ONYX
Usa ka dili kaayo mahalong mutya nga usa ka gahing matang sa agata; ang termino nagtumong usab sa usa ka matang sa budlisong kalsidonya. Ang onyx adunay puting mga lut-od nga gisal-angsal-angan ug itom, kapehon, pula, abohon, o berde nga mga lut-od. Ang lusparon nga kolor niini maoy resulta sa kombinasyon sa pulang mga lut-od nga misihag lahos sa puting mga lut-od niini nga bato nga dayag nga nagpahinumdom sa mga Grego sa kuko, nga gitawag ug oʹnyx sa Grego. Sukad sa unang kapanahonan, ang onyx gipabilhan pag-ayo ug gigamit sa paggamag mga pahiyas, singsing, ug mga lobitos. Tungod sa mga lut-od niini nga lainlain ug kolor, kini maayong gam-on nga kameo.
Ang “yuta sa Havila” maoy usa ka iladong tinubdan sa onyx sa unang kapanahonan sa Bibliya. (Gen 2:11, 12) Ang mga batong onyx maoy lakip sa bililhong mga butang nga giamot alang sa paghimog mga kasangkapan nga gigamit sa tabernakulo sa Israel. (Ex 25:1-3, 7) “Ang mga ngalan sa mga anak sa Israel . . . sumala sa han-ay sa ilang pagkahimugso” gikulit diha sa duha ka batong onyx (unom ka ngalan sa matag bato) nga gibutang diha sa mga sul-otan sa abaga sa epod sa hataas nga saserdote “ingong mga handomanang bato alang sa mga anak sa Israel.” Ang laing batong onyx gikulitan ug ngalan sa usa sa 12 ka tribo sa Israel ug gipahimutang ingong tungang bato sa ikaupat nga laray sa mga bato diha sa “tabon sa dughan sa paghukom” sa hataas nga saserdote.—Ex 28:9-12, 15-21; 35:5, 9, 27; 39:6-14.
Sa ulahi, si David personal nga nag-andam ug daghang bililhong mga butang, lakip sa mga batong onyx, aron gamiton sa konstruksiyon sa giplanong templo sa Jerusalem. (1Cr 29:2) Ang onyx usab maoy lakip sa bililhong mga bato nga nagsilbing mahulagwayong “tabon” sa “hari sa Tiro” diha sa awit sa pagbangotan nga girekord ni Ezequiel. (Eze 28:12, 13) Kay gipabilhan ang kahinungdanon sa kaalam, si Job nag-ingon nga bisan pag ang usa ka tawo adunay “talagsaong bato nga onyx” ug ubang bililhong mga butang, siya dili makapalit sa bililhon nga kaalam nga gikan sa Diyos.—Job 28:12, 16.