhang makapabuylo sa balyena paibabaw ug mopamenos sa pagbutad sa tubig. Sa unsang paagi? Ang magasing Natural History nag-ingon nga tungod sa mga gibhang sa kapay, ang tubig mobuylo pag-agos nga patuyok nga walay sabal, bisag tutok kaayo ang lawas niini nga nagpasaka ibabaw sa tubig.¹⁰

Asa magamit kining ilang nadiskobrehan? Ang pako sa ayroplano nga kortehon ug sama niini magkinahanglag pipila lang ka kapay-kapay diha sa pako ug uban pang mekanismo nga gamiton sa pagkontrolar sa hangin. Kining pakoa mas luwas ug mas sayon mentinahon. Ang ekspertong biomechanic nga si John Long nagtuo nga sa dili madugay ang “mga ayroplanong jet gibhangon na unyag mga pako.”¹¹

Pagkopya sa Pako sa Kanaway

Ang pako sa ayroplano sama nag korte sa mga pako sa langgam. Apan gipauswag pa kinig maayo sa mga inhenyero. Ang New Scientist nagtaho nga “ang mga tigdukiduki sa University of Florida naghimog sampol nga ayroplano nga gipalupad pinaagig remote control nga makapondo, makasakdop ug makasakag kalit samag kanaway.”¹²

Makalupad ug sama niini ang kanaway pinaagi sa pagpiko sa ilang pako diha sa mga lutahan sa siko ug abaga. Gidisenyo ug ingon niini ang pako “sa 24-pulgadang sampol nga ayroplano nga dunay gamayng motor nga mokontrolar sa mga tukog-tukog nga metal nga magpalihok sa pako,” sumala pa sa magasin. Pinaagi niining maayong pagkadisenyo nga pako, ang gagmayng ayroplano makapondo ug makasakdop taliwala sa habog nga mga bilding. Ang ubang mga kawani sa militar interesado sa paghimog ingon niini ka sayon maniobrahon nga ayroplano nga magamit sa pagpangitag bakterya ug kemikal nga mga hinagiban diha sa dagkong mga siyudad.

Pagkopya sa Tiil sa Kanaway

Ang kanaway dili mokaging sa katugnaw bisag magtindog sa yelo. Ngano? Ang sekreto mao ang talagsaong disenyo sa parte sa lawas sa mananap nga nanimuyo sa bugnawng mga dapit.

Ang kanaway dunay countercurrent heat exchanger. Aron masabtan kon unsa kini, paghanduraw ug duha ka tubo nga nagtapad. Ang usa ka tubo giagosan ug init nga tubig ug ang pikas bugnaw. Kon ang init ug bugnawng tubig moagi sa tubo sa samang direksiyon, mga katunga sa kainit gikan sa init nga tubig mabalhin sa bugnaw. Apan kon magsugat ang direksiyon sa init ug bugnawng tubig, halos ang tanang kainit gikan sa init nga tubig mabalhin ngadto sa bugnaw.

Kon magtindog ang kanaway diha sa yelo, ang heat exchanger sa mga tiil niini magpainit sa dugo dihang mobalik kini sa bugnawng tiil sa langgam. Ang heat exchanger nagtipig sa kainit sa lawas sa langgam ug nagpabilin sa kainit diha sa iyang mga tiil. Gihubit sa mechanical ug aeronautical engineer nga si Arthur P. Fraas kini nga disenyo ingong “usa sa kinamaayohang heat exchanger sa kalibotan.”¹³ Kini nga disenyo talagsaon kaayo mao nga gikopya kini sa mga inhenyero.

Kinsay Takos Pasidunggan?

Ang National Aeronautics and Space Administration naghimog daghag-tiil nga robot nga morag tanga, ug ang mga inhenyero sa Finland nakahimog traktor nga unom ug ligid nga makasaka sa bisan unsang babag samag dakong insekto. Ang ubang tigdukiduki nakaimbentog panapton nga dunay mga taklob-taklob nga motak-op ug mosira sama sa mga baba-baba sa bunga sa kahoyng pino. Ang panapton makapaangay sa temperatura sa lawas sa nagsul-ob. Usa ka pabrikag sakyanan naghimog awto nga samag korte sa kaban-kaban nga menos ang pagbutad sa tubig. Gitun-an usab sa ubang mga tigdukiduki ang disenyo sa lig-ong kabhang sa lapas sa tuyo nga makahimog mas gaan ug mas lig-ong taming sa lawas.

Sanglit daghan man kaayong maayong ideya ang natukian gikan sa kinaiyahan, ang mga tigdukiduki naghimog listahan sa libo-libo nilang nadiskobrehan diha sa kompiyuter. Ang mga siyentipiko makakuha nag impormasyon gikan niini dihang mangita silag “mga solusyon gikan sa kinaiyahan alang sa ilang mga problema sa disenyo,” nag-ingon ang The Economist. Ang mga impormasyong nahipos gitawag ug mga patente nga iya sa kinaiyahan. Sa naandan, ang tag-iya sa patente maoy usa ka tawo o kompaniya nga nagparehistro sa naimbentong ideya o makina. Naghisgot bahin niining patente nga iya sa kinaiyahan nga gisulod diha sa kompiyuter, ang The Economist nag-ingon: “Sa pagtawag sa mga disenyo nga ‘patente nga iya sa kinaiyahan,’ ang mga tigdukiduki nagpasiugda lang nga ang kinaiyahan mao gayod ang tag-iya sa patente.”¹⁴

Sa unsang paagi nakaimbento ang kinaiyahan niining talagsaong mga ideya? Daghang tigdukiduki moingon nga ang talagsaong mga disenyo sa kinaiyahan maoy tungod sa minilyong katuigan nga proseso sa ebolusyon. Apan ang ubang mga tigdukiduki lahi ug konklusyon. Diha sa The New York Times, sa Pebrero 7, 2005, ang mikrobiologo nga si Michael J. Behe nagsulat: “Ang disenyo nga makita [sa kinaiyahan] naghatag ug simple ug makapakombinsir nga argumento: kon ang hitsura, paglakaw ug tingog niini samag itik, nan, dili na mistil mangita pa kitag ebidensiya sa pagpamatuod nga dili kini itik, kay itik man gyod kini.” Unsay iyang punto? “Kon klaro ang disenyo, nan dili ikapangulipas nga dunay nagdisenyo.”¹⁵

Ang inhenyero nga nagdisenyo ug mas luwas, mas episyenteng pako sa ayroplano takos pasidunggan sa iyang disenyo. Sa susama, ang imbentor nga nagdisenyo ug komportableng mga panapton o mas episyenteng sakyanan takos pasidunggan sa iyang disenyo. Gani ang pabrika nga mokopya sa disenyo sa laing tawo ug dili moila sa naghimo sa disenyo maisip nga kriminal.

Busa palandonga kini: Ang hawod kaayong mga tigdukiduki nangopya sa disenyo sa kinaiyahan sa pagsulbad ug lisod nga mga problema sa inhenyeriya. Apan ipasidungog sa uban ang naimbento nga talagsaong disenyo nga kinopya lang gikan sa kinaiyahan ngadto sa walay kinaadmang ebolusyon. Makataronganon ba kini? Kon ang kopya nagkinahanglag intelihenteng tigdisenyo, unsa pa kaha ang orihinal? Nan, kinsa ang takos pasidunggan, ang maestro inhenyero o ang estudyante nga nangopya lang sa iyang mga disenyo?

Ang Makataronganong Konklusyon

Human sa pagsusi sa ebidensiya nga gidisenyo ang kinaiyahan, daghang tawo mouyon sa magsusulat sa Bibliya nga si apostol Pablo, kinsa miingon: ‘Ang dili-makitang mga hiyas [sa Diyos], bisan ang iyang walay kataposang gahom ug pagka-Diyos, tin-awng makita sukad sa paglalang sa kalibotan padayon, kay kini maila pinaagi sa mga butang nga gihimo.’​—Roma 1:19, 20.