Gikan sa Yutang Inahan Ngadto sa mga Diyosa sa Pagkamasanayon

NAILHAN mo ba ang diyosa nga gihulagway sa hapin niining magasina? Kini si Isis, ang karaang inahang-diyosa sa Ehipto. Kon nakaduaw ka nag musiyo o nakapaklig usa ka libro bahin sa karaang kasaysayan, lagmit nakakita kag mga diyosdiyos nga susama niini. Apan palandonga kini: Moyukbo ka ba ug mosimba sa diyosang si Isis?

Kon sakop ka sa usa sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan, kana daw katingad-anang pangutana. Lagmit moinsistir ka nga ginasimba nimo ang Maglalalang, ang Usang gitawag, “Amahan Namo nga anaa sa langit.” (Mateo 6:9, King James Version) Ang ideya sa pagyukbo nganha sa usa ka inahang-diyosa tingali katingad-anan, nga ngil-ad pa. Bisan pa niana, ang maong pagsimba kaylap sa tibuok nga kasaysayan, ug tingali makurat ka nga mahibalo kon kinsa ang nagasimba sa bantogang inahang-diyosa karong adlawa.

Hinuon, sa dili pa hisgotan kana, kuhaon nato ang diyutayng paluyong impormasyon pinaagi sa paghisgot sa gidak-on sa inahang-diyosa nga pagsimba sa karaang kapanahonan. Kining matanga sa pagsimba mopatim-aw nga usa ka karaan kaayong matang sa bakak nga relihiyon. Ang gagmayng mga estatwa ug mga imahen sa naghubo nga mga inahang-diyosa nakutkotan sa mga arkeologo sa karaang mga dapit sa tibuok nga Uropa ug gikan sa kayutaan sa Mediteranyo abot sa India.

Ang Yutang Inahan gisaligan ingong makanunayong tinubdan sa tanang matang sa kinabuhi, nga nagahatag sa kinabuhi ug dayon nagabawi niana sa ilang pagkamatay. Sa ingon, siya gisimba apan gikahadlokan usab. Sa sinugdan gituohan sa mga tawo nga ang iyang mga gahom sa pagsanay maoy dili pinaagi sa sekso. Dayon, sumala sa mitolohiya, siya nanganak sa lalaking Langit Amahan ug nahimong iyang asawa. Kining magtiayona nagpatunghag dili-maihap nga laing mga diyos ug mga diyosa.

Ang Babilonyanhong Landong

Sa Babilonyanhon giilang mga diyos, si Ishtar mao ang pangunang diyosa, nga kaamgid sa Sumerianhong diyosa sa pagkamasanayon nga si Innanna. Katingad-anan, siya maoy diyosa sa gubat ug diyosa sa gugma ug pagkamahilawason. Sa iyang librong Les Religions de Babylonie et d’Assyrie (The Religions of Babylonia and Assyria), ang Pranses nga eskolar si Édouard Dhorme miingon mahitungod kang Ishtar: “Siya mao ang diyosa, ang senyora, ang maluluy-on nga inahan nga modungog sa pag-ampo ug mangaliya atubangan sa nasuko nga mga diyos ug maghupay kanila. . . . Siya binayaw sa tanan, siya nahimong diyosa sa mga diyosa, ang hara sa tanang diyos, ang soberano sa mga diyos sa langit ug sa yuta.”

Ang mga magsisimba ni Ishtar nagtawag kaniyang “ang Birhen,” “Balaang Birhen,” ug “Birhen nga Inahan.” Ang karaang Sumero-Akkadian nga “Pag-ampo sa Pagminatay Ngadto Kang Ishtar” nagaingon: “Nagaampo ako kanimo, Oh Senyora sa mga senyora, diyosa sa mga diyosa. Oh Ishtar, hara sa tanang mga katawhan. . . . Oh tag-iya sa tanang balaang gahom, nga nagasul-ob sa purongpurong sa gahom. . . . Ang mga kapelya, mga balaang dapit, sagradong mga dapit, ug mga halaran nagapamati kanimo. . . . Hain ba ang imong mga kasamahan nga wala maumol? . . . Tan-awa ako Oh akong Senyora; dawata ang akong mga pag-ampo.”a

Inahang-Diyosa nga Pagsimba Mikaylap

Ang nagtuon bahin sa Oriente si Édouard Dhorme naghisgot bahin sa “pag-uswag sa pagsimba ni Ishtar.” Kana mikaylap sa tibuok Mesopotamia, ug mahimong si Ishtar mismo o mga diyosa nga may lainlaing mga ngalan apan susamag mga kinaiya gisimba sa Ehipto, Penisya, ug Canaan, ingon man sa Ana­tolia (Asia Minor, Gresya, ug ­Italya.

Ang pangunang inahang-diyosa nga gisimba sa Ehipto mao si Isis. Ang historyanong si H. G. Wells misulat: “Nakadani si Isis ug daghang maghahalad, nga gipanaad ang ilang mga kinabuhi ngadto kaniya. Ang iyang mga imahen nagbarog sa templo, nga gipurongpurongan nga Hara sa Langit ug nagkugos sa batang si Horus. Ang mga kandila misuliyab ug mihawong sa iyang atubangan, ug ang mga halad nga talo namitay sa halaran.” (The Outline of History) Ang pagsimba kang Isis bantog kaayo sa Ehipto. Kana mikaylap sa tibuok dapit sa Mediteranyo, ilabina abot sa Gresya ug Roma, nga nakaabot pa sa kasadpan ug amihanang Uropa.

Sa Penisya ug sa Canaan, ang inahang-diyosa nga pagsimba nasentro kang Ashtoreth, o Astarte, giingon nga mao ang asawa ni Baal. Sama sa iyang Babilonyanhong katugbang, si Ishtar, siya maoy diyosa sa pagkamasanayon ug sa gubat. Sa Ehipto ang karaang mga sinulat nakaplagan diin si Astarte gitawag senyora sa langit ug hara sa kalangitan. Ang mga Israelinhon kinahanglang makigbisog kanunay batok sa daotang impluwensiya sa pagsimba sa maong diyosa sa pagkamasanayon.

Sa amihanan-kasadpan sa Anatolia, ang katumbas ni Ishtar mao si Cybele, nga nailhang Dakong Inahan sa mga diyos. Siya gitawag usab Nanganak sa Tanan, ang Tigpakaon sa Tanan, ang Inahan sa tanang Binulahan. Gikan sa Anatolia ang kulto ni Cybele mikaylap una ngadto sa Gresya ug dayon ngadto sa Roma, diin kini milambo pag-ayo abot sa Komung Panahon. Ang pagsimba sa maong diyosa sa pagkamasanayon nag-apil sa mapatuyangong pagsayaw, pagsamadsamad sa kaugalingon sa mga pari, pagkapon sa kaugalingon sa mga kandidato sa pagkapari, diin ang estatwa sa diyosa gipas-an sa hilabihang kahamili.b

Ang karaang mga Grego nagsimba sa usa ka Yutang-Inahan nga diyosa nga gitawag Gaea. Apan ang ilang giilang mga diyos nag-apil sa matang-Ishtar nga mga diyosa, sama ni Aprodita, ang diyosa sa pagkamasanayon ug gugma; si Atena, ang diyosa sa gubat; ug si Demeter, ang diyosa sa agrikultura.

Sa Roma, si Venus mao ang diyosa sa gugma ug, sa maong paagi, katumbas sa Gregong si Aprodita ug sa Babilonyanhong Ishtar. Hinuon, ang mga Romano nagsimba usab sa mga diyosang si Isis, Cybele, ug Minerva (Gregong Atena), ngatanan sila nagbanaag sa usa o laing paagi sa Babilonyanhong sulundang si Ishtar.

Tin-aw, sulod sa libolibong katuigan, ang inahang-diyosang pagsimba maoy gamhanang kaindig sa maputling pagsimba sa dakong Maglalalang, si Jehova. Ang pagsimba ba sa bantogang inahang-diyosa nahanaw? O kini ba mipadayon hangtod karong adlawa? Palihog sa pagpadayon sa pagbasa.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 3]

Si ISHTAR sa Babilonya gipersonipikar ingong bituon

[Credit Line]

Kortesiya sa The British Museum

[Hulagway sa panid 4]

Si ISIS sa Ehipto uban sa batang diyos si Horus

[Credit Line]

Musée du Louvre, Paris