JEBUS

[lagmit gikan sa lintunganayng pulong nga nagkahulogang “yatakyatakan; tamakan”], JEBUSIHANON.

Ang Jebus maoy usa ka karaang siyudad sa mga Jebusihanon nga nahimutang sa dapit nga nailhan karon nga Jerusalem.

Sa panahon ni Abraham una pa ang tuig 1900 W.K.P., kining dapita gitawag ug Salem (nagkahulogang “Pakigdait”), nga gilakip sa ngalang Jerusalem ug lagmit maoy pinamubo niini. (Heb 7:2) Gihisgotan ang Urusalim (Jerusalem) diha sa mga Papan sa Amarna nga nakaplagan sa Ehipto. Ug diha sa basahon ni Josue, sa Mga Maghuhukom, ug sa Unang Samuel, diin gihisgotan ang mga panghitabo una pa masakop ni David ang siyudad, ang dapit sagad nga gitawag ug Jerusalem. (Jos 10:​1, 3, 5, 23; 12:10; 15:​8, 63; 18:28; Huk 1:​7, 8, 21; 19:10; 1Sa 17:54) Diha lamang sa duha ka teksto nga kini gitawag ug Jebus. (Huk 19:​10, 11; 1Cr 11:​4, 5) Sa Josue 18:28 ang Yevu·siʹ makita diha sa Hebreohanon, nga ang tumoy nga i nagpasabot sa katawhan, ang mga molupyo sa siyudad.

Busa alang sa kadaghanang mga eskolar mopatim-aw nga ang Jerusalem (o, posible, ang Salem) mao ang orihinal nga ngalan sa siyudad, ug sa dihang naokupar sa mga Jebusihanon, kini gitawag usahay ug Jebus. Giuyonan usab sa kadaghanan nga ang “Jebus” dili pinamubo sa Jerusalem kondili maoy pinamubo hinuon sa Jebusihanon, ang ngalan sa mga pumoluyo sa maong dapit sa usa ka panahon. Human mailog ni David ang salipdanan sa Zion ug maestablisar ang iyang harianong pinuy-anan didto, kini gitawag usahay ug “Siyudad ni David.”​—2Sa 5:7.

Ang mga Jebusihanon nga nag-okupar niini nga siyudad ug sa palibot nga dapit maoy mga kaliwat ni Ham ug Canaan. (Gen 10:​15, 16, 20; 1Cr 1:​13, 14) Sa dihang hisgotan uban sa ilang mga paryente (mga Hitihanon, Girgasihanon, Amorihanon, Canaanhon, Perizihanon, Hivihanon), sagad nga ang mga Jebusihanon gitalang ulahi, tingali tungod kay sila ang kinadiyutayan. (Deu 7:1; Huk 3:5) Sila giisip ingong katawhan nga nagpuyo sa kabukiran (Num 13:29), ug ang ilang yuta giingon, sa mahulagwayong paagi, nga “usa ka yuta nga nagaagay sa gatas ug dugos.”​—Ex 3:​8, 17.

Gisaaran ni Jehova si Abraham nga ang yuta sa mga Jebusihanon iyang ihatag kaniya ug sa iyang binhi. (Gen 15:18-21; Neh 9:8) Sa pagtuman niini nga saad, gipagawas ni Jehova ang iyang piniling katawhan gikan sa Ehipto, ug samtang sila mitabok sa Jordan, gipauna sa Diyos ang iyang manulonda, nga nagsugo nga magmakusganon sila ug nga abogon ang tanan nga mosukol kanila. (Ex 13:3-5; 23:23; 33:​1, 2) Dili sila maghimog pakigsaad ug dili sila makig-alyansa sa kaminyoon uban sa mga Jebusihanon ug sa ubang mga Canaanhon kondili magtugyan hinuon kanila sa bug-os nga kalaglagan, nga walay nagaginhawa nga ibiling buhi, “aron kamo dili matudloan nila sa pagbuhat sumala sa tanan nilang dulumtanang mga butang.”​—Ex 34:11-16; Deu 20:16-18.

Sa pagkakita sa mga kalamposan sa mga Israelinhon sa pag-ilog sa yuta​—ang pag-ilog sa Jerico ug sa Ai ingon man ang pagsurender sa mga Gabaonhon​—ang Jebusihanong hari nga si Adoni-zedek nangulo sa usa ka panag-abin sa lima ka hari nga determinado sa pagsanta sa pagsulong. (Jos 9:​1, 2; 10:1-5) Sa gubat nga nahitabo, diin gipahunong ni Jehova ang adlaw ug ang bulan, ang kasundalohan sa magkaabin napildi, ang mga hari nabihag ug gipatay, ug ang ilang mga patayng lawas gilansang sa mga estaka aron makita sa tanan. (Jos 10:6-27; 12:​7, 8, 10) Lagmit nga human niini nga kadaogan nga ang mga Israelinhon nagsunog sa Jebus ug kini naugdaw.​—Huk 1:8.

Sa hapit nang matapos ni Josue ang pagsakop sa H ug sa tungatungang mga bahin sa Yutang Saad, iyang gipunting ang iyang pagtagad sa amihanang seksiyon sa K sa Jordan. Sa makausa pa ang mga Jebusihanon nagkahiusa aron sa pagsukol, niining higayona ilalom sa pagpanguna ni Jabin, ang hari sa Hazor, ug sa gihapon ang Israel nagpildi kanila, uban sa tabang ni Jehova. (Jos 11:1-8) Bisan pa niana, human sa pagsunog sa Jebus ug sa panahon una pa bahina ang yuta, gikontrolar sa mga Jebusihanon ang hinungdanong hatag-as nga mga dapit sa Jerusalem, nga ilang gihuptan sulod sa 400 ka tuig.​—Jos 15:63.

Ang siyudad sa Jebus gipahat ngadto sa Benjamin sa dihang ang yuta gibahinbahin, ug kini nahimutang sa utlanan tali sa mga teritoryo sa tribo ni Juda ug Benjamin. (Jos 15:1-8; 18:​11, 15, 16, 25-28) Apan, ang mga Israelinhon wala mag-abog sa mga Jebusihanon, hinuon nagtugot sa ilang mga anak nga lalaki ug mga anak nga babaye nga makigminyo niini nga katawhan, ug sila misimba pa gani sa bakak nga mga diyos sa mga Jebusihanon. (Huk 1:21; 3:​5, 6) Sulod niining panahona kini nagpabiling “siyudad sa mga langyaw,” diin kas-a ang usa ka Levihanon midumili sa pagpalabay sa kagabhion.​—Huk 19:10-12.

Sa kataposan, niadtong 1070 W.K.P., nailog ni David ang Zion, ang salipdanan sa mga Jebusihanon. (2Sa 5:6-9; 1Cr 11:4-8) Sa ulahi gipalit ni David ang giokanan dapit sa A gikan sa usa ka Jebusihanon nga ginganlag Arauna (Ornan), ug didto gitukod niya ang usa ka halaran ug gihalad ang linaing mga halad. (2Sa 24:16-25; 1Cr 21:​15, 18-28) Niining dapita mga katuigan sa ulahi nga gitukod ni Solomon ang dako kaayog gasto nga templo. (2Cr 3:1) Human niadto, gipatrabaho ni Solomon ang mga kaliwat sa mga Jebusihanon sa dakong programa sa pagpanukod, nga nagpatrabaho kanila ingong mga ulipon.​—1Ha 9:​20, 21; 2Cr 8:​7, 8.

Sa ulahing paghisgot bahin sa mga Jebusihanon, atong nasayran nga ingong usa ka etnikong grupo sila diha gihapon aron sa paghugaw sa pagsimba sa mga Israelinhon sa ilang paghibalik gikan sa pagkadestiyero sa Babilonya.​—Esd 9:​1, 2.