Filemon ug Onesimo—Nahiusa Diha sa Kristohanong Panag-igsoonay

USA sa dinasig sa Diyos nga mga sulat ni apostol Pablo naghisgot sa tukbilonong suliran nga naglangkit sa duha ka lalaki. Ang usa mao si Filemon, ug ang lain si Onesimo. Kinsa kining mga tawhana? Unsay nakapaikag ni Pablo sa ilang kahimtang?

Si Filemon, ang gisulatan, nagpuyo sa Colosas sa Asia Minor. Dili sama sa ubang mga Kristohanon sa samang dapit, si Filemon nasinati kang Pablo, nga misagop sa maayong balita gumikan sa buluhatong pagsangyaw sa apostol. (Colosas 1:1; 2:1) Nakaila kaniya si Pablo ingong usa ka ‘hinigugmang isigkamagbubuhat.’ Sumbanan si Filemon sa pagtuo ug gugma. Maabiabihon siya ug maoy tinubdan sa kahayahay sa iyang kaubang mga Kristohanon. Lagmit nga adunahan usab si Filemon, sanglit ang iyang balay igoigong matigoman sa lokal nga kongregasyon. Gikaingon nga si Apia ug Arquipo, duha ka laing indibiduwal nga gihisgotan sa sulat ni Pablo, hayan maoy iyang asawa ug anak nga lalaki. Labing menos dihay usa ka ulipon si Filemon, si Onesimo.​—Filemon 1, 2, 5, 7, 19b, 22.

Usa ka Kagiw sa Roma

Ang Kasulatan wala magsulti kanato kon nganong si Onesimo didto sa kapin sa 1,400 kilometros gikan sa pinuy-anan nga uban kang Pablo sa Roma, diin ang sulat alang kang Filemon gisulat sa mga 61 K.P. Apan giingnan ni Pablo si Filemon: “Kon [si Onesimo] nakahimo kanimog bisan unsang kasaypanan o nakautang kanimog bisan unsa, ikarga kini ingong akong bayranan.” (Filemon 18) Kining mga pulonga nagtin-aw nga si Onesimo diha sa kasamok uban sa iyang agalon, si Filemon. Ang sulat ni Pablo gisulat sa tumong nga ulion ang duha ka lalaki.

Gikaingon nga si Onesimo nahimong kagiw tapos kawati si Filemon aron igasto sa iyang panaw paingon sa Roma. Gituyo niya ang pagpuyo didto aron di matiktikan taliwala sa daghang tawo.a Sa Gresyanhon-Romanhong kalibotan, ang mga layas nahimong dakong suliran dili lamang sa mga tag-iyag ulipon apan usab sa administrasyong publiko. Ang Roma mismo gikaingon nga “nailado ingong usa ka naandang dangpanan” para sa layas nga mga ulipon.

Sa unsang paagi nahimamat ni Pablo si Onesimo? Ang Bibliya wala magtug-an kanato. Sa dihang natapos na ang bag-ong kagawasan, hinunoa, lagmit naamgohan ni Onesimo nga diha siya sa makuyaw kaayong kahimtang. Sa siyudad sa Roma, ang linaing kuwerpo sa kapolisan naggukod sa kagiw nga mga ulipon, kansang kalapasan maoy usa sa labing seryoso nga nasulat sa karaang balaod. Sumala kang Gerhard Friedrich, “ang layas nga mga ulipon nga nadakpan sagad nga gipatikan sa ilang mga agtang. Sila subsob nga gisakit . . . , gipangbalhog ngadto sa mga hayop sa sirko, o gipanglansang aron sa pagpaluya sa ubang mga ulipon sa pagsundog sa ilang mga panig-ingnan.” Lagmit, matod ni Friedrich, tapos mahurot ni Onesimo ang kinawat nga salapi ug napakyas sa pagpangitag katagoan o trabaho, siya mihangyog panalipod ug pagpataliwala ni Pablo, kinsa iyang nadunggang nahiadto sa balay ni Filemon.

Ang uban nagtuo nga si Onesimo tinuyong midangop ngadto sa usa sa mga higala sa iyang agalon, naglaom nga pinaagi sa impluwensiya sa maong usa, siya tingali mapasig-uli sa maayong relasyon uban sa agalon nga angay rang masuko kaniya gumikan sa pipila ka rason. Ang makasaysayanhong mga tinubdan nagpakita nga kana maoy “sagad ug kaylap nga paagi sa mga ulipon nga nasugamak sa kasamok.” Kon mao, ang pangawat ni Onesimo “kalagmitang nahimo aron magamit sa iyang paghidangat atubangan sa tigpataliwala nga si Pablo inay nga bahin sa plano sa pagkalagiw,” nag-ingon ang eskolar nga si Brian Rapske.

Si Pablo Mitabang

Bisan unsa pay rason sa pagpanaw, tin-awng gitinguha ni Onesimo ang tabang ni Pablo aron mapasig-uli sa iyang napungot nga agalon. Naghatag kanag suliran kang Pablo. Aniay kanhing di-magtutuong ulipon nga usa ka kriminal nga kagiw. Sulayan ba sa apostol ang pagtabang kaniya pinaagig pag-agni sa Kristohanong higala nga dili gamiton ang iyang legal nga katungod sa pagpahamtang ug grabeng silot? Unsay gibuhat ni Pablo?

Sa panahong gisulatan ni Pablo si Filemon, ang layas lagmit nakig-uban na sa apostol sa pipila ka panahon. Taudtaod na ang panahong miagi una pa misulti si Pablo nga si Onesimo nahimo nang usa ka “hinigugmang igsoon.” (Colosas 4:9) “Ako magahangyo kanimo mahitungod sa akong anak, kang kinsa ako nahimong amahan samtang ako diha sa mga gapos sa prisohan,” matod ni Pablo maylabot sa iyang espirituwal nga relasyon kang Onesimo. Sa tanang posibleng pagpanginlabot, kini ang wala gayod damha ni Filemon. Ang apostol miingon nga ang ulipon kinsa kanhi “walay-pulos” mobalik ingon nga Kristohanong igsoon. Karon si Onesimo “may-pulos,” o “mapuslanon,” busa nagakinabuhi sumala sa kahulogan sa iyang ngalan.​—Filemon 1, 10-​12.

Nahimong mapuslanon kaayo si Onesimo sa nabilanggong apostol. Ang tinuod, mahimo siyang pugngan didto ni Pablo, apan gawas nga supak sa balaod, kana maoy pagpanghilabot sa mga katungod ni Filemon. (Filemon 13, 14) Sa laing sulat, nga gisulat halos sa samang panahon ngadto sa kongregasyon nga nagtigom sa balay ni Filemon, gihisgotan ni Pablo si Onesimo ingong “akong kasaligan ug hinigugmang igsoon, kinsa gikan sa inyong taliwala.” Nagpakita kini nga napamatud-an na ni Onesimo ang iyang pagkakasaligan.​—Colosas 4:​7-9.b

Gidasig ni Pablo si Filemon nga dawaton si Onesimo nga maluloton apan wala gamita ang apostolikanhong awtoridad nga nagmando kaniya sa pagbuhat sa ingon o sa paghatag ug kagawasan sa iyang ulipon. Tungod sa ilang panaghigalaay ug managsamang gugma, nakaseguro si Pablo nga si Filemon “mohimo pa gani ug labaw” kay sa gihangyo kaniya. (Filemon 21) Kon unsa kahay ipasabot sa ‘labaw pa gani’ nagpabiling wala matino sanglit si Filemon lamang ang tukmang makahukom kon unsay buhaton kang Onesimo. Gisabot sa pipila ang mga pulong ni Pablo ingon nga klarong hangyo nga ang layas ‘ipadala pagbalik aron siya makapadayon sa pagtabang kang Pablo ingon sa iya nang nasugdan pagbuhat.’

Gidawat ba ni Filemon ang mga hangyo ni Pablo alang kang Onesimo? Dako ang purohan nga iyang gihimo, bisan tuod kini nagpalagot sa ubang mga tag-iyag ulipon sa Colosas kinsa buot nga makitang si Onesimo masilotan isip pasidaan aron pahuyangon ang ilang mga ulipon sa pagsundog sa iyang panig-ingnan.

Onesimo—Usa ka Nabag-ong Tawo

Bisan unsa pay kahimtang, si Onesimo mibalik sa Colosas nga may bag-ong personalidad. Ang iyang panghunahuna gibag-o sa gahom sa maayong balita, sa walay duhaduha siya nahimong matinumanong membro sa Kristohanong kongregasyon sa maong siyudad. Kon kaha si Onesimo ngadtongadto gihatagag kagawasan ni Filemon wala na gibutyag sa Kasulatan. Gikan sa espirituwal nga panglantaw, hinunoa, ang kanhing layas nahimo nang gawasnong tawo. (Itandi ang 1 Corinto 7:​22.) Ang susamang mga kausaban mahitabo karon. Sa dihang ipadapat sa mga tawo ang mga prinsipyo sa Bibliya diha sa ilang kinabuhi, ang mga kahimtang ug personalidad mabag-o. Kadtong kanhi giisip nga mga walay pulos natabangan sa pagkahimong sulondang mga lungsoranon.c

Pagkalahing pagkakabig ang nahimo ngadto sa tinuod nga pagtuo! Bisan tuod ang kanhing Onesimo hayan “walay pulos” kang Filemon, ang bag-ong Onesimo sa walay duhaduha nagkinabuhi sumala sa kahulogan sa iyang ngalan ingong “may pulos” nga indibiduwal. Ug seguradong kadto maoy usa ka panalangin nga si Filemon ug Onesimo nahiusa diha sa Kristohanong panag-igsoonay.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 30]

Mga Ulipon Ilalom sa Romanhong Balaod

Ilalom sa Romanhong pamalaod nga gipatuman sa unang siglo K.P., ang ulipon bug-os nga nailalom sa gahom sa mga kapritso, kaulag, ug taras sa iyang agalon. Sumala sa komentarista nga si Gerhard Friedrich, “sa pasukaranan ug sa legal nga paagi, ang ulipon dili tawo, apan usa ka butang nga libreng magamit sa iyang agalon. . . . Giisip [siya] nga samag pagkabutang sa binuhing mga hayop ug mga himan ug wala tagan-ig bisan unsang konsiderasyon sa balaod sibil.” Ang ulipon dili makapangayog bisan unsang legal nga tabang sa giantos nga mga inhustisya. Ang punto, sundon lamang niya ang mga mando sa iyang agalon. Walay limite ang mga silot nga hayan ipahamtang sa nasukong agalon. Bisan sa diyutayng sayop, iyang gamiton ang gahom sa kinabuhi ug kamatayon.*

Samtang ang dato mahimong dihay ginatos ka ulipon, bisan ang daw kasarangang panimalay mahimong dihay duha o tulo. “Nagkadaiya gayod ang gihimong mga trabaho sa mga ulipon sa panimalay,” matod sa eskolar nga si John Barclay. “Ang mga ulipon nag-alagad ingong mga janitor, tigluto, tigsilbi, tighinlo, mensahero, tig-atimag bata, tigpasuso sa mga anak sa laing tawo ug personal nga mga tig-alagad sa bisan unsang trabaho, dugang pa sa nagkalainlaing may mga kahanas nga mahimong makita sa usa sa mas dagko ug datong mga panimalay. . . . Sa praktikal nga pagkasulti, ang kalidad sa kinabuhi sa ulipon sa panimalay nag-agad pag-ayo sa taras sa agalon nga mahimong makadaot o makaayo: ang panag-iyahon sa bangis nga agalon mahimong moresulta sa pag-antos ug walay puas nga sukod sa mga kasakit, apan ang maluloton ug mahinatagong agalon makapahimo sa kinabuhi nga maarang-arang ug malaomon. Adunay iladong mga pananglitan sa bangis nga pagtagad nga natala sa klasikal nga mga sinulat, apan usab daghang sinulat nga nagpamatuod sa mainit nga pagbati tali sa pipila ka agalon ug sa ilang mga ulipon.”

*Maylabot sa pagkaulipon taliwala sa katawhan sa Diyos sa karaang mga panahon, tan-awa ang Insight on the Scriptures, nga gipatik sa Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., Tomo 2, mga panid 977-9.