Pagsagubang sa Krimen Diha sa Usa ka Gubot nga Kalibotan

MAHADLOK ka bang mogula sa magabii? Nagkinahanglan ka bag duha o tulo ka kandado sa inyong mga pultahan ug mga bentana? Gikawatan ka na ba sa imong kotse o imong bisikleta? Gitangtangan ka na ba sa radyo sa imong kotse? Gibati ba nimong nameligro ka diha sa pila ka silinganan?

Kon motubag kag oo sa bisan hain niining mga pangutanaha, nan nanlimbasog ka sa pagsagubang sa krimen diha sa usa ka gubot nga kalibotan. Unsay mahimo niana? Ang Bibliya makatabang ba nimo sa pagsagubang?

Ang Kriminal nga Hunahuna ug Hustisya

Diha sa kalibotan sa krimen, adunay tulo ka pangunang elemento: ang mga kriminal, ang kapolisan, ug ang mga biktima. Unsay gikinahanglan aron ikaw, ang lagmit nga biktima, makaarang sa pagsagubang sa krimen? Makaimpluwensiya ka ba sa bisan hain niining tulo ka elemento? Pananglitan, makabag-o ka ba sa mga kriminal?

Aw, daghang kriminal naghimo sa krimen nga ilang karera. Gipili nila kana ingong mas sayon nga paagi sa kinabuhi. ‘Nganong magtrabaho pa man kon mabuhi ka sa kinitaan sa uban?’ maorag mao ang ilang pilosopiya. Ang mga kawatan nahibalo nga ang kasarangang biktima mohatag sa iyang kuwarta nga dili mosukol. Ug kay dako kaayo ang posibilidad nga dili hidakpan ug mabilanggo, alang kanila ang krimen may kapuslanan.

Dugang pa, komplikado ug makahurot sa panahon ang mga palakaw sa korte. Sa daghang nasod, adunay diyutay ra kaayong korte, mga huwes, ug mga bilanggoan. Ang sistema nabug-atan sa mga kasong kriminal. Ang mga ligid sa hustisya hinay kaayog tuyok nga ang kahimtang maoy sumala sa pagbatbat niini sa Bibliya kapin sa tulo ka libong katuigan kanhi: “Tungod kay ang hukom batok sa usa ka buhat nga daotan wala man tumana dihadiha, kana ang hinungdan ang kasingkasing sa mga anak sa mga tawo bug-os naghukom sa pagbuhat ug daotan.” Sumala sa gipaila niining prinsipyoha sa Bibliya gamay ang paglaom alang sa usa ka solusyon pinaagi sa pagkunhod sa gidaghanon sa mga kriminal o sa pagpabag-o kanila.​—Ecclesiastes 8:11.

Komosta ang ikaduhang elemento, ang kapolisan? May paglaom ba nga magamhan sa kapolisan ang kahimtang? Sila mismo magatubag: Tungod kay ang mga balaod kasagarang timbangon pabor sa mga katungod sa kriminal, tungod sa waykonsensiyang mga abogado nga magmaneobra sa balaod aron makalingkawas ang tawong sad-an, tungod sa mga komunidad nga magpanuko sa pagpas-an sa dako kaayong gastos sa mas daghan ug mas dagkong mga bilanggoan, ug tungod kay kulang ang mga kuwerpo sa kapolisan, adunay gamayng kauswagan sa ilang mahimo batok sa lunop sa krimen.

Kana magbilin sa ikatulong elemento, ang lagmit nga mga biktima: kita, ang publiko. May mahimo ba kita sa pagtabang sa atong kaugalingon aron makasagubang nga mas maayo niining halos walay-kahusay nga kahimtang?

Praktikal nga Kaalam ug Sentido Komun

Ang basahong Proverbio sa Bibliya nag-ingon: “Bantayi ang mapuslanong kinaadman ug katakos sa panghunahuna, ug sila mahimong kinabuhi sa imong kalag ug katahom sa imong tunlan. Niana ikaw magalakaw nga may kasegurohan sa imong dalan, ug ang imong tiil dili pa mahipangdol sa bisan unsa.” Kining tambaga mapadapat sa mga kahimtang nga lagmit maghimo sa usa nga biktima sa krimen. Unsa ang pila ka paagi diin ang mapuslanong kinaadman makatabang kanato niining bahina?​—Proverbio 3:21-23.

Ang mga kriminal may kiling nga mahisamag tumutukob mapintas nga mga mananap. Mangita sila sa labing sayon nga tukbonon. Dili nila buot magbaton sa riyesgo sa pakigbisog ug lagmit nga pagdakop kon ilang makuha ang samang resulta gikan sa sayon nga biktima. Busa ilang biktimahon ang tigulang, masakiton, nalibog, ug mga tawo nga tingali wala makaamgo sa peligrosong kahimtang. Pilion sa mga tulisan ang oras ug dapit nga labing angay sa ilang pag-atake. Dinhi makagamit sa mapuslanong kaalam ang lagmit nga mga biktima.

Sumala sa pagbatbat sa Bibliya kanila, ang mga mahigugmaon sa kadaotan kasagarang magbuhat sa ilang mga buhat ilalom sa takoban sa kangitngitan. (Roma 13:12; Efeso 5:11, 12) Tinuod nga daghang krimen batok sa mga tawo ug propiedad ginabuhat sa magabii karong adlawa. (Itandi ang Job 24:14; 1 Tesalonica 5:2.) Busa, kon mahimo ang tawong maalamon molikay sa paggawas sa magabii sa peligrosong mga dapit. Sa punog-krimen nga siyudad sa New York, ang matag-adlawng rekord sa kapolisan magpadayag nga daghang tawo ang atakehon inigsalop sa adlaw ug ilabina sa lapas sa alas diyes, kasagaran sa ilang pagpauli sa ilang mga apartment. Ang mga manunukob anaa sa way-tawong mga kalye nga mangitag mga biktima. Busa, kon makapili ka sa pagpaabot sa usa ka bus o taksi o kaha sa paglakaw agi sa peligrosong dapit, magpailob ug magpaabot. Kon dili, ang kasinatian basin mahimong sakit.

Usa ka Kristohanon grabeng gibun-og ug gitulisan sa dihang inay magpaabot ug bus sa mga alas diyes sa gabii, iyang gibaktas ang duol nga distansiya sa ngulongitngit. May ubang tawo sa kalye, apan tulo ka bugoy nagbutang ug lit-ag alang sa dili-mabinantayon. Ang usa misignal sa uban sa dihang ang lagmit nga biktima naglakaw sa kalye. Nga walay pagsultig usa ka pulong, giatake nila ang biktima ug dayon siya gitulisan. Kadto kalit kaayo nga bisan ang usa ka silingan wala makabalda. Ang biktima sa ulahi miangkon: “Sa sunod nga panahon magpaabot na akog bus.”

Ang Maayog-kalaki nga Dodger, usa ka batan-ong mangunguot sa nobela ni Dickens nga Oliver Twist, may pagkamalumo nga hulagway sa modernong tampalasan sa kalye karong adlawa. Lahi sa Maayog-kalaki nga Dodger, ang mga kawatan ug mga butangero karong adlawa, walay sapayan sa edad, lagmit magdalag rebolber o korta, ug ila kanang gamiton. Ang nalibog nga mga turista, mga bisita, ug kaswal nga mga tigtan-aw diha sa usa ka daghag-tawong siyudad maoy sayong mga target sa maong waykonsensiyang mga kriminal. Mangawat sila bisan unsay naa nga mas tulin kay sa imong pagpamilok! Unsay makapakusog sa pulso sa usa ka kawatan? Usa ka bulawang kulentas o ubang mahalong alahas nga isul-ob sa dayag. O usa ka kamerang nagbitay gikan sa liog sa usa ka turista. Kini katumbas sa pagsul-ob ug karatula nga nagaingon, “Dali ug kuhaa ako!” Busa, gikinahanglan ang pagkamabinantayon. Itago ang alahas, ug pagdala sa kamera sa dili dayag nga paagi, tingali gitagoan sa usa ka bag sa pagpamalit. Kini mapuslanong kaalam.

Ang pagkaigmat laing paagi sa pagsagubang sa krimen. Ang Bibliya nag-ingon: “Mahitungod sa usang maalamon, ang iyang mga mata anaa sa iyang ulo; apan ang buangbuang magalakaw sa lunlon kangitngit.” (Ecclesiastes 2:14) Ang pagpadapat niining pasidaana ngadto sa suliran sa krimen moagak sa usa sa pagmatikod sa mga tawong nagbagdoybagdoy nga katahapan nga walay dayag nga tuyo. Pagbantay sa mga kawatan nga tingali moduol kanimo sa luyo ug molabnot sa imong bag samtang magalakaw ka sa asiras. Sanglit ang pipila magsakayg mga bisikleta ug maglabnot sa butang sa ubang tawo samtang sila mohadyong sa pag-agi, ayaw gayod pagsubay sa daplin sa asiras, ilabina kon ikaw nagadala sa bisan unsang matang sa maletin o bag. Likayi ang mga kotse sa tren nga halos wala nay tawo. Ikaw mas layo sa peligro sa usa ka dapit nga daghag tawo ug daghag suga. Ang mga kawatan dili buot mapanid-an ug mailhan.

Ang panglungkab maoy laing kasagarang krimen nga kasagarang malikayan kon ang mga tawo labi pang mahunahunaon sa krimen. Ang Bibliya tukmang migamit sa pagtandi: “Agi sa mga bentana sila mosulod sama sa kawatan.” (Joel 2:9) Ang mapuslanong kaalam nagadiktar nga dili niya biyaan ang mga pultahan o mga bentana nga dili trangkado. Matuod sa kanunay nga ang pagsanta labi pang maayo kay sa tambal. Ang ekstrang gastos sa pagpanalipod sa imong balay usa gayod ka seguro batok sa pangawat ug pagkadaot sa lawas.

Unsa man Kon Ikaw Banhigan?

Oo, unsa man kon, bisan pa sa tanang panagana, ikaw banhigan sa usa ka kawatan? Sulayi nga dili matarantar o mohimog madalidalion nga mga lihok. Hinumdomi nga ang kawatan basin gikulbaan ug masayop sa pagsabot sa imong mga lihok. Sulayi nga makigsulti ug mangatarongan sa lalaki o babaye kon motugot siya niana. (Oo, ang moatake kanimo basin usa ka babaye.) Usahay ang mga kawatan tingali malukmay sa pagkasayod nga sila nagaatake sa sinsero ug tinuod nga Kristohanon. Bisan unsa ang reaksiyon, ayaw sulayi ang pagsukol kon ang imo lang kuwarta o butang ang gusto nila. Ihatag kon unsay gipangayo. Ang Bibliya nagatudlo nga ang kinabuhi sa usa ka tawo labi pang bililhon kay sa bisan unsang iyang gipanag-iya.​—Itandi ang Marcos 8:36.

Nga dili ipasabot nga samag duol nga pagsusi, sulayi ang pagmatikod sa bisan unsang linaing mga timaan nga tingalig nabatonan sa kawatan, sa sinina kaha o sa pisikal nga panagway. Unsang matang sa paningog ang iyang nabatonan? Kining tanang detalye basin mapuslanon sa dihang imong itaho ang krimen ngadto sa polis, sanglit ang kadaghanang kriminal maoy mga regular sa ilang tinagsa ka modus operandi ug mao nga mas daling mailhan.

Unsay ikasulti bahin sa pagdalag hinagiban alang sa pagdepensa sa kaugalingon? Tinong dili maalamon nga ang Kristohanon magdalag mga hinagiban. Kon ang usa ka kawatan maghunahunang ikaw nagkuhag hinagiban, siya dili magduhaduha sa pagsamad o pagpatay kanimo. Dugang pa, sa unsang paagi masunod nimo ang prinsipyo sa Bibliya nga “magmadaiton sa tanang tawo” kon ikaw armado alang sa mabangisong balos nga pag-atake?​—Roma 12:18.

Bisan pa sa mga panagana nga tingali imong himoon, walay garantiya nga sa usa ka adlaw ikaw dili mabiktima. Diha sa mga siyudad nga punog krimen, kinahanglan lang nga ikaw maanaa sa sayop nga dapit sa sayop nga oras. Dili pa kaayo dugay sa New York, usa ka abogado migawas sa iyang opisina aron mopalit sa usa ka tasang kape. Sa pagsulod niya sa tindahan, ang pila ka batan-on milabayng nagsakay ug girakrakan ang dapit. Ang abogado namatay tungod sa usa ka bala diha sa ulo. Tungod sa “panahon ug wala-mahibaloi-daang hitabo,” siya nawad-an sa iyang kinabuhi. Pagkamakapasubo! May paglaom ba sa usa ka malungtarong solusyon sa lunop sa krimen karon nga misalanap na sa kalibotan?​—Ecclesiastes 9:11.

Kon Kanus-a Mahanaw ang Krimen

Duolag duha ka libo ka tuig kanhi, gitagna ni Jesus nga ang usa ka kaliwatan moabot nga makakitag mas daghang makahadlok nga mga hitabo kay sa bisan unsang nangaging kaliwatan. Tungod sa telebisyon ug dihadihang komunikasyon, ang milyonmilyon, dili, libolibo ka milyon, makakita diha sa ilang lokal nga channel sa balita sa mga kapintasan sumala sa aktuwal nga pagkabuhat niana. Ang kalibotan nahimong usa ka balangay, ug ang balita sa kalibotan dihadiha maoy lokal nga balita. Ingong sangpotanan, ang tinuod nga hitabo makaapektar sa panimalay sa matag adlaw, ug sumala sa gitagna ni Jesus, daghang tawo “ang panguyapan tungod sa kahadlok ug sa pagpaabot sa mga butang mahitabo sa gipuy-ang yuta.”​—Lucas 21:26.

Nakita daan ni Jesus ang mga hitabo nga nangahitabo sukad sa 1914, mga hitabo nga maoy magauna sa “konklusyon sa sistema sa mga butang.” (Mateo 24:3-14) Apan siya miingon usab: “Inigkakita ninyo nga kining mga butanga nagakahitabo, hibaloi nga ang gingharian sa Diyos haduol na.” (Lucas 21:31) Kana nagkahulogan nga ang matarong nga pagmando sa Diyos sa dili madugay mag-apektar sa dramatikanhong paagi sa yuta.​—Mateo 6:9, 10; Pinadayag 21:1-4.

Ubos sa maong pagmando, ang mga maaghop lamang, madaiton, ug kadtong masinugtanon sa Diyos ang makapahimulos sa Paraisong mga kahimtang sa yuta. Unsay mahitabo sa mga kriminal ug mga mamumuhat ug daotan? “Sama sa balili sila daling malaya, ug sama sa lunhaw nga bag-ong bunglayon sila mahanaw. Kay ang mga mamumuhat ug daotan pagaputlon, apan ang mga nagalaom kang Jehova mao ang magapanunod sa yuta.” Ubos nianang matarong langitnong kagamhanan, wala nay kagubot o krimen.​—Salmo 37:2, 9.

Kon gusto nimong masayran ang dugang bahin niining gibase-sa-Bibliya nga paglaom sa usa ka madaiton ug malungtarong kagamhanan sa kalibotan, pakigkontak sa mga Saksi ni Jehova diha sa inyong silinganan o diha sa lokal nilang Kingdom Hall. Malipay silang motabang kanimo sa pagsabot sa Bibliya, nga walay bayad.

[Blurb sa panid 6]

“Ang mga mamumuhat ug daotan mismo pagaputlon, apan ang mga nagalaom kang Jehova mao ang magapanunod sa yuta”

[Mga hulagway sa panid 7]

Ang mangunguot ni Charles Dickens, ang Maayog-kalaki nga Dodger, maoy bag-ohan kon itandi sa modernong mga kawatan

[Credit Line]

Graphic Works of GEORGE CRUIKSHANK, ni Richard A. Vogler, Dover Publications, Inc.