Ang Bibliya—Pulong Lamang sa Tawo?
SI William Tyndale mihatag sa iyang kinabuhi sa pagpaningkamot nga kana mabatonan sa tanan. Gideboto ni Martin Luther ang hilabihang kahago sa paghubad niana ngadto sa Alemang pinulongan. Alang sa mga sumusunod ni John Calvin, kadto mao “ang latid ug sukdanan sa tanang kamatuoran.” Oo, sa usa ka panahon giduhaduhaan sa pila ka tawo ang kamatuorang ang Bibliya mao ang Pulong sa Diyos. Kana kaniadto usa usab ka pagtulon-an sa Iglesya Romana Katolika.
Hinuon, lahi ang kahimtang karong adlawa. Ang Bibliya, ang labing-himalitang basahon sa tibuok kasaysayan, ginabasa sa diyutay rang katawhan ug ginasunod sa labi pang diyutayng katawhan. Ang awtor si James Barr, nga nagpalanog sa mga gibati sa daghan, mipahayag: “Ang akong asoy bahin sa pagkaporma sa biblikanhong tradisyon maoy asoy bahin sa usa ka tawhanong buhat. Kini pahayag sa tawo sa iyang mga pagtuo. . . . Ang tukmang pulong alang sa Bibliya maoy Pulong sa Israel, Pulong sa pila ka iladong unang Kristohanon.”—The Bible in the Modern World, nga gisulat ni James Barr.
Nganong may kausaban? Ang Bibliya ba mao ang Pulong sa Diyos o ang pulong sa pila ka tawo? Bililhon ba kini niining sekular ika-20ng siglo?
Bililhon ba Kini?
Sa pagtagad pag-una sa kataposang pangutana, oo, kini bililhon. Ngano? Aw, ang Bibliya ginabatbat ingong ‘lamparahan sa atong tiil, ug kahayag sa atong alagianan.’ (Salmo 119:105) Karong adlawa, tinuod nga gikinahanglan nato ang maong kahayag. Ginadaot ang matahom natong planeta. Gigutom ang minilyong katawhan. Pipila ra ang may pagsalig bahin sa umaabot, ug nameligro mismo ang paglungtad sa katawhan. Ginatanyag sa Bibliya nga giyahan kita latas niining walay-kasegurohang mga panahon ngadto sa luwas ug malipayong ugma-damlag. Kon kini tinuod nga Pulong sa Diyos, kini mao gayod ang atong gikinahanglan.
Busa nganong giduhaduhaan kini sa katawhan? Ang tubag niini nga pangutana motabang kanato sa pagtino kon kaha kining basahona tinuod bang Pulong sa Diyos o dili.
Unsay Nahitabo sa Pagtuo?
Panahon sa ika-17 ug ika-18ng siglo, kanang halos unibersohanong pagtuo sa Bibliya nabiktima sa nagkabalhing opinyon. Naugmad sa Uropa ang espiritu sa pagkamaduhaduhaon ug sekularisasyon. Ang mga sistema sa gobyerno, ang ekonomiya, kinaiya, relihiyon—ang tanan gikuwestiyon. Ug wala makaikyas ang Bibliya.
Prangkang gipahayag ang mga pagduhaduha sa ika-17ng siglo sa kanhing Katoliko si Pierre Bayle, kinsa milalis sa pagkamakasaysayanhon ug kronolohiya sa Bibliya. Ang uban misunod sa iyang panghunahuna, ug sa ika-19ng siglo, ang pagkamaduhaduhaon mibuswang kaayo diha sa pundok sa mga eskolar nga nagtuki sa biblikanhong mga sinulat bahin sa kasaysayan, katuyoan ug kahulogan niana. Ang mga eskolar nagapugos nga ang Bibliya dili mao kon unsay ginapatim-aw nga mao kini. Sumala pa nila, si Moises dili mao ang nagsulat sa Pentateuch. Hinunoa, kadto gitigom sa hinapos sa Hudiyonhong kasaysayan gikan sa ubay-ubayng mga tinubdan nga gisulat kasiglohan tapos sa pagkinabuhi ni Moises. Ang bisan unsang tagna nga natuman gisulat tapos sa pagkatuman niana. Busa, ang Isaias gisulat sa ubay-ubayng tawo latas sa ginatos ka katuigan. Ug ang Daniel gisulat sa mga 165 W.K.P.
Ang epekto sa labawng pagtuki sa biblikanhong mga sinulat bahin sa kasaysayan, katuyoan ug kahulogan (higher criticism) makita sa kaso sa Alemang eskolar sa Bibliya si David Friedrich Strauss: “Kita ba mga Kristohanon gihapon? Dili, matud ni Strauss, labing menos dili kadtong si kinsa sa atong taliwala nagdawat sa Higher Criticism, kay kita dili na makadawat sa Bibliya ingong Pulong sa Diyos.”—Religion and the Rise of Scepticism, ni Franklin L. Baumer.
Ang bag-ong sekular nga panahon nagpatungha usab ug bag-ong mga diskobre sa siyensiya. Ang pipila niana nagsuportar sa Bibliya, apan ang uban daw misupak niana. Busa, daghan ang naagak sa pagtuo nga ang Bibliya hupas na. Kini nga pagbati nalig-on sa tunga sa ika-19ng siglo dihang napopular ang teoriya sa ebolusyon—usa ka teoriya nga bug-os nagasupak sa asoy sa paglalang sa Genesis. Kining teoriyaha maikagong gidawat sa kadaghanan sa siyentipikanhong komunidad, ug sa mga magtutuki sa balaang mga sinulat. Karong adlawa kini gidawat sa daghang klerigo ug gitudlo ingong kamatuoran diha sa mga tunghaan.
Kining tanan nagkahulogan ba nga sa usa ka paagi ang siyensiya nagpanghimakak sa Bibliya? O gipakita ba sa higher criticism nga ang Bibliya dili mao ang Pulong sa Diyos?