Si Jehova Mao ang Akong Dalangpanan ug Akong Kuta
Sumala sa giasoy ni Margaret West
HANDURAWA nga magpuyo sa kastilyo diin si Rayna Anna Sophie sa Denmark gikoronahan niadtong tuig 1721. Kining residensiya sa ting-init sa harianong pamilyang Danes, nga nahiluna sa tunga sa matahom nga mga parke, mao ang akong pinuy-anan sa pagkabata. Ang luag kaayong mga kuwarto, ang dagko kaayong mga hagdanan, ang mga kisame nga gidibuhoan sa karaang Pranses nga mga obra maestro, niadto daw mao ang mga butang nga naglangkob sa mga damgo.
Dili layo gikan sa kastilyo mao ang laing tinukod, nga dili kaayo dako, apan ang akong 30 anyos diha sa maong tinukod labi pang nagpatugob sa akong kinabuhi. Kana mao ang Danes nga Bethel, ang sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Denmark.
Apan pasugira una ako sa unsang paagi nakapuyo ako sa Kastilyong Frederiksberg sa Copenhagen. Ang akong amahan, usa ka koronel sa Danes nga kasundalohan, maoy nagdumala sa militaryong akademiya kansang hedkuwarter anaa sa kastilyo. Ang maong posisyon naghatag niyag katungod ug sa iyang pamilya sa pagpuyo sa maong bulahang palibot. Alang sa usa ka batang babaye, kadto usa ka kinabuhi sa sugilanong engkantohanon, nga sinalipdan gikan sa kadaot sulod nianang matahom nga silinganan. Abi kog dili na gayod matapos kadtong malipayon, mahinamong mga adlaw sa pagkabata. Apan kadtong damgoha nahugno sa usa ka adlawng dili hikalimtan niadtong 1921.
Kaming mga bata gipatawag ngadto sa lawak-higdaan sa akong amahan. Nakita ko siyang naghigda didto, nga luspad kaayo, nga ang duha ka kamot didto ibabaw sa habol. Gigakos kami ni Mama. Ang among doktor, kinsa didto usab sa daplin sa katre, masulob-on kaayog dagway. Si Mama miingon sa hinay nga tingog: “Patay na si Papa.” Ang una kong hunahuna mao: ‘Imposible kana! Wala siya magsakit.’ Kadto usa ka makahugno-sa-balatiang kasinatian alang sa usa ka batang diyes anyos. Wala ako makaamgo niadto nga kadtong makapasubong kamatayon maoy mitultol kanako sa pagkasabot sa katuyoan sa kinabuhi.
Ang pagkamatay ni Papa nagkahulogan sa dako kaayong kausaban sa among kinabuhi. Ang kastilyo maoy opisyal nga puluy-anan, busa si Mama kinahanglang mangitag laing dapit nga kapuy-an namo. Lisod kadto nga panahon, ug aron matabangan kami nga maulian gikan sa trahedya, gihimo niya ang butang nakapakurat sa among pamilya ug mga higala. Gipaundang niya kaming tanan sa pagtungha, ug misugod kami sa pagsuroy sa Uropa sa tibuok tuig.
Gibaslan ang Usa ka Pagpangita
Ugaling, balik sa Denmark ang pagkamatay ni Papa wala gihapon namo hikalimti, ug si Mama kanunay nangutana sa iyang kaugalingon, nga balikbalik, Ngano? Ngano? Ngano? Aron makaplagan ang tubag, misugod siya sa pagsusi sa Sidlakanhong mga pilosopiya, apan kadto wala makapatagbaw sa iyang mangatarongang kaisipan. Dayon mihukom siya sa pagdangop sa Bibliya, nga naghunahunang basin kadto nasudlag pila ka tubag. Samtang gikab-ot niya ang Bibliya sa estante sa libro, nasiklapan niya ang usa ka pulang libro sa tapad niini, usa ka libro nga wala pa niya sukad makita. Kadto gitawag The Divine Plan of the Ages. Bag-o kadtong napalit sa akong igsoong lalaki gikan sa usa ka Estudyante sa Bibliya nga miduaw kanamo.
Gisugdan ni Mama ang pagbasa sa libro ug sa wala madugay nakombinsir nga nadiskobrehan niya ang mga tubag sa iyang mga pangutana. Sa maong panahon, ako nag-eskuyla sa Pransiya, apan sa ako mipauli sa bakasyon pila ka bulan sa ulahi, maikagong gisultihan ako ni Mama bahin sa iyang bag-ong-kaplag nga bahandi. Gisultihan niya ako bahin sa Gingharian sa Diyos—usa ka Gingharian nga duol nang magmando sa tibuok yuta ug magtapos sa tanang gubat, usa ka Gingharian nga magdalag dimaihap nga mga panalangin sa katawhan, apil ang pagkabanhaw sa mga patay. Kadto kahibulongan. Sa kataposan nakaplagan namo ang dalangpanan gikan sa pagduhaduha ug kawalay-piho.
Niadtong gabhiona sa dihang ako mihigda, miampo ako sa unang panahon sa akong kinabuhi. Kami dili gayod usa ka relihiyosong pamilya, apan sa tunghaan kami gitudloan sa Pag-ampo sa Ginoo. Busa sa mapanagan-on gisugdan ko ang paglitok sa maong pag-ampo. Sa pag-abot nako sa mga pulong, “Moabot ang imong Gingharian . . . ,” ang akong kasingkasing halos mibuto sa kalipay. Sa kataposan nasabtan ko kon unsay akong gipangayo! Kan-uman ka tuig ang milabay, apan ako mahinumdom gihapon sa tin-aw sa dili-ikabatbat nga kalipay nga akong gibati niadtong gabhiona.
Sa pagkatapos nako sa pag-eskuyla sa Pransiya, ako miadto sa Inglaterra sulod sa usa ka tuig aron mabansay nako ang akong Ingles. Si Mama miinsistir: “Ang usa ka babaye angay magtuon sa mga pinulongan, ang lalaki sa matematika.” Sa kadugayan, nakat-onan ko ang lima ka pinulongan, ngatanan niana bililhon kaayo, ug sa ulahing katuigan kanunay kong gipasalamatan si Mama tungod sa paghatag kanako sa maong higayon.
Sa akong pag-abot sa Inglaterra, akong nadiskobrehan nga gibutang ni Mama ang librong The Harp of God sa akong maleta. Gitun-an ko kanag maayo ug gisugdan ang pagsangyaw sa akong nakat-onan ngadto sa Ingles nga pamilya nga akong gipuy-an. Ang usa ka paryente niining pamilyaha miduaw sa balay sa usa ka higayon, mao nga gisangyawan ko usab siya. (Ako nagkahanas sa ‘pagtugtog sa pulo ka kuwerdas’ sa maong “alpa.”) Kay ang maong babaye buot mang makabaton niadtong libroha, misulat ako sa sangang-buhatan sa Watch Tower Society sa London, ug gitultolan nila ako sa lokal nga mga igsoon.
Busa misugod ako sa pagpakig-uban sa maong gamayng grupo sa Wickford, Essex, nga nagtigom sa balay sa usa sa mga Estudyante sa Bibliya. Sa usa ka tigom, gipahibalo nga sa pagkasunod Dominggo may usa ka “ekskursiyon,” ug ako gidapit usab. Ako nagpanan-aw sa makaikag nga pagsuroy sa kabanikanhan sa maong dapit, apan sa akong pag-abot, gilitok ang usa ka pag-ampo, ug ako gihatagag pila ka basahon ug gipalakaw uban sa usa ka gulangong igsoong babaye aron sa pagsangyaw!
Sa paghibalik sa Denmark, ako nagpadayon sa pagpakig-uban sa mga Estudyante sa Bibliya, ug sa 1929 ako nabawtismohan. Ang usa ka dili-hikalimtang kasinatian mao ang asembliya sa Copenhagen niadtong 1931. Maoy didto niadtong asembliyaha nga among gisagop ang ngalang mga Saksi ni Jehova. Sa pagpahibalo sa mga magmamando bahin niadto, ang pakigpulong ni Igsoong Rutherford ug ang misunod nga resolusyon nga gisagop sa asembliya gipatik sa pulyetong The Kingdom, the Hope of the World. Kinahanglang ihatod namo kadto sa personal sa tanang iladong tawo sa komunidad, apil ang mga huwes, mga membro sa gobyerno, iladong mga negosyante, ug sa tanang klerigo usab.
Ang Gamay nga Babaye ug ang Obispo
Ang hari sa Denmark nakadawat sa iyang kopya sa usa ka pakigtagbo nga gitugot ngadto sa magtatan-aw sa sanga. Ako gihatagag usa ka tumpok sa mga pulyeto, uban sa mga sobre nga may mga ngalan ug mga direksiyon sa katawhang akong duawon sa maong kampanya. Ang unang ngalan sa listahan nakapakurat gayod kanako. Kadto mao ang usa ka iladong Luteranong obispo nga ilado sa iyang pagsupak sa mga Saksi ni Jehova.
Ang obispo nagpuyo sa eksklusibong bahin sa Copenhagen, ug sa mitimbre ako, angkonon ko gayod nga gibati ko nga mas gamay kay sa akong gamayng 1.5 metros nga gitas-on. Ang usa ka sulugoong babaye miabli sa pultahan, mitan-aw kanakong matahapon gikan sa taas paubos, ug nangutana: “Unsay imong kinahanglan, palihog?” “Salamat, buot kong makigsulti sa obispo,” mitubag akong ugdang. Gipahulam ako ni Mama sa eleganteng astrakhan nga kupo alang sa okasyon, ug tingali kadto nagkombinsir sa sulugoong babaye nga ang akong hangyo itugot, kay tapos sa hataas nga paghunong nga daw walay kataposan, siya miingon: “Kadiyut lamang.” Sa wala madugay mibalik siya ug mipasulod kanako agi sa taas nga koridor, miabli sa pultahan, ug didto sa luyo sa dako kaayong talad naglingkod ang obispo. Siya taas, lawasan nga lalaki. Miyanghag siya ug mipahiyom kanakong maluluton.
Ako nagpahinumdom sa akong kaugalingon nga ang Usang nagpaluyo kanako labaw kay sa usang diha sa atubangan nako, nagsaysay kaniya sa katuyoan sa akong pagduaw, ug nagtunol kaniya sa sobre. Gidawat niya kana ug dayon gilabay kana sa talad nga daw kana nasunog. Siya mikalit sa pagtindog, mikawhat sa akong kamot ug gidala ako pabalik sa dili-matapos nga koridor ngadto sa atubang nga pultahan. Ang pultahan gisira, apan ako mipahiyom sa akong kaugalingon. Ang pulyeto didto sa ibabaw sa iyang talad; nahimo ko na ang akong trabaho.
Niadtong 1933 ako misugod sa pagpayunir, kay gibati ko nga kadto mithianong paagi sa pag-alagad kang Jehova sa mas bug-os pa. Usa ka tuig sa ulahi ako naminyo kang Igsoong Albert West, usa ka Ingles nga igsoon nga naasayn sa Denmark duha ka tuig nga miagi. Nga nagkauban kami nag-alagad sa Danes nga Bethel sulod sa 30 anyos.
Ang Okupasyon sa Nazi
Ang Abril 9, 1940 maoy usa ka adlaw nga dili ko gayod hikalimtan. Ako nakamata sa alas sayes sa mapinadayonong ugong sa ayroplano nga daw naglupad ibabaw ra gayod sa ulo. Unsa bay nagkahitabo? Ang Denmark neyutral nga nasod. Sa gawas, ang mga tawo nagtigom sa mga dalan, ang mga hungihong mainiton, ang palibot kulba. Dayon ang radyo nagpahibalo: “Ang Denmark giokupahan sa Alemang mga kasundalohan.”
Ang dihadihang suliran mao kon unsay buhaton sa tanang basahon nga gipondo namo sa tinukod. Ang mga igsoon sa Copenhagen nagpakitag kahibulongang panglantaw sa unahan ug kaalam. Sa wala madugay ang mga libro gipanagtag ngadto sa lokal nga mga igsoon, ug ang mga rekord sa sangang-buhatan luwas nga gideposito uban sa igmat tigulang nga igsoong babaye, kinsa nagtago kanila sa ilalom sa iyang katre sulod sa gidugayon sa gubat.
Ang laing suliran mao kon unsay buhaton sa 350,000 ka pulyeto nga bag-ong miabot. Gihukom nga kana iapod-apod dayon. Dili gayod ako makatuo nga masaka ang daghan kaayong hagdanan sa duha ra ka adlaw. Kadtong tanan gibuhat nga wala makapukaw sa mga katahap sa Alemang mga sundalo nga nagpatrolya sa kadalanan. Sa pag-agi nila, maningkamot kami sa pagpakaaron-ingnong kami nagatan-aw sa mga tinda. Ang tanang igsoon, batag tigulang, may bahin sa maong kilat nga pagpanagtag, ug tapos sa 48-oras nga kampanya, ang tanang pulyeto diha na sa mga kamot sa publiko.
Tungod sa pagsulong, ang tanang kontak sa hedkuwarter sa Brooklyn naputol, apan ang suplay sa espirituwal nga pagkaon wala mahurot. May usa o duha ka igsoong lalaki nga nagtrabaho sa diplomatikong serbisyo, ug ang ilang kargamento dili susihon. Inighimo nila sa regular nga mga biyahe ngadto sa Sweden, sila makadala kanamo sa Ang Bantayanang Torre sa Sweko. Ako may diyutayng kahibalo sa Sweko, busa ako naasayn sa paghubad sa matag isyu ngadto sa Danes. Usa ka makahadlok nga hagit, apan ako nagmapuliki sa pagkat-on kutob sa akong mahimo. Niadtong paagiha, kami may regular nga suplay sa Ang Bantayanang Torre sa tibuok panahon sa gubat.
Ngani, kami nakapadala pag pila ka kopyang Danes ngadto sa mga igsoon sa Norway. Ang kinartong itlog nga alang sa Nazi nga opisyales regular nga ipadala gikan sa Denmark ngadto sa Norway. Kami nakaputos sa mga itlog sa mga panid sa Danes nga magasing Bantayanang Torre, nga mainampingong gibukhad sa Norwegong mga igsoon sa dili pa ihatag ang mga itlog ngadto sa mga Aleman.
Talagsaong Panagtagbo
Panahon sa gubat, si Igsoong Eneroth, kinsa mao ang alagad sa sanga sa Sweden, nakakuhag permiso sa pagduaw sa Denmark, ug si Albert miadto sa ferry aron sa pagsugat kaniya. Sa misaka si Igsoong Eneroth sa sak-anan sa ferry, duha ka Alemang polis mitungha ug mihangyo kang Albert ug Igsoong Eneroth sa pagkuyog kaniya.
Gidala sila ngadto sa Hotel Cosmopolite, usa sa militaryong hedkuwarter sa Alemang kasundalohan, ug gikuyogan ngadto sa usa ka opisina sa ikaduhang andana, diin sila gitagbo sa usa ka Alemang wala mag-uniporme. Sa pagpakigsulti kanila sa maayong Iningles, siya miingon: “Sumala sa inyong nasayran, adunay gubat nga nagapadayon. Ako negosyante nga taga Hamburg, ug ako naasayn dinhi ingong sensura. Ako nagasensura sa tanang sulat sa Watchtower Bible Society [tali sa Denmark ug Sweden]. Kini nahisupak sa akong mga kiling, apan ako walay kapaingnan. Makadayeg ako sa inyong mga sinulat, nga matinud-anon ug maayong basahon. Dili ka makahanduraw sa panglimbong nga akong makaplagan sa mga sulat sa pila ka kompaniya.”
Gipangutana niya ang mga igsoon. “Unsa ba ang balik-duaw?” Si Albert mihatag ug mubong demonstrasyon sa usa ka balik-duaw, o pagduaw pagbalik, nga migamit kang Igsoong Eneroth ingong iyang tagbalay. Unya gitapos sa opisyal ang interbiyo, nga miingon: “Salamat kaninyo, mga ginoo, kana lang ang buot kong masayran.” Tingali kadto ang iyang paagi sa pagpasidaan sa mga igsoon nga magbantay kon unsay ilang ibutang sa ilang mga sulat.
Usa ka Imbitasyon sa Gilead
Sa pagkatapos sa 1945, among nadawat ang gikahinangpan kaayong pagduaw gikan ni Igsoong Knorr ug Henschel. Panahon sa maong pagduaw, si Albert ug ako gidapit alang sa Watchtower Bible School of Gilead, ug kami miatender sa ika-11ng klase sa maong misyonaryong tunghaan niadtong 1948. Tapos sa among pagbansay sa Gilead, ako nag-alagad uban sa akong bana nga naasayn sa buluhatong sirkito sulod sa unom ka bulan sa Maryland, Virginia, ug Washington, D.C., una mobalik sa Denmark.
Pila ka tuig sa ulahi, si Albert nagsakit, ug ang sakit sa kataposan girekonosir nga kanser. Giatiman ko siya sa napulo ka tuig samtang nagbuhat sa akong maarangan ingong maghuhubad, hangtod siya namatay niadtong 1963. Sa sunod tuig, giatubang ko ang laing responsabilidad nga atimanon. Ang akong inahan niadto 88 anyos na ug nagkinahanglan nga may mag-atiman kaniya. Busa, nga makapasubo, kinahanglang mobiya ako sa bug-os-panahong pag-alagad. Si Mama nabuhi hangtod siya 101 anyos ug nagpadayong matinumanon hangtod sa kataposan.
Puliki nga Pagretiro
Sulod sa kataposang mga tuig sa kinabuhi sa akong inahan, gigugol namo ang mga bulan sa tingtugnaw sa Espanya. Busa sa namatay siya, mihukom ako sa pagpuyo didto. Kinahanglang magtuon ako sa Kinatsila ug gibati ko usab nga sa maong paagi ako mag-alagad sa usa ka langyawng kanataran. Bisan tuod dili na ako makabuhat ug daghan sumala sa akong gusto, tungod sa akong edad ug ubang responsabilidad, ako makahimo gihapon sa pag-auxiliary payunir sa regular nga paagi.
Kapin sa 20 anyos sa akong kinabuhi nagugol nga nag-atiman sa usa ka masakitong bana ug tigulang nga inahan. Bisan pa niana, ako wala gayod mag-isip niana nga kabug-at. Gibati ko sa kanunay nga takos silang duha sa maong pag-atiman ug pagtagad, ug giisip ko kana nga bahin sa akong pag-alagad kang Jehova, kinsa kanunay mitabang nako sa pagsagubang sa kasubo ug mga pagsulay nga kinahanglang akong antoson ubos sa maong mga kahimtang.
Karon ako nagapuyo sa usa ka gamay nga apartment, nga lahi kaayo sa nindot kaayong kastilyo diin ako natawo. Apan ang mga tinukod dili gayod makahatag sa kasegurohan, sumala sa akong nasuta sayo sa kinabuhi. Sa laing bahin, akong nakaplagan ang labaw nga dalangpanan ug kuta, usa nga dili gayod magpakyas kanako. Ako tinuod makaingon, sama sa salmista: “Ikaw mao ang akong dalangpanan ug akong kuta, ang akong Diyos, nga kaniya ako mosalig.”—Salmo 91:2.