Nganong Itago?

“WALAY labi pa ka bug-at kay sa usa ka tinagoan.” O labing menos mao kana ang pangangkon sa usa ka Pranses nga panultihon. Kini ba ang hinungdan kon nganong malipay kita nga mahibalo ug tinagoan apan usahay mahigawad sa dihang dili kita makasulti bahin niana? Bisan pa niana, sa daghang kasiglohan daghang tawo ang gustog pagkatinago, nga nakig-abin sa tinagong mga kapunongan sa pagpangagpas sa samang tumong.

Lakip sa kinaunahan niining tinagong mga kapunongan mao ang misteryosong mga kulto nga nakaplagan sa Ehipto, Gresya, ug Roma. Sa ulahi ang pipila niining maong grupo mitipas gikan sa ilang relihiyosong impluwensiya ug misagop sa politikal, ekonomikanhon, o katilingbanong mga hunahuna. Pananglitan, sa dihang ang mga asosasyon gitukod sa edad media nga Uropa, ang ilang mga membro midangop sa pagkatinago sa panguna alang lamang sa ekonomikanhong pagpanalipod sa kaugalingon.

Ang tinagong mga grupo sa modernong kapanahonan kasagarang gitukod alang sa dungganon kaayong mga katarongan, lagmit alang sa “katilingbanon ug maayong mga kaluoy,” sumala sa Encyclopædia Britannica, ug “sa pagpatuman sa mga programa sa pagpanghatag ug edukasyon.” Ang pipila ka praternidad, mga klab sa mga batan-on, mga sosyal klab, ug ubang mga grupo maoy tinago usab, o labing menos may pagkatinago. Kasagaran, kining mga grupoha walay daotang tuyo, ang ilang mga membro yanong nahinam sa pagkatinago. Ang tinagong mga rituwal aron mahimong membro adunay kusganong emosyonal nga epekto ug nagpalig-on sa bugkos sa maayong panaghigalaay ug panaghiusa. Ang mga membro nakabaton sa pagbati nga nahisakop sa usa ka grupo ug usa ka pagbati nga may katuyoan. Ang tinagong mga kapunongan nga ingon niini kasagarang dili peligroso sa dili mga membro. Ang dili mga membro dili madisbentahaan nga wala makahibalo sa mga tinago.

Sa Dihang ang Pagkatinago Nagtimaan ug Kapeligrohan

Dili tanang tinagong mga grupo tinago sa samang sukod. Apan kadtong adunay “mga tinago sulod sa mga tinago,” sumala sa pagpahayag niini sa Encyclopædia Britannica, adunay linaing kapeligrohan. Kini nagpatin-aw nga “pinaagi sa paggamit ug mga alias, mga pagsulay o mga pagpadayag,” ang mga membro sa taas nga mga ranggo nakapahigayon nga “malahi sila,” sa ingon nagtukmod “sa mas ubos nga mga ranggo nga maningkamot pag-ayo aron makaabot sa taas nga mga ang-ang.” Ang kapeligrohan niining maong mga grupo maoy dayag. Kadtong anaa sa mas ubos nga mga ranggo mahimong wala gayoy kalibotan sa tinuod nga mga tumong sa organisasyon, kay wala pa mouswag sa maong sukod sa kahibalo. Sayon ang pagkalangkit sa usa ka grupo kansang mga tumong ug mga pamaagi sa pagkab-ot niana dili nimo bug-os nga nahibaloan ug, sa pagkatinuod, tingali dili bug-os nga ipatin-aw kanimo. Apan ang tawo nga nahimong membro sa maong grupo sa ulahi tingali malisdan sa pagpahigawas sa iyang kaugalingon; siya, ingnon ta, napugngan sa mga restriksiyon sa pagkatinago.

Apan, ang pagkatinago nagpasidaan ug mas dako pang kapeligrohan sa dihang ang usa ka grupo adunay di-legal o kriminal nga mga tumong ug busa naningkamot sa paglilong sa paglungtad niini. O kon ang paglungtad niini ug ang linangkob nga mga tumong nahibaloan, tingali itago niini ang mga membro ug ang dili-tagdugay nga mga plano niini. Tinuod kini sa agresibo kaayong mga grupo sa terorista nga matag karon ug unya nakapakurat sa kalibotan tungod sa ilang teroristang mga pag-atake.

Oo, ang pagkatinago mahimong peligroso, alang sa mga indibiduwal ug sa kapunongan sa katibuk-an. Hunahunaa ang tinagong mga gang sa mga tin-edyer nga mapintas nga namiktima sa mga inosente, mga kriminal nga mga asosasyon sama sa malilongon nga Mafia, mga grupo nga nagalantaw sa mga puti nga maoy labaw sama sa Ku Klux Klan,a dugang pa sa daghang teroristang mga grupo sa tibuok kalibotan nga nagpadayon sa pagsanta sa mga paningkamot aron makab-ot ang kalinaw ug kasegurohan sa kalibotan.

Unsay Ilang Gihimo Karon?

Sa panahon sa katuigang 1950, ingong sangpotanan sa Bugnawng Gubat, ang tinagong mga grupo giorganisar sa daghang nasod sa Kasadpang Uropa aron magsilbing pasikaranan sa mga kalihokan sa pagsukol kon ang mga Sobyet mosulay sa pagsakop sa Kasadpang Uropa. Sumala sa Aleman nga mantalaang Focus, pananglitan, “79 ka tinagong mga pondohanan sa armas” ang gitukod sa Austria panahon niining yugtoa. Dili gani tanang nasod sa Uropa ang nakahibalo bahin niining mga grupoha. Usa ka mantalaan sa realistikanhong paagi nagtaho sa sayong bahin sa katuigang 1990: “Wala pa gihapon mahibaloi kon pila niining maong mga organisasyon ang naglihok karon ug kon unsay ilang ginahimo sa pagkakaron.”

Oo, tinuod kana. Kinsa ba gayod ang nahibalo kon pila ka tinagong mga grupo niini gayong yugtoa ang peligroso kaayo kay sa gihunahuna ni bisan kinsa kanato?

[Footnote]