Gitudloan ni Jehova Hangtod Niining Adlawa
“Si Jehova mismo naghatag kanako sa dila sa mga tinudloan.”—ISAIAS 50:4.
1, 2. (a) Alang sa unsa nga giandam ni Jehova ang iyang paboritong tinun-an, ug unsa ang resulta? (b) Sa unsang paagi giila ni Jesus ang Tinubdan sa iyang mga pagtulon-an?
SI Jehova nga Diyos maoy Magtutudlo sukad siya nahimong Amahan. Wala madugay human morebelde ang usa sa iyang mga anak, giandam niya ang iyang paboritong tinun-an, ang iyang Panganay, alang sa usa ka ministeryo sa yuta. (Proverbio 8:30) Ang Isaias kapitulo 50 matagnaong nagpadayag sa maong tinun-an ingong nag-ingon: “Ang Soberanong Ginoong Jehova mismo naghatag kanako sa dila sa mga tinudloan, aron ako mahibalong motubag sa usang gikapoy pinaagi sa usa ka pulong.” (Isaias 50:4) Ingong sangpotanan sa pagpadapat sa pagtulon-an sa iyang Amahan samtang dinhi sa yuta, si Jesus maoy usa ka tinubdan sa kahayahay alang sa tanang ‘gikapoy ug nabug-atan.’—Mateo 11:28-30.
2 Si Jesus nagbuhat ug daghang gamhanang mga buhat sa unang siglo. Siya nag-abli sa mga mata sa mga buta ug nagbanhaw gani sa mga patay, apan siya sa panguna nailhan sa iyang mga katalirongan isip magtutudlo. Kana ang pagtawag kaniya sa iyang mga sumusunod ingon man sa iyang mga magsusupak. (Mateo 8:19; 9:11; 12:38; 19:16; Juan 3:2) Si Jesus wala gayod modawat ug pasidungog tungod sa iyang gitudlo apan mapaubsanong miila: “Ang akong ginatudlo dili akoa, kondili iyaha sa nagpadala kanako.” “Ingon sa gitudlo sa Amahan kanako ako nagapamulong niining mga butanga.”—Juan 7:16; 8:28; 12:49.
Mithianong Magtutudlo-Tinun-an nga Relasyon
3. Giunsa pagpaila sa tagna ni Isaias ang interes ni Jehova niadtong iyang gitudloan?
3 Ang labing maayong magtutudlo magbaton ug personal, matanlagon, ug mahigugmaong interes sa iyang mga tinun-an. Ang Isaias kapitulo 50 nagbutyag nga si Jehova nga Diyos nagbaton nianang matanga sa interes niadtong iyang gitudloan. “Siya magmata sa buntag-buntag,” nag-ingon ang tagna, “siya magpukaw sa akong dalunggan aron mamati sama sa mga tinudloan.” (Isaias 50:4) Ang mga pulong dinhi nagpaila sa usa ka instruktor nga magpukaw sa iyang mga tinun-an sayo sa buntag aron sila tudloan. Sa pagkomento bahin sa pagpadapat sa tagna, usa ka eskolar sa Bibliya mipahayag: “Ang ideya mao, nga ang Manunubos maoy . . . usa nga anaa, ingnon ta, sa tunghaan sa Diyos; ug nga may katakos sa pagtudlo sa uban. . . . Ang Mesiyas labaw nga may katakos, tungod sa Balaang pagtudlo, nga mahimong instruktor sa katawhan.”
4. Unsay sanong ni Jesus sa pagpanudlo sa iyang Amahan?
4 Sa mithianong paagi, ang mga tinun-an mosanong sa pagtudlo sa ilang instruktor. Unsay sanong ni Jesus sa pagtudlo sa iyang Amahan? Ang iyang sanong nahiuyon sa atong mabasa sa Isaias 50:5: “Ang Soberanong Ginoong Jehova mismo nag-abli sa akong igdulungog, ug ako, sa akong bahin, wala magmasinuklanon. Ako wala moliso sa atbang nga direksiyon.” Oo, ikag si Jesus nga makakat-on. Siya namati pag-ayo. Dugang pa, siya andam mobuhat sa bisan unsay gihangyo kaniya sa iyang Amahan. Siya dili masinuklanon; hinunoa, siya miingon: “Ipahinabo, dili ang akong kabubut-on, kondili ang imoha.”—Lucas 22:42.
5. (a) Unsay nagpaila nga si Jesus nahibalong daan sa mga pagsulay nga iyang antoson sa yuta? (b) Sa unsang paagi ang tagna sa Isaias 50:6 natuman?
5 Ang tagna nagpaila nga ang Anak gipahibalo sa lagmit nga mga sangpotanan sa iyang pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos. Gipakita kini sa gipamulong sa usang tinudloan: “Ako naghatag sa akong likod ngadto sa mga tigbunal, ug ang akong mga aping ngadto niadtong nangibot sa buhok. Ang akong nawong wala nako tagoi gikan sa makauulaw nga mga butang ug sa paglowa.” (Isaias 50:6) Sumala sa gipaila sa tagna, si Jesus gitratar sa mapintasong paagi sa yuta. “Gilowaan nila ang iyang nawong,” misulat si apostol Mateo. “Ang uban nagsagpa kaniya sa nawong.” (Mateo 26:67) Kini nahitabo diha sa mga kamot sa relihiyosong mga pangulo sa gabii sa Paskuwa sa 33 K.P. Sa sunod nga adlaw si Jesus nagtugyan sa iyang likod ngadto sa mga tigbunal, sanglit ang Romanong mga sundalo sa kaway-kaluoy nagbunal kaniya una siya bitaya sa usa ka estaka aron mamatay.—Juan 19:1-3, 16-23.
6. Unsay nagpakitang si Jesus wala gayod kawad-ig pagsalig sa iyang Magtutudlo, ug sa unsang paagi ang iyang pagsalig gigantihan?
6 Ang Anak, nga daan nang natudloan pag-ayo, wala gayod kawad-ig pagsalig sa iyang Magtutudlo. Gipakita kini sa sunod niyang gipamulong sumala sa tagna: “Ang Soberanong Ginoong Jehova mismo motabang kanako. Kana ang hinungdan nga ako dili gayod mobati nga gipaubos.” (Isaias 50:7) Ang pagsalig ni Jesus sa tabang sa iyang Magtutudlo dagayang gigantihan. Siya gibayaw sa iyang Amahan, kay siya gipanalanginan sa usa ka katungdanan nga labaw kay sa iya sa tanang ubang alagad sa Diyos. (Filipos 2:5-11) Gitagana usab kanato ang talagsaong mga panalangin kon kita masinugtanong magpabilin sa pagtulon-an ni Jehova ug dili “moliso sa atbang nga direksiyon.” Tan-awon nato kon sa unsang paagi gitagana kanato ang maong pagtulon-an hangtod sa atong adlaw.
Gipauswagang Programa sa Pagtudlo
7. Giunsa pagpadayon ni Jehova ang iyang pagpanudlo sa yuta?
7 Sumala sa among gipahayag nga sayosayo, gigamit ni Jehova ang iyang yutan-ong Hawas, si Jesu-Kristo, aron himoon ang balaang pagtudlo sulod sa unang siglo. (Juan 16:27, 28) Sa kanunay si Jesus nagpunting sa Pulong sa Diyos ingon nga awtoridad sa iyang pagpanudlo, nga naghatag ug panig-ingnan alang niadtong iyang gitudloan. (Mateo 4:4, 7, 10; 21:13; 26:24, 31) Human niana, ang pagtudlo ni Jehova gipadayon sa yuta pinaagi sa ministeryo nianang maong mga tinudloan. Hinumdoming gisugo sila ni Jesus: “Busa panglakaw kamo ug paghimog mga tinun-an sa katawhan sa tanang kanasoran, . . . nga magatudlo kanila sa pagsunod sa tanang butang nga akong gisugo kaninyo.” (Mateo 28:19, 20) Sa dihang ang mga tinun-an nahimo na, sila nahimong bahin sa “panimalay sa Diyos, . . . ang kongregasyon sa buhing Diyos.” (1 Timoteo 3:15) Sila usab naporma ngadto sa indibiduwal nga mga kongregasyon nga diha niana si Jehova nagtudlo kanila. (Buhat 14:23; 15:41; 16:5; 1 Corinto 11:16) Ang ingon bang balaang pagtudlo nagpadayon hangtod sa atong adlaw?
8. Giunsa pagpaila ni Jesus nga ang buluhatong pagwali pagadumalahon sa yuta sa dili pa moabot ang kataposan?
8 Sa pagkatinuod, nagpadayon kini! Tulo ka adlaw una pa sa iyang kamatayon, si Jesus nagtagna nga una pa sa kataposan niining sistema sa mga butang, aduna unyay usa ka dakong buluhaton sa pagwali. “Kining maayong balita sa gingharian igawali sa tibuok gipuy-ang yuta ingong usa ka pagsaksi ngadto sa tanang kanasoran,” siya miingon, “ug unya moabot ang kataposan.” Si Jesus nagpadayon sa pagbatbat sa instrumento nga pinaagi niana kining tibuok-kalibotang programa sa pagwali ug pagtudlo pagadumalahon. Siya naghisgot bahin sa “matinumanon ug maalamong ulipon” nga mag-alagad nga usa ka agianan, o ahensiya, aron magtaganag espirituwal nga pagkaon sa Iyang mga alagad. (Mateo 24:14, 45-47) Gigamit ni Jehova nga Diyos ang maong “ulipon” sa pagdumala sa intereses sa Gingharian sa tibuok yuta.
9. Kinsay naglangkob sa matinumanon ug maalamong ulipon?
9 Karong adlawa, ang matinumanon ug maalamong ulipon gilangkoban sa nahibilin sa mga manununod sa Gingharian. Kini sila maoy dinihogang mga Kristohanon, ang mga nahibilin sa yuta sa 144,000, kinsa “iya ni Kristo” ug kinsa maoy bahin sa “binhi ni Abraham.” (Galacia 3:16, 29; Pinadayag 14:1-3) Sa unsang paagi mailhan nimo ang matinumanon ug maalamong ulipon? Pinaagi ilabina sa buluhaton nga gibuhat nila ug pinaagi sa suod nilang pagsunod sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya.
10. Unsang mga publikasyon ang gigamit sa ulipon nga matang sa pagpasiugda sa mga pagtulon-an ni Jehova?
10 Gigamit ni Jehova ang maong “ulipon” ingong iyang paagi sa pagtudlo sa katawhan karong adlawa. Kadtong mga sakop sa ulipon nga matang misagop sa ngalang Saksi ni Jehova niadtong 1931. Sukad niadto minilyon ang nakig-uban kanila ug nagdawat nianang ngalana ug mikuyog sa pagmantala sa Gingharian sa Diyos. Kining magasina, Ang Bantayanang Torre Nagapahayag sa Gingharian ni Jehova, mao ang pangunang instrumento nga gigamit sa “ulipon” sa pagtudlo nga buluhaton. Hinuon, gigamit usab ang ubang mga publikasyon, lakip ang mga libro, mga pulyeto, mga brosyur, mga tract, ug ang magasing Pagmata!
11. Unsang mga tunghaan ang gipasiugda sa “ulipon,” ug unsang katuyoan ang gialagaran sa matag usa niining mga tunghaana?
11 Dugang pa, ang “ulipon” nagpasiugda ug lainlaing mga tunghaan. Kini naglakip sa Watchtower Bible School of Gilead, nga maoy lima-ka-bulang kurso nga magaandam sa batan-ong mga ministro alang sa misyonaryong pag-alagad sa langyawng yuta, ug ang duha-ka-bulang kurso sa Tunghaan sa Ministeryal nga Pagbansay, nga magabansay sa di-minyong mga ansiano ug ministeryal nga mga alagad alang sa linaing teokratikanhong mga asaynment. Anaa usab ang Tunghaan sa Ministeryo sa Gingharian, diin ang Kristohanong mga ansiano ug ministeryal nga mga alagad sa matag karon ug unya ginatudloan bahin sa ilang mga responsabilidad sa kongregasyon, ug ang Tunghaan sa Payunir nga Pag-alagad, nga nagsangkap sa bug-os-panahong mga ebanghelisador aron mahimong mas epektibo sa ilang buluhatong pagwali.
12. Unsa ang usa ka senemanang bahin sa programa sa pagpanudlo?
12 Ang laing bahin sa programa sa pagtudlo mao ang lima ka senemanang mga tigom nga gihimo diha sa kapig 75,500 ka kongregasyon sa katawhan ni Jehova sa tibuok kalibotan. Nagpahimulos ka ba sa bug-os niining mga tigoma? Pinaagi sa imong pagpamati sa instruksiyong gihatag, nagpakita ka ba nga ikaw tinuod nga nagtuo nga ikaw anaa, ingnon ta, sa tunghaan sa Diyos? Ang imo bang pag-uswag sa espirituwal nagpadayag sa uban nga ikaw nakabaton sa “dila sa mga tinudloan”?—Isaias 50:4; 1 Timoteo 4:15, 16.
Gitudloan Panahon sa mga Tigom sa Kongregasyon
13. (a) Unsa ang usa ka hinungdanong paagi nga gitudloan ni Jehova ang iyang katawhan karong adlawa? (b) Sa unsang paagi ikapakita nato ang atong pagpabili sa Ang Bantayanang Torre?
13 Si Jehova ilabinang nagtudlo sa iyang katawhan pinaagi sa senemanang pagtuon sa Bibliya, nga nagagamit sa Ang Bantayanang Torre isip usa ka tabang sa pagtudlo. Giisip mo ba kining tigoma ingong usa ka dapit diin si Jehova makatudlo kanimo? Bisan pag ang Isaias 50:4 sa panguna mapadapat kang Jesus, kini ikapadapat usab sa tanan nga nagpahimulos sa mga tagana sa Diyos aron makadawat sa “dila sa mga tinudloan.” Usa ka paagi nga makapakita ka nga gimahal nimo Ang Bantayanang Torre maoy pinaagi sa pagbasa sa matag isyu sa labing madali inigkadawat nimo niini. Unya, sa dihang Ang Bantayanang Torre tun-an diha sa kongregasyon, makapakita ka sa imong pagpabili kang Jehova pinaagi sa pagtambong ug pinaagi usab sa pagkaandam nga mohimog publikong pagpahayag sa imong paglaom.—Hebreohanon 10:23.
14. (a) Nganong ang pagkomento panahon sa mga tigom usa ka hinungdanong pribilehiyo? (b) Unsang matang sa mga komento sa mga bata ang labing makapadasig?
14 Gipabilhan ba nimo nga pinaagi sa imong mga komento panahon sa mga tigom, ikaw makabaton ug bahin sa dakong programa sa pagpanudlo ni Jehova? Sa pagkamatuod, ang pagkomento panahon sa mga tigom maoy usa ka hinungdanong paagi nga kita makadasig sa usag usa “ngadto sa gugma ug maayong mga buhat.” (Hebreohanon 10:24, 25) Ang mga bata makabaton ba usab ug bahin niining maong programa sa pagpanudlo? Oo, makabaton sila. Ang kinasingkasing nga mga komento sa mga bata sagad makapadasig sa mga dagkong tawo. May mga panahon nga ang mga bag-ohan sa atong mga tigom nadasig sa mga komento sa mga bata sa pagbaton ug mas seryosong interes sa kamatuoran sa Bibliya. Batasan sa pipila ka bata ang pagbasa sa ilang mga komento nga direkta gikan sa parapo o pagsumay sa usa ka hamtong nga mohunghong sa tubag sa ilang dalunggan. Bisan pa, labing makapadasig sa dihang maayong pagkaandam ang ilang mga komento. Ang maong pagkomento tinuod nga magdalag pasidungog sa atong Dakong Instruktor ug sa iyang hamiling programa sa pagpanudlo.—Isaias 30:20, 21.
15. Unsay mahimo sa mga ginikanan sa pagtabang sa mga bata nga mokomento nga mas epektibo?
15 Makalipay ang pagtan-aw sa mga bata nga buot makaambit sa pagdayeg sa atong Diyos. Gipabilhan ni Jesus ang mga pahayag sa pagdayeg gikan sa mga bata. (Mateo 21:15, 16) Usa ka Kristohanong ansiano miingon: “Sa bata pa ako, buot kong mokomento panahon sa Pagtuon sa Bantayanang Torre. Human ako tabangi sa pag-andam ug komento, ipabansay gayod sa akong amahan ang komento sa labing menos pito ka beses.” Lagmit nga panahon sa inyong pagtuon sa Bibliya sa pamilya, kamong mga ginikanan makatabang sa inyong mga anak sa pag-andam ug mga komento sa ilang kaugalingong mga pulong sa piniling mga parapo sa Ang Bantayanang Torre. Tabangi sila sa pagpabili sa dakong pribilehiyo nga ilang nabatonan nga makig-ambit sa programa sa pagpanudlo ni Jehova.
16. Unsa ang kaayohan sa Tunghaan sa Teokratikanhong Ministeryo, ug kinsa ang mahimong magpalista sa tunghaan?
16 Ang pagtudlo panahon sa ubang Kristohanong mga tigom angay usab nga hatagag ugdang nga pagtagad niadtong nakapribilehiyo sa pagpahayag sa impormasyon ug niadtong mamati sa instruksiyon nga gipahayag. Sulod na karon sa kapig 50 ka tuig, gigamit ni Jehova ang senemanang Tunghaan sa Teokratikanhong Ministeryo aron pagbansay sa minilyong lalaki ug babaye sa pagpresentar nga mas epektibo sa mensahe sa Gingharian. Kadtong aktibong nakig-uban sa kongregasyon mahimong magpalista, lakip ang mga tawo nga bag-o pang misugod sa pagtambong sa mga tigom, basta ang ilang pagkinabuhi nahiuyon sa Kristohanong mga prinsipyo.
17. (a) Alang sa unsang katuyoan nga gipundar ilabina ang Miting Publiko? (b) Unsang mga butang ang angay hinumdoman sa mga mamumulong sa publiko?
17 Ang laing dugay nang bahin sa programa sa pagpanudlo mao ang Miting Publiko. Sumala sa gipasabot sa ngalan niini, kining tigoma napundar aron ang mga dili-Saksi masinati sa paninugdang mga pagtulon-an sa Bibliya. Busa, ang usang naghatag sa pakigpulong kinahanglang magpahayag sa impormasyon sa paagi nga kini hisabtan niadtong mamati sa mensahe sa unang higayon. Nagkahulogan kini nga ipatin-aw ang mga termino sama sa “ubang mga karnero,” “mga igsoon,” ug “nahibilin,” mga termino nga basin dili hisabtan sa mga dili-Saksi. Sanglit ang mga tawong motambong sa Miting Publiko tingali adunay mga pagtuo o mga estilo-sa-kinabuhi nga nahasupak sa Kasulatan—bisan pag dinawat sa katilingban karong adlawa—ang mamumulong angay nga kanunayng magmataktikanhon ug dili gayod magtamay sa maong mga tinuohan o mga estilo-sa-kinabuhi.—Itandi ang 1 Corinto 9:19-23.
18. Unsa ang ubang senemanang mga tigom, ug unsa ang mga katuyoan niana?
18 Ang Pagtuon sa Libro sa Kongregasyon maoy usa ka tigom diin ang mga basahon nga gigama ubos sa pagdumala sa matinumanon ug maalamong ulipon matun-an kada semana uban sa Bibliya. Ang basahong Pinadayag—Hingpit nga Sangkoanan Niini Haduol Na! mao karon ang gitun-an sa daghang nasod. Ang Tigom sa Pag-alagad gidesinyo aron masangkapan ang katawhan ni Jehova sa pagbaton ug bug-os nga bahin sa pagwali sa maayong balita sa Gingharian ug sa paghimog mga tinun-an.—Mateo 28:19, 20; Marcos 13:10.
Gitudloan Panahon sa Mas Dagkong mga Tigom
19. Unsang mas dagkong mga panagkatigom ang gihikay sa “ulipon” kada tuig?
19 Sulod na sa kapig usa ka gatos ka tuig, ang ‘matinumanong ulipon’ nakahikay ug mga kombensiyon ug mga asembliya aron pagtudlo ug sa linaing pagpalig-on sa matuod nga mga Kristohanon. Tulo nianang mas dagkong mga tigom ang gihimo karon kada tuig. Anaa ang tagsa-ka-adlaw nga asembliya nga tambongan sa usa ka grupo sa mga kongregasyon nga naglangkob sa usa ka sirkito. Sulod sa tuig, ang matag sirkito aduna usab ing tagduha-ka-adlawng panagkatigom nga gitawag ug sirkitong asembliya. Dugang pa, adunay usa ka panagkatigom nga gitawag ug distritong kombensiyon, nga tambongan sa ubay-ubayng sirkito. Panapanahon mahimong adunay internasyonal nga mga kombensiyon. Kining dagkong mga panagkatigom uban ang bisitang mga Saksi gikan sa daghang nasod tinuod gayod nga makapalig-on sa pagtuo sa katawhan ni Jehova!—Itandi ang Deuteronomio 16:16.
20. Unsa ang kanunayng gipasiugda panahon sa mas dagkong mga panagkatigom sa mga Saksi ni Jehova?
20 Niadtong 1922, sa dihang ang mga 10,000 ka tawo nagtigom sa Cedar Point, Ohio, T.B.A., ang mga delegado nasibot tungod sa pagpalig-on sa mamumulong: “Karon mao ang adlaw sa tanang adlaw. Tan-awa, ang Hari nagmando na! Kamo mao ang iyang mga ahente sa pagmantala. Busa imantala, imantala, imantala, ang Hari ug ang iyang gingharian.” Ang maong dagkong mga kombensiyon sa makanunayon nagbutang ug pasiugda sa buluhatong pagwali. Pananglitan, panahon sa internasyonal nga kombensiyon sa New York City niadtong 1953, gipahibalo ang pagkatukod sa usa ka balay-balay nga programa sa pagbansay sa tanang kongregasyon. Ang pagpatuman niana may positibo kaayong epekto sa pagwali sa Gingharian diha sa daghang nasod.
Gitudloan sa Diyos sa Pagtudlo
21. Unsang pribilehiyo ang buot natong dawaton, nga dili sipyaton ang katuyoan niini?
21 Sa tinuoray, si Jehova adunay usa ka kahibulongang programa sa pagpanudlo sa yuta karong adlawa! Ang tanang magpahimulos niini mahimong tudloan sa Diyos, oo, mahimong malakip niadtong nahatagan sa “dila sa mga tinudloan.” Pagkadakong pribilehiyo nga mahilakip, ingnon ta, sa tunghaan sa Diyos! Bisan pa, sa dihang magadawat niining pribilehiyoha, kinahanglang dili nato sipyaton ang katuyoan niini. Gitudloan ni Jehova si Jesus aron siya makapanudlo sa uban, ug gitudloan ni Jesus ang iyang mga tinun-an aron sila makabuhat sa samang buluhaton nga iyang gibuhat apan sa mas dakong gilapdon. Sa susama, kita ginabansay diha sa dakong programa sa pagpanudlo ni Jehova sa tuyo nga matudloan ang uban.—Juan 6:45; 14:12; 2 Corinto 5:20, 21; 6:1; 2 Timoteo 2:2.
22. (a) Unsa ang sulirang naagoman ni Moises ug Jeremias, apan sa unsang paagi nasulbad kana? (b) Unsang pasalig ang atong mabatonan nga tinoon sa Diyos nga ang pagwali sa Gingharian mapalampos?
22 Moingon ka ba, sama nga si Moises miingon, “Dili ako usa ka larinong mamumulong,” o sama sa giingon ni Jeremias, “Sa pagkamatuod dili ako mahibalo nga mosulti”? Si Jehova motabang kanimo sama nga siya mitabang kanila. “Ako mismo mahimong imong baba,” giingnan niya si Moises. Ug kang Jeremias siya miingon: “Ayaw kahadlok . . . ako magauban kanimo.” (Exodo 4:10-12; Jeremias 1:6-8) Sa dihang buot sa relihiyosong mga pangulo nga pahilomon ang iyang mga tinun-an, si Jesus miingon: “Kon kini sila pabiling maghilom, ang mga bato managpaninggit.” (Lucas 19:40) Apan ang mga bato dili kinahanglang mosinggit niadto, ug dili kinahanglan nga kini mosinggit karon tungod kay si Jehova nagagamit sa dila sa iyang mga tinudloan aron ipahayag ang mensahe sa iyang Gingharian.
Makatubag Ka Ba?
◻ Unsang mithianong Magtutudlo-tinun-ang relasyon ang gipasiugda sa Isaias kapitulo 50?
◻ Sa unsang paagi gipapadayon ni Jehova ang dakong programa sa pagpanudlo?
◻ Unsa ang pipila ka bahin sa programa sa pagpanudlo ni Jehova?
◻ Nganong usa ka kahibulongang pribilehiyo nga makig-ambit sa programa sa pagpanudlo ni Jehova?
[Hulagway sa panid 16]
Ang kinasingkasing nga mga komento sa mga bata sagad makapadasig sa mga dagkong tawo