Ang Pulong sa Diyos Molungtad sa Walay Kataposan

“Mahitungod sa pulong sa atong Diyos, kini magpabilin sa panahong walay tino.”​—ISAIAS 40:8.

1. (a) Unsay gipasabot dinhi sa “pulong sa atong Diyos”? (b) Sa unsang paagi ang mga saad sa mga tawo ikatandi sa pulong sa Diyos?

ANG mga tawo may tendensiya sa pagsalig sa mga saad sa prominenteng mga lalaki ug mga babaye. Apan bisag daw unsa pa ka maayo kining mga saara ngadto sa mga tawong nangandoy ug kauswagan sa ilang kahimtang sa kinabuhi, kining mga saara nahisama sa nagakalawos nga mga bulak kon itandi sa pulong sa atong Diyos. (Salmo 146:​3, 4) Kapin sa 2,700 ka tuig kanhi, gidasig ni Jehova nga Diyos ang manalagnang Isaias sa pagsulat: “Ang tanang unod maoy lunhawng balili, ug ang tanan nilang mahigugmaong-kalulot nahisama sa bulak sa kapatagan. . . . Ang lunhawng balili nangalaya, ang mga bulak nangalawos; apan mahitungod sa pulong sa atong Diyos, kini magpabilin sa panahong walay tino.” (Isaias 40:​6, 8) Unsa kanang malungtarong “pulong”? Kini mao ang mga pulong sa Diyos bahin sa iyang katuyoan. Karon atong nabatonan kanang maong “pulong” sa sinulat nga porma diha sa Bibliya.​—1 Pedro 1:​24, 25.

2. Sa atubangan sa unsang mga tinamdan ug mga lihok nga gituman ni Jehova ang iyang pulong labot sa karaang Israel ug Juda?

² Ang mga tawo nga nabuhi sa mga adlaw sa karaang Israel nakasinati sa pagkatinuod sa girekord ni Isaias. Pinaagi sa iyang mga manalagna si Jehova nagtagna nga, tungod sa dayag kaayong pagkadili-matinumanon ngadto kaniya, ang unang napulo-ka-tribo nga gingharian sa Israel ug unya ang duha-ka-tribo nga gingharian sa Juda mabihag. (Jeremias 20:​4; Amos 5:​2, 27) Bisag ilang gilutos, gipatay pa, ang mga manalagna ni Jehova, nagsunog ug usa ka linukot nga basahon nga nasudlan sa mensahe sa Diyos sa pasidaan, ug nangayo sa Ehipto ug militaryong tabang aron dili kini matuman, ang pulong ni Jehova wala mapakyas. (Jeremias 36:​1, 2, 21-24; 37:​5-10; Lucas 13:34) Dugang pa, ang saad sa Diyos nga ipasig-uli ang naghinulsol nga Hudiyohanong nanghibilin sa ilang yuta adunay talagsaong katumanan.​—Isaias, kapitulo 35.

3. (a) Unsang mga saad nga girekord ni Isaias ang labi nang makapaikag kanato? (b) Nganong kombinsido ka nga kining mga butanga matuman gayod?

³ Pinaagi kang Isaias, si Jehova nagtagna usab ug matarong nga pagmando sa katawhan pinaagi sa Mesiyas, pagkaluwas gikan sa sala ug kamatayon, ug paghimo sa yuta nga usa ka paraiso. (Isaias 9:​6, 7; 11:​1-9; 25:​6-8; 35:​5-7; 65:​17-25) Kini bang mga butanga matuman usab? Tino gayod! Ang “Diyos . . . dili makabakak.” Iyang gipasulat ang iyang matagnaong pulong alang sa atong kaayohan, ug iyang gitino nga kini mapreserbar.​—Tito 1:2; Roma 15:4.

4. Bisan pag ang orihinal nga mga manuskrito sa Bibliya wala mapreserbar, unsa ka tinuod nga ang pulong sa Diyos “buhi”?

⁴ Wala preserbaha ni Jehova ang orihinal nga mga manuskrito nga diha niana gisulat sa iyang karaang mga magsusulat kadtong mga tagnaa. Apan ang iyang “pulong,” ang iyang gipahayag nga katuyoan, napamatud-ang usa ka buhing pulong. Kana nga katuyoan padayong nagaabante sa unahan, ug samtang kini padayong nagaabante, ang kinailadmang mga hunahuna ug mga motibo sa mga tawo kansang mga kinabuhi natandog niana madayag. (Hebreohanon 4:12) Dugang pa, ang rekord sa kasaysayan nagpakita nga ang pagpreserbar ug paghubad sa dinasig nga Kasulatan mismo nahimo pinaagi sa pagtultol sa Diyos.

Sa Dihang Nag-atubang ug mga Pagsulay sa Pagpahunong sa Pagkaylap Niana

5. (a) Unsang paningkamot ang gihimo sa usa ka Siryanhong hari sa paglaglag sa dinasig nga Hebreohanong Kasulatan? (b) Nganong siya napakyas?

⁵ Sa makadaghang higayon, ang mga magmamando naningkamot sa paglaglag sa dinasig nga mga sinulat. Sa 168 W.K.P., ang Siryanhong Haring Antioquios Epipanes (gilarawan sa panid 10) nagpatindog ug altar ngadto kang Zeus sa templo nga gipahinungod kang Jehova. Iyang gipangita usab ‘ang mga basahon sa Kasugoan,’ gisunog kini, ug mipahayag nga ang si bisan kinsa nga aduna niini nga Kasulatan ipapatay. Bisag unsa pa ka daghana sa kopya nga iyang gisunog diha sa Jerusalem ug sa Judea, siya wala makapahunong sa bug-os sa pagkaylap sa Kasulatan. Ang mga kolonya sa mga Hudiyo sa maong panahon nagkatibulaag sa daghang kayutaan, ug ang matag usa ka sinagoga adunay iyang koleksiyon sa mga linukot.​—Itandi ang Buhat 13:​14, 15.

6. (a) Unsang dakong paningkamot ang gihimo sa paglaglag sa Kasulatan nga gigamit sa unang mga Kristohanon? (b) Unsay resulta?

⁶ Sa 303 K.P., ang Romanong Emperador Diocletian samang nagpakanaog ug balaod sa pagpaguba sa mga lugar nga tigoman sa mga Kristohanon ug nga ang ilang ‘Kasulatan sunogon.’ Kana nga pagpanglaglag nagpadayon sulod sa usa ka dekada. Bisag grabe kaayo ang paglutos, si Diocletian wala molampos sa pagpukan sa Kristiyanidad, wala usab tugoti sa Diyos ang mga hawas sa emperador sa paglaglag sa tanang kopya bisan sa usa ka bahin sa Iyang dinasig nga Pulong. Apan pinaagi sa ilang reaksiyon sa pag-apod-apod ug sa pagsangyaw sa Pulong sa Diyos, ang mga magsusupak nagpasundayag kon unsay anaa sa ilang mga kasingkasing. Ilang gipaila ang ilang kaugalingon ingong mga tawo nga gibutaan ni Satanas ug nagtuman sa iyang kabubut-on.​—Juan 8:​44; 1 Juan 3:​10-12.

7. (a) Unsang mga paningkamot ang gihimo sa pagsanta sa pagkaylap sa kahibalo sa Bibliya sa kasadpang Uropa? (b) Unsay nakab-ot sa paghubad ug pagpatik sa Bibliya?

⁷ Ang mga paningkamot sa pagsanta sa pagkaylap sa kahibalo sa Bibliya adunay laing mga matang usab. Sa dihang ang Latin nahimong patayng pinulongan, dili ang paganong mga magmamando kondili ang nag-angkong mga Kristohanon​—Papa Gregorio VII (1073-85) ug Papa Inosensio III (1198-1216)​—ang aktibong mitutol sa paghubad sa Bibliya sa mga pinulongan nga gigamit sa komon nga mga tawo. Sa paningkamot sa pagbungkag sa pagsupak batok sa awtoridad sa iglesya, ang Romano Katolikong Konsilyo sa Toulouse, Pransiya, sa 1229, nagpakanaog ug balaod nga ang ordinaryong mga tawo dili makapanag-iyag mga basahon sa Bibliya sa komon nga pinulongan. Ang Inkwisisyon agresibong gigamit sa pagpatuman sa balaod. Bisan pa, human sa 400 ka tuig sa Inkwisisyon, ang mga mahigugmaon sa Pulong sa Diyos nakahubad sa kompletong Bibliya ug nag-apod-apod sa pinatik nga mga edisyon niini sa duolan sa 20 ka pinulongan, dugang pa sa ubang mga diyalekto, ug dagkong mga bahin niini sa laing 16 ka sinultihan.

8. Sa ika-19ng siglo, unsay nahitabo sa natad sa paghubad ug pag-apod-apod sa Bibliya sa Rusya?

⁸ Dili lamang ang Romano Katolikong Iglesya ang naningkamot sa paghimo sa Bibliya nga dili mabatonan sa ordinaryong mga tawo. Sayo sa ika-19ng siglo, gihubad ni Pavsky, usa ka propesor sa St. Petersburg Academy of Divinity, ang Ebanghelyo ni Mateo gikan sa Grego ngadto sa Ruso. Ang ubang mga basahon sa Kristohanon Gregong Kasulatan gihubad usab ngadto sa Ruso, ug si Pavsky nag-alagad ingong editor. Kini kaylap kaayo nga giapod-apod hangtod, pinaagi sa mga kalaki sa mga klero, sa 1826 ang hari naaghat sa pagpadumala sa Russian Bible Society ilalom sa “Balaang Sinodo” sa Russian Orthodox Church, kinsa malamposong nakapahunong sa mga kalihokan niini. Sa ulahi, gihubad ni Pavsky ang Hebreohanong Kasulatan gikan sa Hebreohanon ngadto sa Ruso. Halos sa samang panahon, si Makarios, usa ka misyonaryo sa Ortodoksong Iglesya, naghubad usab sa Hebreohanong Kasulatan gikan sa Hebreohanon ngadto sa Ruso. Silang duha gisilotan tungod sa ilang mga paningkamot, ug ang ilang mga hubad gibutang sa mga tipiganan sa dokumento sa simbahan. Ang iglesya determinado sa pagpabilin sa Bibliya diha sa karaang Slavonikong pinulongan, nga niadtong panahona wala gamita sa pagbasa o wala masabti sa ordinaryong mga tawo. Diha lamang nga ang mga paningkamot sa mga tawo nga makabaton ug kahibalo sa Bibliya dili na mapugngan nga gisugdan sa “Balaang Sinodo,” sa 1856, ang paghimog kaugalingong aprobado sa sinodo nga hubad, nga naghubad niini nga may mga giya nga mainampingong gilaraw sa pagpaneguro nga ang mga ekspresyong gamiton mahiuyon sa mga hunahuna sa iglesya. Busa, labot sa pag-apod-apod sa Pulong sa Diyos, usa ka pagbahinbahin ang nadayag tali sa panggawas nga panagway sa mga lider sa relihiyon ug sa ila mismong tumong, sumala sa gipadayag sa ilang mga pulong ug mga lihok.​—2 Tesalonica 2:​3, 4.

Pagpanalipod sa Pulong Batok sa Sayop nga Paghubad

9. Sa unsang paagi gipasundayag sa pipila ka maghuhubad sa Bibliya ang ilang gugma sa Pulong sa Diyos?

⁹ Lakip niadtong naghubad ug nagkopya sa Kasulatan maoy mga tawo nga tinuod gayod nga nahigugma sa Pulong sa Diyos ug nanglimbasog sa paghimo niini nga mabatonan sa tanan. Si William Tyndale gipatay ingong martir (sa 1536) sa iyang gibuhat sa paghimo sa Bibliya nga mabatonan sa Iningles. Si Francisco de Enzinas gipriso sa Inkwisisyong Katoliko (human sa 1544) sa paghubad ug pagpatik sa Kristohanon Gregong Kasulatan sa Kinatsila. Gipameligro ang iyang kinabuhi, gihubad ni Robert Morrison (gikan sa 1807 ngadto sa 1818) ang Bibliya ngadto sa Ininsek.

10. Unsang mga pananglitan ang nagpakita nga dihay mga maghuhubad nga natukmod sa mga impluwensiya gawas sa gugma alang sa Pulong sa Diyos?

¹⁰ Apan, usahay, ang ubang mga butang gawas sa gugma alang sa Pulong sa Diyos nakaimpluwensiya sa buluhaton sa mga tigkopya ug sa mga maghuhubad. Tagda ang upat ka pananglitan: (1) Ang mga Samaritanhon nagtukod ug templo diha sa Bukid sa Gerizim ingong kaindig sa templo sa Jerusalem. Sa pagsuportar niana, usa ka pagsal-ot ang gihimo sa Samaritan Pentateuch diha sa Exodo 20:17. Gidugang ang sugo, nga daw bahin sa Decalogue, sa pagtukod ug usa ka halarang bato diha sa Bukid sa Gerizim ug sa pagtanyag ug mga halad didto. (2) Ang tawo nga unang naghubad sa basahon ni Daniel sa Gregong Septuagint nagpatuyang sa iyang mga paghubad. Siya nagsal-ot ug mga pulong nga iyang gituohan nga magpatin-aw o magpalutaw kon unsay anaa sa Hebreohanong teksto. Wala niya ilakip ang mga detalye nga iyang gituohan nga dili-madawat sa mga magbabasa. Sa dihang iyang gihubad ang tagna bahin sa panahon sa pagtungha sa Mesiyas, nga makita diha sa Daniel 9:​24-27, iyang gipalsipikar ang gipadayag nga yugto sa panahon ug nagdugang, nag-usab, ug nagbalhin sa nahimutangan sa mga pulong, dayag sa tuyo sa paghimo sa tagna nga daw nagpaluyo sa pagpakig-away sa mga Macabeo. (3) Sa ikaupat nga siglo K.P., diha sa Latin nga pamatbat nga sinulat, usa ka sobra ka madasigong tigpaluyo sa Trinitaryanismo dayag nga naglakip sa mga pulong nga “sa langit, ang Amahan, ang Pulong, ug ang balaang espiritu; ug kini silang tulo maoy usa” nga morag kini maoy kinutlo gikan sa 1 Juan 5:7. Sa ulahi kana nga mga pulong gilakip diha sa teksto sa usa ka manuskrito sa Latin nga Bibliya. (4) Gisugo ni Louis XIII (1610-43), sa Pransiya, si Jacques Corbin sa paghubad sa Bibliya ngadto sa Pranses sa pagsumpo sa mga paningkamot sa mga Protestante. Uban niana nga tumong, si Corbin nagbutang ug pipila ka sinal-ot nga mga teksto, lakip sa paghisgot sa “balaang halad sa Misa” diha sa Buhat 13:2.

11. (a) Sa unsang paagi ang Pulong sa Diyos nagpadayon sa paglungtad bisan pa sa pagkalimbongan sa ubang mga maghuhubad? (b) Unsa ka daghan ang karaang manuskrito nga ebidensiya sa pagpamatuod kon unsay orihinal nga gipamulong sa Bibliya? (Tan-awa ang kahon.)

¹¹ Wala pugngi ni Jehova ang maong pagdaot sa iyang Pulong, ni nagpabag-o kini sa iyang katuyoan. Unsay nahimong mga epekto niini? Ang pagdugang ug mga paghisgot sa Bukid sa Gerizim wala magpahinabo sa Samaritanhong relihiyon sa pagkahimong galamiton sa Diyos sa pagpanalangin sa katawhan. Hinunoa, kini nagpamatuod nga, bisan pag ang Samaritanhong relihiyon nangangkon nga nagtuo sa Pentateuch, dili kini kasaligan sa pagtudlo sa kamatuoran. (Juan 4:​20-24) Ang pagtuis sa paagi sa pagpahimutang sa mga pulong diha sa Septuagint wala magsanta sa Mesiyas sa pag-abot sa panahon nga gitagna pinaagi ni manalagnang Daniel. Dugang pa, bisan pag ang Septuagint gigamit sa unang siglo, dayag nga nabatasan na sa mga Hudiyo ang pagpamati sa Kasulatan nga ginabasa sa Hebreohanon diha sa ilang mga sinagoga. Tungod niini, ‘nagpaabot ang mga tawo’ sa dihang ang panahon sa katumanan sa tagna haduol na. (Lucas 3:15) Labot sa mga pulong nga gisal-ot diha sa 1 Juan 5:​7 sa pagsuportar sa Trinidad ug sa Buhat 13:​2 sa pagpaluyo sa Misa, kini wala makausab sa kamatuoran. Ug sa kataposan ang mga panglimbong bug-os nga nayagyag. Ang dakong pondo sa mga manuskrito sa orihinal nga pinulongan sa Bibliya nahimong paagi sa pagtuki sa katinuoran sa bisan unsang hubad.

12. (a) Unsang dagkong mga kausaban ang gihimo sa ubang mga maghuhubad sa Bibliya? (b) Unsa ka malukpanon kini?

¹² Ang ubang mga paningkamot sa pag-usab sa Kasulatan naglangkit ug labaw pa kay sa pag-usab sa mga pulong sa pipila ka bersikulo. Nahimo kining usa ka pag-atake sa kailhanan sa matuod nga Diyos mismo. Ang mismong kinaiyahan ug sukod sa mga kausabang nahimo maoy klarong pamatuod sa impluwensiya gikan sa usa ka tuboran nga mas gamhanan pa kay sa bisan unsang indibiduwal nga tawo o tawhanong organisasyon​—oo, impluwensiya gikan sa dakong kaaway ni Jehova, si Satanas nga Yawa. Nagpadaog niana nga impluwensiya, ang mga maghuhubad ug mga tigkopya​—ang uban maikagon kaayo, ang uban nagpanuko​—nagsugod sa pagtangtang sa personal nga ngalan sa Diyos mismo, si Jehova, gikan sa iyang dinasig nga Pulong diha sa libolibong mga dapit diin kini makita. Bag-o pa, ang ubang mga hubad gikan sa Hebreohanon ngadto sa Grego, Latin, Aleman, Ingles, Italyano, ug Olandes, lakip sa uban, bug-os nagtangtang sa ngalan sa Diyos o gibilin kini diha sa pipila lamang ka dapit. Kini gikuha usab diha sa mga kopya sa Kristohanon Gregong Kasulatan.

13. Nganong ang kaylap nga paningkamot sa pag-usab sa Bibliya wala makapala sa ngalan sa Diyos gikan sa pbnumdoman sa tawo?

¹³ Bisan pa niana, kanang mahimayaong ngalan wala mapala gikan sa panumdoman sa tawo. Ang mga hubad sa Hebreohanong Kasulatan ngadto sa Kinatsila, Portuges, Aleman, Ingles, Pranses, ug daghan pang uban, matinud-anong naglakip sa personal nga ngalan sa Diyos. Sa ika-16 nga siglo, ang personal nga ngalan sa Diyos nagsugod usab sa pagtungha pag-usab diha sa nagkalainlaing Hebreohanong mga hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan; sa ika-18ng siglo, sa Aleman; sa ika-19ng siglo, sa Croatiano ug Ingles. Bisan pag ang mga tawo maningkamot sa pagtago sa ngalan sa Diyos, sa dihang “ang adlaw ni Jehova” moabot, nan, ingon sa gipamulong sa Diyos, ‘ang mga nasod makaila nga ako mao si Jehova.’ Kanang gipadayag nga katuyoan sa Diyos dili mapakyas.​—2 Pedro 3:​10; Ezequiel 38:​23; Isaias 11:​9; 55:11.

Ang Mensahe Nakaabot sa Tibuok Kalibotan

14. (a) Sa ika-20ng siglo, diha sa pila ka pinulongan sa Uropa nga napatik ang Bibliya, ug unsa ang epekto? (b) Sa kataposan sa 1914, diha sa pila ka pinulongan sa Aprika nga mabatonan ang Bibliya?

¹⁴ Sa sinugdanan sa ika-20ng siglo, ang Bibliya napatik na sa 94 ka pinulongan sa Uropa. Kini nagpabantay sa mga estudyante sa Bibliya nianang bahina sa kalibotan sa kamatuoran nga ang makapauyog sa kalibotan nga mga hitabo moabot sa kataposan sa Panahon sa mga Hentil sa 1914, ug tinuod man kini miabot gayod! (Lucas 21:24) Una pa natapos ang makasaysayanhong tuig sa 1914, ang Bibliya, ang bug-os o ang pipila ka basahon niana, napatik sa 157 ka pinulongan sa Aprika, dugang pa sa kaylap nga gigamit nga Ingles, Pranses, ug Portuges nga mga pinulongan. Busa ang pundasyon natukod alang sa pagtudlo sa makahatag ug kagawasan sa espirituwal nga mga kamatuoran sa Bibliya ngadto sa mga tawong mapainubsanon sa daghang tribo ug nasodnong mga grupo nga nagpuyo didto.

15. Sa nagsugod ang kataposang mga adlaw, sa unsang sukod mabatonan ang Bibliya sa mga pinulongan sa mga tawo sa mga nasod sa Amerika?

¹⁵ Sa dihang misulod ang kalibotan sa gitagnang kataposang mga adlaw, ang Bibliya kaylap nga mabatonan sa mga nasod sa Amerika. Ang mga lalin gikan sa Uropa nagdala uban kanila sa tanan nilang nagkalainlaing mga pinulongan. Usa ka sangkad nga programa sa pagtudlo sa Bibliya ang gisugdan, nga may mga pakigpulong publiko ug kaylap nga pag-apod-apod sa literatura sa Bibliya nga gipatik sa International Bible Students, nga maoy pagkaila sa mga Saksi ni Jehova niadto. Dugang pa, ang pagpatik sa Bibliya sa dakong bahin gihimo na sa mga sosyedad sa Bibliya sa 57 ka pinulongan sa pagtagana sa mga panginahanglan sa lumad nga mga molupyo sa Kasadpang Hemisperyo.

16, 17. (a) Sa unsang sukod ang Bibliya nabatonan sa dihang miabot ang panahon alang sa pagsangyaw sa tibuok kalibotan? (b) Sa unsang paagi ang Bibliya napamatud-an gayod nga usa ka malungtaron ug impluwensiyal kaayo nga libro?

¹⁶ Sa dihang miabot ang panahon sa pagsangyaw sa tibuok kalibotan sa maayong balita una pa ‘ang kataposan moabot,’ ang Bibliya dili bag-ohan sa Asia ug sa mga isla sa Pasipiko. (Mateo 24:14) Kini gipatik na sa 232 ka pinulongan nga kinaiyahan nianang bahina sa kalibotan. Ang uban maoy kompletong mga Bibliya; daghan maoy mga hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan; ang uban maoy tagsatagsang basahon sa Balaang Kasulatan.

¹⁷ Matin-aw, ang Bibliya dili maoy usa ka karaang basahon nga gidispley lamang diha sa museyo. Sa tanang libro nga naglungtad, kini mao ang labing kaylap nga gihubad ug labing malukpanong pagkaapod-apod nga libro. Nahiuyon niana nga pamatuod nga giuyonan sa Dizos, ang narekord niana nga libro nangatuman. Ang mga pagtulon-an niini ug ang espiritu nga nagpaluyo niana adunay malungtarong epekto usab sa mga kinabuhi sa mga tawo sa daghang kayutaan. (1 Pedro 1:​24, 25) Apan daghan pa ang moabot​—daghan pa kaayo.

Nakahinumdom Ka Ba?

◻ Unsa ang “pulong sa atong Diyos” nga molungtad sa walay kataposan?

◻ Unsang mga pagsulay ang gihimo sa pagpahunong sa pagpakaylap sa Bibliya, ug unsa ang mga resulta?

◻ Sa unsang paagi ang integridad sa Bibliya napanalipdan?

◻ Sa unsang paagi ang mga pulong sa katuyoan sa Diyos napamatud-ang usa ka buhing pulong?

[Kahon panid 12]

Nahibalo ba Gayod Kita Kon Unsay Orihinal nga Gipamulong sa Bibliya?

Mga 6,000 ka sinulat sa kamot nga mga manuskrito sa Hebreohanon ang nagpamatuod sa mga kaundan sa Hebreohanong Kasulatan. Ang pipila niini may petsa balik pa sa una-Kristohanong panahon. Labing menos 19 pa ka nabiling mga manuskrito sa kompletong Hebreohanong Kasulatan ang penetsahan sa maong panahon una pa naimbento ang pagpatik gikan sa movable type. Dugang pa, sa mao gihapong panahon, adunay mga hubad nga gihimo ngadto sa ubang 28 ka pinulongan.

Alang sa Kristohanon Gregong Kasulatan, duolan sa 5,000 ka manuskrito sa Grego ang nalista. Ang usa niini may petsa nga una pa sa 125 K.P., busa pipila lamang ka tuig human sa panahon sa orihinal nga pagsulat. Ug ang pipila ka bahin gituohan nga may petsa nga mas una pa gayod. Sa 22 sa 27 ka dinasig nga mga basahon, adunay gikan sa 10 ngadto sa 19 ka kompletong uncial nga mga manuskrito. Ang kinadiyutayan nga gidaghanon sa kompletong uncial nga mga manuskrito sa bisan unsang mga basahon niining bahina sa Bibliya maoy tulo​—alang sa Pinadayag. Usa ka manuskrito sa kompletong Kristohanon Gregong Kasulatan may petsa nga balik pa sa ikaupat nga siglo K.P.

Walay laing karaang literatura ang napalig-on sa ingon niana ka daghan kaayong karaang dokumentadong ebidensiya.