Dayega ang Hari sa Kahangtoran!

“Si Jehova maoy Hari sa panahong walay tino, bisan sa walay kataposan.” —SALMO 10:16.

1. Unsang mga pangutana ang motungha bahin sa kahangtoran?

KAHANGTORAN​—unsaon nimo pagbatbat kon unsa kini? Sa imong hunahuna ang panahon tinuod bang magpadayon sa walay kataposan? Aw, walay duhaduha nga ang panahon maoy gikan sa kagahapon nga walay kataposan. Busa nganong ang panahon dili molungtad sa walay kataposan sa umaabot? Sa pagkatinuod, ang New World Translation nga Bibliya nagtumong sa Diyos ingong ginadayeg “gikan sa panahong walay tino bisan hangtod sa panahong walay tino.” (Salmo 41:13) Unsay kahulogan sa maong pamulong? Mahimong mabuligan kita sa pagsabot niini kon hisgotan nato ang usa ka nalangkit nga ulohan​—wanang.

2, 3. (a) Unsang mga pangutana mahitungod sa wanang ang motabang kanato sa pagsabot sa kahangtoran? (b) Nganong angay nga tinguhaon nato ang pagsimba sa Hari sa kahangtoran?

² Unsa ka dako ang wanang? May kinutbanan ba kini? Hangtod pa sa mga 400 ka tuig kanhi, ang atong yuta gihunahuna nga mao ang sentro sa uniberso. Unya gigama ni Galileo ang teleskopyo, nga mihatag ug napadako kaayong hulagway sa mga langit. Niadtong tungora si Galileo nakakitag mas daghan pang bituon ug nakaarang sa pagpakita nga ang yuta ug ang ubang mga planeta nagbiyo sa adlaw. Dili na gatasong tan-awon ang Milky Way. Napamatud-an kana nga usa ka galaksiya sa mga bituon, nga mga usa ka gatos ka bilyon ang gidaghanon. Dili gayod kita makaihap sa ingon ka daghang bituon, bisan sa tibuok nga kinabuhi. Sa ulahi, ang mga astronomo nakakaplag ug binilyong galaksiya. Kini nasabwag nga way-kinutoban sa wanang, abot sa gilay-ong masusi sa labing kusog nga mga teleskopyo. Mopatim-aw nga ang wanang walay mga kinutbanan. Mao man usab ang kahangtoran​—wala kiniy kinutbanan.

³ Ang ideya sa kahangtoran morag dili hisabtan sa atong limitadong tawhanong mga utok. Bisan pa niana, adunay Usa nga bug-os nakasabot niini. Siya makaihap, oo, ug bisan makangalan sa way-utlanang mga quadrillion sa mga bituon diha sa ilang binilyong galaksiya! Kini nga Usa nag-ingon: “Iyahat ninyo ang inyong mga mata ug tan-awa. Kinsay naglalang niining mga butanga? Kini mao ang Usa nga nagpatungha sa panon kanila bisan sa tinagdaghan, ngatanan sila iyang gitawag bisan sa ngalan. Tungod sa kadagaya sa dinamikong kusog, kay siya kusganon man sa gahom, walay mausa kanila ang nawala. Wala ba kamo makahibalo o makadungog? Si Jehova, ang Maglalalang sa mga kinatumyan sa yuta, maoy Diyos sa panahong walay tino. Siya dili kapoyon o laayan. Dili matugkad ang iyang pagsabot.” (Isaias 4026, 28) Pagkakahibulongan nga Diyos! Sa pagkatinuod, siya mao ang Diyos nga buot gayod natong simbahon!

“Hari sa Panahong Walay Tino”

4. (a) Giunsa pagpahayag ni David ug apresasyon alang sa Hari sa kahangtoran? (b) Unsay giingon sa usa sa kinalabwang mga siyentipiko sa kasaysayan bahin sa sinugdanan sa uniberso?

⁴ Sa Salmo 10:16, si David nag-ingon bahin sa Maglalalang, ang Diyos: “Si Jehova maoy Hari sa panahong walay tino, bisan sa walay kataposan.” Ug sa Salmo 29:10, siya nagsubli: “Si Jehova naglingkod ingong hari sa panahong walay tino.” Oo, si Jehova mao ang Hari sa kahangtoran! Dugang pa, si David nagpamatuod nga ang maong binayaw nga Hari mao ang Tigdesinyo ug Magbubuhat sa tanan nga atong makita sa wanang, nga nag-ingon sa Salmo 19:1: “Ang mga langit nagapahayag sa himaya sa Diyos; ug sa buhat sa iyang mga kamot ang hawan nagasugilon.” Mga 2,700 ka tuig sa ulahi, ang bantog nga siyentipiko nga si Sir Isaac Newton nagpahayag ug pag-uyon kang David, nga nagsulat: “Kining labing matahom nga sistema sa mga adlaw, mga planeta ug mga kometa mitungha lamang gumikan sa katuyoan ug pagkasoberano sa usa ka nalamdagan ug gamhanan nga usa.”

5. Unsay gisulat ni Isaias ug Pablo mahitungod sa Tinubdan sa kaalam?

⁵ Angay gayod nga kita mahimong mapainubsanon sa pagkasayod nga ang Soberanong Ginoong Jehova, si kinsa bisan ang haluag nga “mga langit, oo, ang langit sa mga langit, . . . dili paigo,” nabuhi sa kahangtoran! (1 Hari 8:27) Si Jehova, nga gibatbat sa Isaias 45:18 ingong “ang Maglalalang sa mga langit, . . . ang Mag-uumol sa yuta ug ang Magbubuhat niini,” mao ang Tinubdan sa kaalam nga labi pang dako kay sa matugkad sa himalatyong tawhanong mga utok. Si Jehova miingon, ingong gipasiugda sa 1 Corinto 1:19: “Akong pagahanawon ang kaalam sa mga maalamon, ug ang kinaadman sa mga punog-kinaadman akong igasalindot.” Niini si apostol Pablo midugang diha sa bersikulo 20: “Hain man ang tawong maalamon? Hain man ang eskriba? Hain man ang debatidor niini nga sistema sa mga butang? Wala ba himoa sa Diyos nga binuang ang kaalam sa kalibotan?” Oo, sumala sa giingon ni Pablo, sa kapitulo 3, bersikulo 19, “ang kaalam niining kalibotana maoy kabuangan sa Diyos.”

6. Unsay gipaila sa Ecclesiastes 3:11 bahin sa “panahong walay tino”?

⁶ Ang langitnong mga butang maoy bahin sa kalalangan nga gitumong ni Haring Solomon: “Ang tanang butang gihimo [sa Diyos] nga matahom sa panahon niini. Bisan ang panahong walay tino iyang gibutang sa ilang kasingkasing, aron ang katawhan dili gayod makakaplag sa buluhaton nga gibuhat sa matuod nga Diyos gikan sa sinugdan hangtod sa kataposan.” (Ecclesiastes 3:11) Sa pagkatinuod, gibutang diha sa kasingkasing sa tawo ang pagsulay nga kaplagon ang kahulogan sa “panahong walay tino,” nga mao, ang kahangtoran. Apan makakab-ot ba gayod siya sa maong kahibalo?

Usa ka Kahibulongang Palaabotong Kinabuhi

7, 8. (a) Unsang kahibulongan nga palaabotong kinabuhi ang anaa sa unahan alang sa katawhan, ug sa unsang paagi kini mahimong makab-ot? (b) Nganong kita angay nga magkalipay nga ang balaang pagpanudlo magpadayon hangtod sa kahangtoran?

⁷ Si Jesu-Kristo miingon diha sa pag-ampo kang Jehova: “Kini nagkahulogan ug kinabuhing walay kataposan, ang ilang pagkuha ug kahibalo kanimo, ang bugtong matuod nga Diyos, ug sa usa nga imong gipadala, si Jesu-Kristo.” (Juan 17:3) Sa unsang paagi makaangkon kita sa maong kahibalo? Gikinahanglang tun-an nato ang Pulong sa Diyos, ang Balaang Bibliya. Sa ingon kita makaangkon ug tukmang kahibalo mahitungod sa talagsaong mga katuyoan sa Diyos, lakip ang tagana nga gihimo pinaagi sa iyang Anak alang sa kinabuhing walay kataposan sa usa ka paraisong yuta. Kana mao unya ang “tinuod nga kinabuhi” nga gitumong sa 1 Timoteo 6:19. Kana mao unyay uyon sa gibatbat sa Efeso 3:11 ingong “ang katuyoan nga dayon nga giumol [sa Diyos] may kalabotan kang Kristo, si Jesus nga atong Ginoo.”

⁸ Oo, kitang makasasalang mga tawo mahimong makadangat sa kinabuhing walay kataposan pinaagi sa balaang pagtudlo ug pagtuo diha sa halad lukat ni Jesus. Hangtod kanus-a magpadayon ang maong pagpanudlo? Kini magpadayon hangtod sa kahangtoran samtang ang katawhan mauswagong tudloan sa kaalam sa atong Maglalalang. Ang kaalam ni Jehova walay kinutbanan. Kay nakaila niini, si apostol Pablo mipatugbaw: “O ang kalalom sa bahandi sa Diyos ug kaalam ug kahibalo! Pagkadili-matukib sa iyang mga paghukom ug pagkadili-masubay ang iyang mga dalan!” (Roma 11:33) Sa pagkatinuod, haom gayod nga ang 1 Timoteo 1:17 nagtawag kang Jehova nga ang “Hari sa kahangtoran”!

Ang Kang Jehova nga Kaalam sa Paglalang

9, 10. (a) Unsang talagsaong mga buhat ang gihimo ni Jehova sa pag-andam sa yuta ingong iyang gasa alang sa katawhan? (b) Sa unsang paagi ang kinalabwang kaalam ni Jehova gipadayag diha sa iyang mga linalang? (Tan-awa ang kahon.)

⁹ Tagda ang kinamaayohang panulondon nga gihatag sa Hari sa kahangtoran kanatong mga tawo. Ang Salmo 115:16 nagsugilon kanato: “Mahitungod sa mga langit, iya ni Jehova ang mga langit, apan ang yuta iyang gihatag ngadto sa mga anak sa mga tawo.” Wala ba nimo hunahunaa nga kana usa ka kahibulongan nga butang sinalig? Tinuod gayod! Ug pagkadako sa atong apresasyon sa talagsaong panglantaw sa atong Maglalalang sa pag-andam sa yuta ingong atong puloy-anan!​—Salmo 107:8.

¹⁰ Ang kahibulongang mga kaugmaran sa yuta nahitabo sulod sa unom ka “mga adlaw” sa paglalang sa Genesis kapitulo 1, nga matag usa ka adlaw mikabat ug libolibo ka tuig. Kining mga paglalang sa Diyos ngadtongadto magtabon sa tibuok yuta sa malunhaw nga kabalilihan nga samag alpombra, habog nga mga kahoy, ug buloknon nga mga bulak. Kini maghitok sa mga panon sa talagsaong kalalangan sa dagat, sa mga panon sa matahom nga pak-ang kalanggaman, ug nagkadaiya kaayong aghop ug ihalas nga mga hayop, nga matag usa manganak “sumala sa iyang matang.” Human sa pagbatbat sa paglalang sa lalaki ug babaye, ang Genesis 1:31 nag-asoy: “Nakita sa Diyos ang tanang butang nga iyang gibuhat ug, tan-awa! kini maayo kaayo.” Makalilipay gayong silinganan ang nag-alirong niadtong unang mga tawo! Dili ba kita makaila diha niining tanang linalang sa kinaadman, abanteng panglantaw, ug kamatinagdanon sa usa ka mahigugmaong Maglalalang?​—Isaias 45:11, 12, 18.

11. Giunsa pagpadako ni Solomon ang kaalam sa paglalang ni Jehova?

¹¹ Usa nga nahingangha sa kinaadman sa Hari sa kahangtoran mao si Solomon. Sublisubli niyang giawhag ang pagtagad sa kinaadman sa Maglalalang. (Proverbio 1:1, 2; 2:1, 6; 3:13-18) Si Solomon nagpasalig kanato nga “ang yuta nagabarog bisan hangtod sa panahong walay tino.” Siya nagpabili sa daghang kahibulongang mga linalang, lakip ang bahin nga gialagaran sa dag-om aron mapabugnaw ang atong yuta. Busa, siya misulat: “Ang tanang baha sa tingtugnaw nagapadulong sa dagat, apan ang dagat mismo wala mapuno. Sa dapit diin nagapadulong ang mga baha sa tingtugnaw, didto kini sila mobalik.” (Ecclesiastes 1:4, 7) Busa mahitabo nga human makapabugnaw ang mga ulan ug mga suba sa yuta, ibalik ang ilang mga tubig ngadto sa mga panganod gikan sa kadagatan. Unsa kahay dagway niining yutaa, ug unsa kahay atong mga kahimtang kon wala ang maong pagpalunsay ug pagbalik sa tubig?

12, 13. Sa unsang paagi kita mahimong magpakitag apresasyon sa kalalangan sa Diyos?

¹² Ang atong apresasyon sa katimbang diha sa kalalangan angayng paluyohan ug buhat, sumala sa gipahayag ni Haring Solomon sa kataposang mga pulong sa Ecclesiastes: “Ang katiklopan sa butang, kay nadunggan na ang tanan, mao: Kahadloki ang matuod nga Diyos ug bantayi ang iyang mga sugo. Kay kini mao ang tibuok nga katungdanan sa tawo. Kay ang matuod nga Diyos mismo magahukom sa tanang matang sa buhat maylabot sa matag tinagoan nga butang, kon kaha kini maayo o daotan ba.” (Ecclesiastes 12:13, 14) Angayng mahadlok kita nga mobuhat ug bisan unsa nga dili makapahimuot sa Diyos. Hinunoa, angay kitang maningkamot nga sugton siya uban ang masimbahon nga kataha.

¹³ Sa pagkatinuod, buot gayod nato nga dayegon ang Hari sa kahangtoran tungod sa iyang mahimayaong mga linalang! Ang Salmo 104:24 nagpahayag: “Pagkadaghan sa imong mga buhat, Oh Jehova! Silang tanan gibuhat mo sa kaalam. Ang yuta napuno sa imong mga binuhat.” Sa kamalipayon, paluyohan nato ang kataposang bersikulo niining salmoha pinaagi sa pagsulti sa atong kaugalingon ug sa uban: “Dayega si Jehova, Oh kalag ko. Dayega ninyo si Jah!”

Ang Kinalabwang Linalang sa Yuta

14. Sa unsang mga paagi ang tawhanong kalalangan sa Diyos labaw kaayo kay sa mga hayop?

¹⁴ Ang tanang linalang ni Jehova maoy batid nga buhat. Apan ang labing talagsaong yutan-ong linalang mao kita​—ang mga tawo. Si Adan ug unya si Eva gipatungha ingong tayuktok sa ikaunom nga adlaw sa paglalang ni Jehova​—usa ka linalang nga labaw kaayo kay sa mga isda, mga langgam, ug mga hayop! Samtang daghan kanila kinaiyanhon nga maalamon, ang mga tawo gihatagan ug katakos nga mangatarongan, konsensiya nga makaila tali sa matarong ug daotan, katakos nga magplano alang sa umaabot, ug kinaiyanhong tinguha sa pagsimba. Sa unsang paagi kining tanan mitungha? Inay nga naggikan sa mabangis nga mga hayop, ang tawo gilalang diha sa dagway sa Diyos. Nahiuyon niana, ang tawo lamang ang makapabanaag sa mga hiyas sa atong Maglalalang, kinsa nagpaila sa iyang kaugalingon ingong “Si Jehova, si Jehova, usa ka Diyos nga maluluy-on ug maayohon, hinay sa kasuko ug dagaya sa mahigugmaong-kalulot ug sa kamatuoran.”​—Exodo 34:6.

15. Nganong sa kamapaubsanon angay natong dayegon si Jehova?

¹⁵ Atong dayegon ug pasalamatan si Jehova tungod sa talagsaong desinyo sa atong mga lawas. Ang sapasapa nato sa dugo, nga gikinahanglan sa kinabuhi, molatay sa lawas sa matag 60 ka segundo. Sumala sa giingon sa Deuteronomio 12:23, “ang dugo mao ang kalag”​—atong kinabuhi​—maoy bililhon sa panan-aw sa Diyos. Ang lig-ong mga bukog, maunat-unat nga kaunoran sa kusog, ug ang masanongong sistema nerbiyos gipaibabwan sa utok nga labaw kaayo kay sa utok sa bisan unsang hayop ug may mga katakos nga dili masulod sa kompiyuter nga ingon ka dako sa habog kaayong tinukod. Gibati ba nimo nga ubos tungod niini? Angay gayod. (Proverbio 22:4) Ug tagda usab kini: Ang atong mga baga, larinhe, dila, ngipon, ug baba konektadong nagbuhat sa paghatag ug katakos sa tawo sa pagsulti sa bisan hain sa linibo ka pinulongan. Si David mihimog angay nga awit kang Jehova, nga nag-ingon: “Pagadayegon ko ikaw tungod kay sa makalilisang nga paagi ako kahibulongan nga pagkabuhat. Ang imong mga buhat maoy kahibulongan, sumala sa nasayran pag-ayo sa akong kalag.” (Salmo 139:14) Moduyog kita kang David sa mapasalamatong pagdayeg kang Jehova, ang atong kahibulongang Tigdesinyo ug Diyos!

16. Unsang awit ang gihimo sa usa ka bantog nga maghohoni sa pagdayeg kang Jehova, ug unsang mapugsanong pagdapit ang mahimo natong dawaton?

¹⁶ Ang usa ka awit sa usa ka oratorio sa ika-18ng siglo nga gisulat ni Joseph Haydn nag-ingon sa pagdayeg kang Jehova: “Ihatag Kaniya ang mga pasalamat, kamong tanan nga Iyang mga buhat nga kahibulongan kaayo! Awita ang Iyang kadungganan, awita ang Iyang himaya, dayega ug bayawa ang Iyang Ngalan! Ang pagdayeg ni Jehova molungtad hangtod sa kahangtoran, Amen, Amen!” Labi pang matahom mao ang subsob nga gipahayag nga dinasig nga mga pahayag diha sa mga Salmo, sama sa pagdapit nga gihatag upat ka beses diha sa ika-107 nga Salmo: “Oh magpasalamat ang katawhan kang Jehova tungod sa iyang mahigugmaong-kalulot ug tungod sa iyang kahibulongang mga buhat ngadto sa mga anak sa mga tawo.” Moduyog ka ba sa maong pagdayeg? Angay gayod, kay ang tanang butang nga matahom naggikan ni Jehova, ang Hari sa kahangtoran.

Labi Pang Gamhanang mga Buhat

17. Sa unsang paagi ‘ang awit ni Moises ug sa Kordero’ nagabayaw kang Jehova?

¹⁷ Sa miaging unom ka libo ka tuig, ang Hari sa kahangtoran nagsugod gani sa labi pang gamhanang mga buhat. Sa kataposang basahon sa Bibliya, sa Pinadayag 15:3, 4, atong mabasa ang mahitungod niadtong atua sa langit nga nagmadaogon batok sa demonyong mga kaaway: “Sila nagaawit sa awit ni Moises nga ulipon sa Diyos ug sa awit sa Kordero, nga nag-ingon: ‘Dako ug katingalahan ang imong mga buhat, Jehova nga Diyos, ang Labing Gamhanan. Matarong ug matuod ang imong mga dalan, Hari sa kadayonan. Kinsa ba gayod ang dili mahadlok kanimo, Jehova, ug magahimaya sa imong ngalan, tungod kay ikaw lamang ang maunongon? Kay ang tanang kanasoran manganhi ug mosimba kanimo, tungod kay ang imong matarong nga mga mando gikapadayag.’” Nganong gitawag man kini ‘ang awit ni Moises ug sa Kordero’? Atong tan-awon.

18. Unsang gamhanang buhat ang gihandom diha sa awit sa Exodo kapitulo 15?

¹⁸ Mga 3,500 ka tuig kanhi, sa dihang ang gamhanang kasundalohan ni Paraon nalaglag sa Pulang Dagat, ang mga Israelinhon mapasalamatong nagdayeg kang Jehova pinaagi sa awit. Atong mabasa sa Exodo 15:1, 18: “Niadtong panahona si Moises ug ang mga anak sa Israel miawit niining awita kang Jehova ug misulti sa mosunod: ‘Magaawit ako kang Jehova, kay siya nahimong binayaw pag-ayo. Ang kabayo ug ang magkakabayo niini iyang gitukmod sa dagat. Si Jehova magahari sa panahong walay tino, bisan sa walay kataposan.’” Ang matarong nga mga mando sa maong Hari sa kahangtoran napadayag diha sa iyang paghukom ug paglaglag sa mga kaaway nga misupak sa iyang pagkasoberano.

19, 20. (a) Nganong giporma ni Jehova ang nasod sa Israel? (b) Sa unsang paagi gitubag sa Kordero ug sa uban ang hagit ni Satanas?

¹⁹ Nganong gikinahanglan man kadto? Maoy sa tanaman sa Eden nga ang malalangong Bitin miagak sa atong unang mga ginikanan ngadto sa sala. Misangpot kadto sa pagkapasa sa makasasalang pagkadili-hingpit sa tanang tawo. Bisan pa niana, ang Hari sa kahangtoran dihadiha mihimog mga lakang nga nahiuyon sa iyang orihinal nga katuyoan, nga mosangpot sa pagpalagpot sa tanan niyang mga kaaway gikan sa dominyo sa yuta ug sa pagpasig-uli sa paraisonhong mga kahimtang. Ang Hari sa kahangtoran miporma sa nasod sa Israel ug mihatag sa iyang Balaod aron maghulagway kon sa unsang paagi iya kining himoon.​—Galacia 3:24.

²⁰ Sa ngadtongadto, hinunoa, ang Israel mismo miunlod ngadto sa pagkadili-matinumanon, ug kining makapasubong kahimtang miabot sa tayuktok sa dihang gitugyan sa mga pangulo niini ang bugtong nga Anak sa Diyos ngadto sa mga Romano aron mapintasong paantoson ug patyon. (Buhat 10:39; Filipos 2:8) Ugaling, ang integridad ni Jesus hangtod sa kamatayon, ingong ang haladnong “Kordero sa Diyos,” sa talagsaong paagi nagpanghimakak sa hagit nga gihimo sa karaang Kaaway sa Diyos, si Satanas​—nga walay tawo sa yuta ang magmatinumanon sa Diyos ubos sa grabeng pagsulay. (Juan 1:29, 36; Job 1:9-12; 27:5) Bisan pag nakapanunod sa pagkadili-hingpit gikan ni Adan, ang milyonmilyong ubang mahadlokon-sa-Diyos nga mga tawo nagsunod sa mga lakang ni Jesus pinaagi sa paghupot sa integridad atubangan sa satanasnong mga pag-atake.​—1 Pedro 1:18, 19; 2:19, 21.

21. Nahiuyon sa Buhat 17:29-31, unsay sunod nga pagahisgotan?

²¹ Karon ang adlaw miabot na aron gantihan ni Jehova ang mga matinumanon ug hukman ang tanang kaaway sa kamatuoran ug pagkamatarong. (Buhat 17:29-31) Sa unsang paagi mahitabo kini? Ang among sunod nga artikulo maoy magatug-an.

Kahon sa Pagsubli

◻ Nganong si Jehova tukmang tawgon nga ang “Hari sa kahangtoran”?

◻ Sa unsang paagi ang kaalam ni Jehova gipasundayag diha sa iyang mga kalalangan?

◻ Sa unsang mga paagi ang katawhan usa ka obra maestra sa kalalangan?

◻ Tungod sa unsang mga buhat nga giawhag ang ‘awit ni Moises ug sa Kordero’?

[Kahon sa panid 12]

Labaw nga Kaalam ni Jehova

Ang kaalam sa Hari sa kahangtoran gibanaag diha sa daghan kaayong paagi sa iyang mga binuhat sa yuta. Matikdi ang mga pulong ni Agur: “Ang matag pulong sa Diyos maoy lunsay. Siya usa ka taming niadtong modangop kaniya.” (Proverbio 30:5) Unya gihisgotan ni Agur ang daghang buhing linalang sa Diyos, ang dagko ug ang gagmay. Pananglitan, sa mga bersikulo 24 ngadto 28, siya nagbatbat sa “upat ka butang nga mao ang kinagamyan sa yuta, apan sila sa kinaiyanhon maalamon.” Kini mao ang hulmigas, ang tehon sa bato, ang dulon, ug ang taluto.

“Sa kinaiyanhon maalamon”​—oo, ingon niana ang pagkagama sa mga hayop. Sila dili makapangatarongan sama sa mga tawo apan magsalig sa kinaiyanhong kaalam. Nahibulong ka ba sukad niini? Pagkaorganisado nga kalalangan sila! Pananglitan, ang mga hulmigas naorganisar nga mga koloniya, nga naglakip sa hara, mga trabahante, ug mga laki. Sa pila ka espisye, ang trabahanteng mga hulmigas magpatapok gani sa mga aphid nganha sa mga koral nga ilang natukod. Ilang gatasan didto ang mga aphid samtang ang sundalong mga hulmigas mag-abog sa manulong nga mga kaaway. Ang tambag gihatag sa Proverbio 6:6: “Adtoa ang hulmigas, ikaw nga tapolan; tan-awa ang mga paagi niini ug mahimong maalamon.” Dili ba ang maong mga panig-ingnan magtukmod kanato nga mga tawo sa pagbaton ug “daghang buluhaton sa Ginoo”?​—1 Corinto 15:58.

Ang tawo nakagamag dagko kaayong mga ayroplano. Apan unsa ka labi pang hanas ang mga langgam, lakip ang hummingbird, nga motimbang ug menos sa 30 gramos! Ang Boeing 747 kinahanglang magdalag 180,000 ka litros nga pantubil, paluparon sa bansayng tripulante, ug magagamit ug komplikadong mga sistema sa pagnabigar aron tabokon ang kadagatan. Apan, ang usa ka gamitoy nga hummingbird nagsalig sa usa ka gramong tambok ingong pantubil aron makalupad kini sa tibuok nga distansiya gikan sa Amerika del Norte, tabok sa Gulpo sa Mexico, ug ngadto sa Amerika del Sur. Walay bug-at nga kargang pangtubil, walay pagbansay sa pagnabigar, walay komplikadong mga tsart o mga kompiyuter! Ang mao bang abilidad maoy resulta sa sulagma nga proseso sa ebolusyon? Dili gayod! Kining gamitoy nga langgam sa kinaiyanhon maoy maalamon, nga giprograma sa ingon sa Maglalalang niini, si Jehova nga Diyos.

[Hulagway sa panid 10]

Ang nagkadaiyang mga linalang sa “Hari sa kahangtoran” nagtuboy sa iyang himaya

[Hulagway sa panid 15]

Maingon nga si Moises ug ang tibuok Israel nagsulog sa kadaogan ni Jehova sa Pulang Dagat, aduna unyay dakong pagsadya human sa Armageddon