Mas Maayong Papel sa Kababayen-an sa Modernong Panahon
BALIK sa 1906 si Czar Nicholas sa Russia nakadawat ug mga hangyo gikan sa mag-uumang mga babaye sa Russia nga, lakip sa ubang mga butang, nag-ingon:
“Sulod sa daghan nang kaliwatan ang kababayen-an sa hut-ong sa mag-uuma nagkinabuhi nga wala gayoy bisan unsang mga katungod. . . . Kami wala gani isipang mga tawo, apan mga mananap nga luwanan lamang. Naghanyo kami nga tudloan kami sa pagbasa ug sa pagsulat; naghangyo kami nga ang among mga anak nga babaye hatagan sa samang mga pasilidad sa pagtuon sama sa among mga anak nga lalaki. . . . Nahibalo kami nga kami walay hibangkaagan, apan dili kami ang mabasol.”
Kanang makasubong kahimtang lahi kaayo sa paghubit nga gihatag sa Bibliya sa usa ka may katakos ug tinamod nga babaye, nagalantaw kaniya nga panig-ingnan nga takos sundon ug dayegon. (Proverbio 31:10-31) Apan, ang paghubit gikan sa Russia maoy dili malalis nga kamatuoran nga gipahayag sa dugay nang panahon sa Bibliya sa maalamong Haring Solomon: “Ang tawo nagamando sa tawo alang sa iyang kadaotan.” (Ecclesiastes 8:9) Ug kanang maong kadaot dili limitado lamang sa mga lalaki. Ang bersikulo sa malukpanon nagkahulogan: ‘Ang mga lalaki nagamando sa ubang mga lalaki ug mga babaye sa ilang kadaotan.’ Apan pagkadakong kausaban ang nahitabo diha sa daghang mga babaye, sama sa gipakita sa kahimtang sa Russia!
Karon, “ang kadaghanan sa mga doktor ug mga magtutudlo sa Sobyet mga babaye. Ang mga babaye halos moabot ug dos-tersiya sa total nga gidaghanon sa mga ekonomista ug tulo sa ikaupat nga bahin sa kultural nga mga mamumuo. Kuwarenta por siento nga nagatrabaho sa natad sa mga siyensiya mga babaye . . . Gikan sa usa ka libo ka babaye nga nagtrabaho sa natad sa ekonomiya sa nasod, 862 nakaabot ug hataas o sekondarya (kompleto o dili-kompleto) nga edukasyon.”—Women in the USSR.
Mga Kababayen-an Diha sa Politika
Ang nahitabo sa Russia nahitabo usab sa dako ug gamayng bahin sa daghang mga nasod. Ang unang nasod nga naghatag sa mga babaye sa katungod sa pagbotar mao ang New Zealand, balik sa 1893. Tali sa 1917 ug 1920, gihatagan sila nianang katungora sa Russia, sa Gran Britanya, sa Tinipong Bansa, ug sa Canada. Sa Switzerland sila naghulat hangtod pa sa 1971, apan ang mga babayeng Swiso makahupot ug politikanhong katungdanan.
Karon, ang kababayen-an dili lamang makabotar kondili mahimong makigparang sa mga lalaki alang sa politikanhong mga katungdanan. Ang Israel adunay babayeng primer ministro, si Golda Meir, ug ingon man ang India, si Indira Gandhi. Dili pa dugay, ang mga babaye napili ingong primer ministro sa Gran Britanya ug sa Yugoslavia. Sa Supremong Sobyet sa Russia, 492, o tali sa 30 ug 40 porsiento, mga babaye. Karon adunay usa ka babayeng membro sa Korte Suprema sa T.B., ug sa 1984 nga kampaniya sa pagkapresidente, sa unang higayon usa ka babaye nahimong kandidato sa pagkabise-presidente sa usa ka dakong partido sa politika. Sa Pransiya mga 15 porsientong mga babaye ang nangatungdanan sa gabinete.
Mga Kababayen-an Diha sa Trabahoan
Imbes mga markang mabasa “Men at Work,” o daghang bahin sa Tinipong Bansa karon kini ang mabasa: “People Working.” Ngano? Tungod sa kausaban sa papel sa mga babaye karon sa sektor sa ekonomiya. Ang gidaghanon sa mga babaye nga nagtrabaho gawas sa balay midoble sa nangaging 25 ka tuig. Ang mga babaye nga may mga trabaho sa opisina miabot lamang ug 27 porsiento balik sa 1970; sa 14 ka tuig sa ulahi, adunay 65 porsiento kanila. Alang sa pipila, ang pagkaadunay trabaho gikinahanglan alang sa pangabuhi; alang sa uban, kini maoy kagustohan. Diha sa ubang mga lugar, ang mga suweldo sa mga lalaki ug sa mga babaye nga managsamag mga trabaho anam-anam nga nagkapareho.
Sa Edukasyon, sa Arte, ug sa Relihiyon
Halos sa tibuok-kalibotan ang kababayen-an nakahimog tagsaong kauswagan maylabot sa edukasyon. Ang gidaghanon sa mga babaye diha sa mga tunghaan miuswag gikan sa 95 milyones sa 1950 ngadto sa 390 milyones sa 1985. Sa Espanya sa nangaging 25 ka tuig, doble ang gidaghanon sa mga babayeng dili makamaong mobasa kon itandi sa mga lalaki. Sa pagka 1983 miuswag ug dako ang kahimtang nga 30 porsiento sa mga estudyante sa kolehiyo mga babaye. Ang Women in Britain mitaho sa “dramatikong pag-uswag sa gidaghanon sa bug-os panahong mga estudyanteng babaye sa unibersidad.”
Sa nangaging katuigan, nangibabaw ang mga babaye sa natad sa musika ingong solowista, bokal ug instrumental. Apan sa Tinipong Bansa sa wala pa ang 1935, ang mga babayeng nagduyog sa mga orkestra mao kadtong mga tigtugtog ug alpa lamang, usa ka papel nga daw gilikayan sa mga lalaki. Kon itandi, karon 40 porsiento niadtong nagatugtog ug dagko, rehiyonal, ug metropolitan nga mga orkestra mga babaye.
Dihay samang pag-uswag sa natad sa relihiyon. Daghang kababayen-an ang nagpalista diha sa mga seminaryo, busa diha sa Tinipong Bansa gikan sa 29 ngadto sa 52 porsiento sa mga estudyante mga babaye. Ang mga babaye nanagpanungha diha sa mga pulpito, ug adunay mga babayeng rabbi usab. Mga 11 porsiento sa mga pastor sa Sweden mga babaye, ug may mga babayeng pari nga Anglikano sa Silangan. Ang The New York Times (Pebrero 16, 1987) miingon nga “adunay 968 ka ordinadong mga babaye sa Simbahang Episcopal.”
Unsa ang mga Epekto?
Busa dili ikalimod nga ang kahimtang sa mga babaye dramatikong nausab sa panahong dili pa dugay. Tingali nakakita ka na o nabati nimo kining mga kausabana. Apan angay ibangon ang pangutana: Kini bang tanang mga kausaban maoy bug-os ba nga panalangin?