MAGHUHUKOM, BASAHON SA MGA

Usa ka basahon sa Bibliya nga sa panguna nagkobre sa yugto nga mga 330 ka tuig tali sa pagsakop sa Israel sa Canaan ug sa pagsugod sa monarkiya. Una pa niini, ang mga Israelinhon gipasidan-an nga ang ilang pagkapakyas sa pag-abog sa mga molupyo sa yuta, ingon sa gisugo sa Diyos, motultol sa ilang pagsagop sa mahugaw nga relihiyosong mga buhat sa mga Canaanhon. Sa kataposan kini moresulta sa dili pag-uyon ni Jehova ug sa iyang pagtugyan kanila ngadto sa ilang mga kaaway. (Ex 23:​32, 33; 34:11-17; Num 33:55; Deu 7:2-5) Ang makasaysayanhong rekord nga makaplagan sa basahon sa Mga Maghuhukom nagpakita kon sa unsang paagi ang pasidaan nahimong tinuod. Bisan pa niana, inay nga bug-os maghisgot sa pagkadili-matinumanon sa Israel ug sa miresulta nga langyawng pagpanglupig, ang basahon pangunang nag-asoy sa mga kalamposan sa mga maghuhukom ug sa talagsaong mga pagluwas nga gihimo ni Jehova pinaagi kanila. Busa ang katakos ni Jehova sa pagluwas ug ang iyang hataas-nga-pailob, kaluoy, dili-takos nga kalulot, ug hustisya gipasiugda. Ang mga maghuhukom mismo gipakita ingong talagsaong mga panig-ingnan sa pagtuo.​—Heb 11:32-34, 39, 40.

Kahan-ayan. Ang Mga Maghuhukom gilangkit sa gisundan nga basahon sa Bibliya pinaagi sa pangbukas nga mga pulong niini, “Ug nahitabo human sa kamatayon ni Josue.” Apan, ang pipila sa mga panghitabo nga giasoy niini dayag nga nahitabo sa wala pa mamatay si Josue. Pananglitan, ang Maghuhukom 2:6 mabasa: “Sa dihang gipalakaw ni Josue ang katawhan, ang mga anak sa Israel nanglakaw, ang tagsatagsa ngadto sa iyang panulondon, aron sa pagpanag-iya sa yuta.” Busa mopatim-aw nga ang Maghuhukom 1:1–​3:6 nagsilbing introduksiyon, ang magsusulat naghisgot sa mga butang nga nahitabo una pa ug human sa kamatayon ni Josue aron sa pagtaganag makasaysayanhong impormasyon alang sa asoy nga mosunod. Ang seksiyon nga nagsugod sa kapitulo 3, bersikulo 7, hangtod sa kataposan sa kapitulo 16, sa panguna, maoy kronolohikanhong pagkahan-ay ug nag-asoy sa mga kalihokan sa 12 ka maghuhukom (walay labot si Debora), sugod kang Otniel ug natapos kang Samson. Ang kataposang bahin sa basahon mahimong tawgong apendise ug mohaom sa usa ka yugto nga mas una pa kay sa pagkamaghuhukom ni Samson. Ang pag-ilog sa Lais pinaagi sa mga Danhanon daw makataronganong nahitabo una pa sa kamatayon ni Josue. (Itandi ang Jos 19:47; Huk 18:27-29.) Ang tiningob nga krimen sa sekso nga gihimo sa mga lalaki sa Gibea ug ang misunod nga mga panghitabo nga miresulta sa halos pagkapuo sa tribo ni Benjamin lagmit nahitabo pipila lang ka tuig human sa kamatayon ni Josue. (Huk 19:1–​21:25; Jos 24:31) Kini magtugot ug igoigong panahon alang sa mga Benjaminhon nga modaghan gikan sa mga 600 ka lalaki (Huk 20:47) ngadto sa halos 60,000 ka manggugubat sa panahon sa paghari ni David.​—1Cr 7:6-12.

Magsusulat ug Panahon sa Pagsulat. Ang pangsulod nga ebidensiya nagtaganag pasukaranan sa pagtino kon kanus-a gisulat ang basahon sa Mga Maghuhukom. Kini gihipos samtang ang usa ka hari nagmando sa Israel. Kay kon dili, ang magsusulat, sa dihang naghisgot sa nangagi, dili unta moingon: “Niadtong mga adlawa walay hari sa Israel.” (Huk 17:6; 18:1; 19:1; 21:25) Hinuon kini maoy sa panahon nga ang mga Jebusihanon nagpuyo pa sa Jerusalem. (Huk 1:21) Sanglit, niadtong 1070 W.K.P., nailog ni David “ang salipdanan sa Zion” (usa ka bahin sa Jerusalem) gikan sa mga Jebusihanon ug nagbalhin sa iyang kaulohan didto (2Sa 5:6-9), ang basahon sa Mga Maghuhukom gisulat gayod una pa sa maong petsa, lagmit sa panahon sa paghari ni Saul. Nianang panahona si Samuel mao ang pangunang tigpaluyo sa matuod nga pagsimba ug, ingong manalagna ni Jehova, makataronganong tuohan nga siya ang nagsulat niini nga basahon.

Pagkatinuod. Dili kaduhaduhaan nga ang basahon sa Mga Maghuhukom aduna gayoy dapit diha sa kanon sa Bibliya. Kini prangka ug matinud-anon, ug wala niini itago ang grabeng mga sala sa Israel. Sa katibuk-an, kini nga basahon naghimaya ug nagpasidungog, dili sa tawhanong mga maghuhukom, kondili kang Jehova nga Diyos ingong tinuod nga Manluluwas sa Israel. Kini nagpakita nga ang espiritu sa Diyos naghatag ug gahom sa mga maghuhukom (Huk 3:​9, 10; 6:34; 11:29; 13:​24, 25; 14:​6, 19; 15:​14, 18; 16:​20, 28-30) ug sila, sa baylo, miila kang Jehova ingong Maghuhukom (11:27) ug Hari (8:23). Ang ubang inspiradong mga basahon sa Bibliya naghisgot sa mga panghitabo nga girekord diha niini.​—1Sa 12:9-11; 2Sa 11:21; Sal 83:9-12; Isa 9:4; 10:26; Heb 11:32-34.

[Kahon sa panid 237]

MGA PANGUNANG PUNTO SA MGA MAGHUHUKOM

Usa ka kusganong asoy sa mga pagluwas nga sublisubling gihimo ni Jehova alang sa Israel pinaagi sa mga Maghuhukom sa dihang ang Israel mibiya sa idolatrosong mga buhat ug tim-os nga nangaliyupo sa iyang tabang

Lagmit nga gisulat ni Samuel, kini nga basahon nagkobre ug mga 330 ka tuig tali sa pagsakop sa Canaan ug sa pagsugod sa monarkiya

Mga kahimtang nga naglungtad sa panahon sa mga Maghuhukom (1:1–​3:6)

Human sa kamatayon ni Josue, ang mga tribo sa Israel napakyas sa pag-abog sa nahibiling mga molupyo sa Canaan gikan sa maong yuta

Hinuon, sila nakigminyo niini nga mga pagano ug nalit-agan sa ilang bakak nga relihiyon

Si Jehova nagtugyan kanila ngadto sa ilang mga kaaway; apan sa popanahon siya nagpatindog ug mga Maghuhukom sa pagluwas kanila

Ang mga pagluwas gikan sa pagpanglupig sa dihang ang Israel mibiya sa bakak nga pagsimba ug mitawag kang Jehova alang sa tabang (3:7–​16:31)

Pinaagi kang Otniel, ang Israel giluwas gikan sa walo-ka-tuig nga pagkasakop kang Cusan-risataim nga hari sa Mesopotamia

Ang 18-ka-tuig nga pagdominar sa Moabihanon nga si Haring Eglon natapos sa dihang siya gipatay ni Ehud, kinsa human niadto nagtigom sa Israelinhong kasundalohan ug nagparot sa mga Moabihanon

Si Samgar nag-inusara sa pagpatay sa 600 ka Filistehanon, sa ingon nagluwas sa Israel

Si Barak, nga nadasig sa manalagnang si Debora, nagpildi kang Jabin, sa ingon nagtapos sa iyang 20-ka-tuig nga pagpanglupig sa Israel; ang pangulo sa kasundalohan ni Jabin, si Sisera, gipatay ni Jael, ang asawa ni Heber nga Kenihanon; si Debora ug Barak naghandom niini nga kadaogan pinaagig awit

Si Gideon gisugo sa pagluwas sa Israel gikan sa pito-ka-tuig nga pagpanghasi sa mga Midianhon; si Jehova mihatag sa kadaogan human niya kunhori ang kasundalohan ni Gideon ngadto sa 300 na lamang ka tawo; si Gideon human niadto midumili sa pagkahari

Si Tola naghukom sa Israel sulod sa 23 ka tuig, ug si Jair naghukom sulod sa 22 ka tuig

Ang Israel nag-antos diha sa mga kamot sa mga Ammonhanon; si Jehova nagtaganag kaluwasan pinaagi kang Jepte, kinsa human niadto mituman sa iyang panaad sa pagtugyan sa iyang bugtong anak, nga usa ka babaye, sa pag-alagad kang Jehova

Si Ibzan, Elon, ug Abdon naghukom sa Israel sa katibuk-an nga mga 25 ka tuig

Si Jehova naghatag kang Samson ug dako kaayong kusog ug naggamit kaniya sa pagpahigawas sa Israel gikan sa 40-ka-tuig nga pagdominar sa mga Filistehanon; ang iyang pagpakigminyo sa usa ka Filistehanong babaye gikan sa Timnah naghatag kaniyag mga kahigayonan sa paglihok batok kanila; ang pagluib ni Delila kaniya sa ngadtongadto mitultol sa usa ka kahimtang diin iyang napatay ang mas daghang Filistehanon panahon sa iyang kamatayon kay sa iyang napatay sa iyang tibuok kinabuhi

Dugang dili-maayong mga kahimtang nga naugmad panahon sa mga Maghuhukom (17:1–​21:25)

Sa Epraim, si Miqueas nagpatindog ug usa ka larawan didto sa iyang balay ug nagsuhol sa usa ka batan-ong Levihanon sa pag-alagad ingong saserdote

Ang pipila ka Danhanon miadto sa balay ni Miqueas ug sa ulahi gikawat ang iyang idolatrosong mga butang; gidala usab nila ang Levihanon aron moalagad ingong ilang saserdote

Ang mga lalaki sa Benjaminhong siyudad sa Gibea nahimong sad-an sa tiningob nga krimen sa sekso batok sa puyopuyo sa usa ka Levihanon; ang pagkapakyas sa pagtugyan sa mga sad-an aron masilotan nagtukmod sa ubang mga tribo sa pagpakiggubat aron masilotan ang Benjamin; kini nga tribo hapit mapuo