Usa ka Gatos ka Tuig ang Edad ug Lagsik
SUMALA SA GIASOY NI RALPH MITCHELL
Ang akong amahan, usa ka tawo nga may igoigong gitas-on, maoy usa ka Metodistang magwawali. Gibalhinbalhin siya gikan sa usa ka simbahan ngadto sa laing simbahan matag duha o tulo ka tuig sa sunodsunod nga kasagaran gagmayng mga lungsod, lakip ang Asheville, North Carolina, T.B.A., diin ako natawo niadtong Pebrero 1895. Busa ako nagdako nga medyo nasinati sa Kakristiyanohan.
NAHINUMDOM ako nga sa bata pa gipalingkod ako sa unang linya sa mga lingkoranan panahon sa emosyonal ebanghelistikanhong mga tigom aron mapuno sa balaang espiritu—aron “madawat ang relihiyon,” ingon sa ilang pagtawag niini. Giingnan ako nga mokompisal sa akong mga sala, sundon ang Napulo ka Sugo, ug magbinuotan. Sa ingon makaadto ako sa langit inigkamatay nako. ‘Aw,’ giingnan nako ang akong kaugalingon, ‘Tingali moadto ako sa impiyerno tungod kay dili ako ingon niana ka buotan alang sa langit.’ Ako naghunahuna nga ang mga hamtong lamang—ilabina ang mga magwawali—ang nagkinabuhi sumala sa mga sukdanan sa Bibliya.
Apan bisan sa wala pa ako matin-edyer, misugod ako sa pagkamatikod sa pagkasalingkapaw sa relihiyon. Pananglitan, isakripisyo sa akong amahan ang materyal nga mga panginahanglan sa iyang pamilya aron lamang masudlan ug dakong kantidad sa salapi ang pondo alang sa obispo panahon sa katibuk-ang komperensiya. Naglaom siya nga gumikan niini ikatudlo siya ngadto sa simbahan nga daghag membro. Nahinumdoman nako ang usa ka lokal nga magwawali nga tigtanom usab ug gapas. Naghinamhinam siya nga makabaton ug prominenteng katungdanan, busa nagbaligya siya ug usa ka gatos nga bantal sa gapas ug mitambong sa komperensiya nga may daghang salapi. Sa dihang daw nakuha na nila ang tanang salapi nga ilang makuha gikan sa tumatambong—nga kadaghanan maoy mga magwawali—kining tigtanom ug gapas nga magwawali mitindog dayon ug misinggit: “Mao ra ba kini ang inyong ikahatag sa inyong obispo? Doblehon nako ang kantidad sa tanang giamot ninyo!” Kapin sa usa ka libong dolyares ang nakolekta, ug ang obispo nagtudlo niining tawhana nga mahimong nagadumalang ansiano ibabaw sa akong amahan. Dili ako makatuo nga ang maong pagtudlo naggikan sa Diyos. Sukad niadto maduhaduhaon na ako sa bisan unsang butang nga may kalabotan sa relihiyon.
Narekluta ako sa dihang ang Tinipong Bansa nalambigit sa unang gubat sa kalibotan. Mahinumdoman pa nako pag-ayo nga nadungog ang mga tsaplin sa armi nga nagwali kanamong mga sundalo mahitungod sa maunongong pagpakiggubat alang sa among nasod, ug nakapasamot lamang kadto sa akong disgusto sa relihiyon. Ang akong mga tumong mao nga mabuhi, makatiwas sa akong pag-eskuyla, ug unya magminyo. Ang relihiyon walay luna sa akong mga plano alang sa umaabot.
Usa ka Kausaban sa Tinamdan
Pagka-1922, nahigugma ako sa usa ka dalaga nga ginganlag Louise. Nahibaloan nako, nga siya usa ka debotadang Katoliko, ug sa dihang mihukom kami nga magminyo, buot niya ug Katolikong kasal. Aw, dili ko buot ug bisan unsang relihiyosong seremonyas, busa siya miuyon nga magpakasal kami sa usa ka munisipyo sa Siyudad sa New York.
Sa sinugdan wala kami ing relihiyosong mga kabangian. Gitin-aw ko lang kaniya nga wala akoy pagsalig sa relihiyon ug nga magkasabot kami basta dili maghisgot bahin niana. Unya, tali sa katuigang 1924 ug 1937, natawo ang mga bata—nagsunodsunod, hangtod nga nakabaton kamig lima ka lalaki ug lima ka babaye! Buot ni Louise nga ang among mga anak motungha sa Katolikong tunghaan. Dili ko buot nga makabaton silag bisan unsang matang sa relihiyosong pagbansay, busa naglalis kami bahin niana.
Sayo sa 1939 may usa ka butang nga nahitabo nga nag-usab sa akong panglantaw sa relihiyon sa katibuk-an. Si Henry Webber ug Harry Piatt, duha sa mga Saksi ni Jehova, miduaw sa akong balay sa Roselle, New Jersey. Nahimo dayong dayag nga buot nilang makig-estorya bahin sa ulohan nga wala akoy interes nga hisgotan—relihiyon. Ang akong pagtuo nadaot pa sa kamatuoran nga ang mga tsaplin sa armi nag-ingon, ‘Pakig-away alang sa inyong nasod,’ samtang ang mga relihiyonista sa among dapit moingong, ‘Dili ka magpatay.’ Pagkasalingkapaw gayod! Ako naghunahuna nga akong tul-iron kining duha ka Saksi. “Sultian ko kamo,” ako silang giingnan. “Kon ang inyong relihiyon maoy tinuod, nan ang tanang uban pa maoy bakak. Ug bisan kon may usa lang sa uban nga tinuod, nan ang tanan, lakip ang inyoha, maoy bakak. Usa lang gayod ang tinuod nga relihiyon.” Sa akong dakong kahibulong, sila miuyon kanako!
Sunod, sila mihangyo kanako nga kuhaon ang akong Bibliya ug paklion kana sa 1 Corinto 1:10. Didto akong nabasa: “Karon ako nagahangyo kaninyo, mga igsoon, sa ngalan sa atong Ginoong Jesu-Kristo, nga kamong tanan managsulti sa samang butang, ug nga walay pagbahinbahin sa inyong taliwala; apan nga kamo hingpit nga mahiusa sa samang hunahuna ug sa samang panghukom.” (King James Version) Nainteres ako niining tekstoha. Sa samang panahon, nahadlok ako nga kining duha ka lalaki misulay paglangkit kanako sa usa ka matang sa kulto. Apan may usa ka butang nga akong nakat-onan—nga walay pagkabahinbahin taliwala sa mga Kristohanon. Daghan pa akong ubang mga pangutana sa akong hunahuna. Pananglitan, Unsay mahitabo sa kalag inigkamatay? Gusto ko gayod nga hisgotan ang maong pangutana uban kanila! Apan, ako naghunahuna, nga kana magpatungha ug daghang relihiyosong panagbangi sa akong panimalay.
Unya usa sa duha ka lalaki miingon: “Buot namong mobalik ug makigsulti kanimo pag-usab sa sunod semana.” Gisulayan nako sila pagpalakaw nga mataktikanhon, apan misulti ang akong asawa. “Ralph,” siya miingon, “buot nilang masayod kon kanus-a sila mahimong mobalik.” Kini nakapatingala kanako, sanglit siya usa ka sinserong Katoliko! Sa gihapon, ako naghunahuna, ‘Tingali makakaplag ra gayod kamig pipila ka puntos nga kauyonan bahin sa relihiyon.’ Busa ako miuyon nga moduaw pag-usab si Henry Webber ug Harry Piatt sa misunod nga Biyernes.
Busa mao kadtong misugod ako sa pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova. Wala madugay human niadto, gidapit ako sa pagtambong sa usa ka kombensiyon sa Madison Square Garden sa Siyudad sa New York. Tin-aw nakong mahinumdoman ang pakigpulong ni Joseph F. Rutherford nga “Kagamhanan ug Kalinaw,” nga gipahayag niadtong Hunyo 25, 1939. Usa ako sa 18,000 ka tawo nga presente. Sa pagkatinuod, 75,000 ang nakadungog sa pakigpulong, kon imong iapil kadtong nakonektar pinaagi sa internasyonal nga hookup ginamit ang mga linya sa radyo ug telepono.
Hinunoa, dili maayo ang nahitabo. Ang mga sumusunod sa Katolikong pari nga si Charles Coughlin naghulga nga bungkagon ang asembliya, ug tuod man, mga tungatunga sa pakigpulong ni Brader Rutherford, ginatos ka masuk-anong mga tawo ang misugod sa pagyagayaga ug pagsinggit ug mga eslogan sama sa, “Heil Hitler!” ug “Viva Franco!” Hilabihan ang kaguliyang nga ang kagubot nadungog sa mga linya sa telepono! Gidangtag mga 15 minutos una mapahilom sa mga tig-abiabi ang magubtanong panon. Kasamtangan, si Brader Rutherford, nga wala mahadlok, padayong nagsulti samtang ang balikbalik nga palakpak gikan sa mamiminaw nagpaluyo kaniya.
Niadtong tungora maukiton na kaayo ako. Nganong ang usa ka paring Katoliko naghulhog ug hilabihang pagdumot sa mga Saksi ni Jehova? Akong gihunahuna nga may katinuoran ang gisangyaw ni Rutherford—usa ka butang nga dili buot sa mga klero nga madunggan sa mga tawo. Busa mipadayon ako sa pagtuon sa Bibliya ug miuswag. Sa kataposan, sa Oktubre 1939, gipasimbolohan nako ang akong pahinungod kang Jehova pinaagi sa pagpabawtismo sa tubig. Pipila sa akong mga anak nabawtismohan sa misunod nga tuig, ug ang akong asawa, si Louise, nabawtismohan sa 1941.
Pag-atubang sa mga Pagsulay
Wala madugay human nako dawata ang kamatuoran, namatay ang akong inahan, ug kinahanglang mobalik ako sa North Carolina aron pagtambong sa serbisyo sa iyang lubong. Wala motugot ang akong konsensiya nga motambong ako sa mga serbisyo sa lubong nga pagahimoon sulod sa Metodistang simbahan. Busa giteleponohan nako ang akong amahan una mobiyahe ug mihangyo kaniya nga ipabilin ang lungon sa punerarya. Miuyon siya, apan pag-abot nako didto, sila mipadulong na sa simbahan, diin ilang gihunahuna nga segurado akong moduyog kanila.
Aw, wala ako moduyog kanila, ug kini nakapaukay pag-ayo sa akong pamilya. Bisan tuod nga ang akong manghod nga babayeng si Edna ug ako kanunayng suod kaayo, human sa paglubong kang Mama nakigbungol siya kanako. Gisulatan nako siya, apan wala niya kadto tubaga. Matag ting-init sa dihang moanhi si Edna sa New York sa pagtambong sa mga kurso sa mga magtutudlo sa City College, gisulayan nakong makigkita kaniya. Apan dili siya makigkita kanako, nga nag-ingon nga puliki siya. Sa kataposan ako miangka, sanglit morag ako lamang siyang gihasol. Daghang katuigan pa ang milabay una ako nakabalita pag-usab gikan kaniya.
Tungod sa ilang pagdumili nga mosaludo sa bandera, unom sa akong mga anak gipalagpot gikan sa tunghaan niadtong 1941, maingon man ang daghang ubang mga bata sa Tinipong Bansa ug Canada. Aron makab-ot ang legal edukasyonal nga kinahanglanon, ang mga Saksi mihikay ug mga tunghaan sa ilang kaugalingon nga gitawag ug Kingdom Schools. Usa ka kanhing hotel sa Lakewood, New Jersey, ang nahimutangan sa tunghaan nga gieskuylahan sa akong mga anak. Usa ka Kingdom Hall ang diha sa unang andana, lakip sa lawak-klasehanan sa tunghaan, usa ka kusina, ug kan-anan. Ang lawak-katulganan sa mga babaye didto sa ikaduhang andana, ug ang lawak-katulganan sa mga lalaki didto sa ikatulong andana. Usa kadto ka maayong tunghaan. Kadaghanan sa kabataan nga nagpuyo didto mouli lamang sa mga hinapos sa semana. Kadtong mas layo ang pinuy-anan mouli matag duha ka hinapos-semana.
Sukad pa sa akong sayong katuigan sa kamatuoran, dako ang akong tinguha nga mahimong payunir, ingon sa pagtawag sa bug-os-panahong mga magwawali sa mga Saksi ni Jehova. Sa 1941 nga kombensiyon sa St. Louis, Missouri, usa ka igsoong lalaki nga may bahin sa programa misugilon kon giunsa niya pagpayunir samtang nagmatuto ug 12 ka anak. Ako naghunahuna, ‘Kon siya makapayunir nga may 12, ako makapayunir nga may 10.’ Apan ang akong mga kahimtang wala motugot kanako sa pagsugod sa pagpayunir hangtod sa 19 ka tuig sa ulahi. Sa kataposan, sa Oktubre 1, 1960, nakasugod ako sa pag-alagad kang Jehova ingong regular payunir.
Usa ka Wala-Damhang Pagduaw
Niadtong 1975, nakadawat ako ug tawag sa telepono gikan sa akong igsoong babaye nga si Edna. Otsenta anyos na ako niadtong panahona, ug wala nako siya makita ni madungog ang iyang tingog sulod sa mga 20 ka tuig. Nagtawag siya gikan sa erport, ug gihangyo ko niya nga kuhaon siya ug ang iyang bana. Makalipay gayod nga makita pag-usab si Edna, apan ang kinadak-ang sorpresa moabotay pa. Pagpaingon namo sa balay, ang iyang bana miingon, “May nakombertir ka.” Wala ko masayod kon unsay iyang gipasabot. Pag-abot namo sa balay, sa makausa pa miingon siya, “May nakombertir ka.” Nakasabot dayon ang akong asawa. Nga miatubang sa akong igsoong babaye, siya nangutana, “Edna, Saksi ka ba?” “Ako usa gayod ka Saksi,” mitubag si Edna.
Sa unsang paagi si Edna nakadawat sa kamatuoran? Aw, niadtong 1972, sa paningkamot nga magkauli ang among dili-maayong relasyon, gipadalhan nako siya ug gasa nga suskrisyon sa Ang Bantayanang Torre. Mga usa ka tuig sa ulahi, si Edna nasakit ug nagpabilin sa balay. Ang mga magasin diha pa sa iyang lamesa nga pinutos pa. Gumikan sa pagkamaukiton giablihan ni Edna ang usa ug misugod pagbasa. Pagkahuman ug basa sa magasin, siya naghunahuna sa iyang kaugalingon, ‘Mao kini ang kamatuoran!’ Pagduaw sa mga Saksi ni Jehova sa iyang balay, nabasa na niya ang tibuok pundok sa mga magasing Bantayanang Torre. Midawat siya ug panagtuon sa Bibliya, ug sa wala madugay nahimo siyang usa sa mga Saksi ni Jehova.
Pagsagubang sa Pagkanamatyan
Ang akong asawa, si Louise, ngadtongadto nataptan ug diyabetes, ug ang iyang kahimtang migrabe hangtod nga namatay siya niadtong 1979, sa edad nga 82. Pagkamatay ni Louise, usa ka bahin nako ang namatay usab. Ang akong tibuok kalibotan mihunong. Wala ako masayod kon unsay buhaton. Wala akoy mga plano alang sa umaabot, ug nagkinahanglan gayod ako ug pagdasig. Usa ka nagapanawng magtatan-aw, si Richard Smith, nagdasig kanako sa pagpadayon sa akong pagpayunir. Nakaplagan nako nga ang akong kinadak-ang kahupayan naggikan sa paghupay sa uban nga namatyan ug mga minahal.
Ang Watch Tower Society naghikay ug pagbiyahe sa Israel niadtong 1979, busa mipalista ako. Kadtong maong biyahe nagpalihok pag-ayo kanako, ug pag-uli nako sa balay, mibalik dayon ako sa buluhaton sa payunir nga pag-alagad. Matag tuig sukad niadto, gihimo nakong katungdanan nga motabang sa wala maasayni o panagsa rang masangyawan nga teritoryo sa laing bahin sa nasod. Bisan pa sa akong katigulangon, nakaarang gihapon ako sa paghimo sa akong kaugalingon nga magamit niining pribilehiyoa.
Akong gibanabana nga latas sa katuigan, nabatonan nako ang kalipay sa pagtabang sa mga 50 ka tawo diha sa dalan sa kinabuhi. Kadaghanan sa akong mga anak anaa sa kamatuoran. Duha sa akong mga anak babaye nag-alagad ingong mga regular payunir. Laing anak babaye, si Louise Blanton, nag-alagad sa tibuok-kalibotang hedkuwarter sa mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, New York, uban sa iyang bana, si George, ug usa sa akong mga anak lalaki nag-alagad ingong ansiano sulod sa daghang katuigan.
Siyempre, tungod sa pagkadili-hingpit nga napanunod gikan sa atong unang tawhanong mga ginikanan, kitang tanan masakit ug mamatay. (Roma 5:12) Sa pagkatinuod ang akong kinabuhi dili libre sa mga kaul-ol ug mga kasakit. Sa pagkakaron nag-antos ako sa artraytis sa akong walang bitiis. Usahay naghatag kini kanakog dakong kalisod, apan wala kini magpugong kanako sa pagkaaktibo. Ug ako nag-ampo nga dili kini magpugong kanako. Buot kong mopadayon. Ang kinadak-an nakong tinguha mao ang pagpadayon sa payunir nga pag-alagad hangtod sa kataposan, nga maghimo sa tanan nga akong maarangan sa pagpahibalo sa ngalan ug mga katuyoan ni Jehova.
[Hulagway sa panid 23]
Uban sa akong anak nga si Rita