Lokal nga mga Kultura ug Kristohanong mga Prinsipyo—Magkauyon ba Kini?

SI Stephen, usa ka Saksi sa Amihanang Uropa, giasayn ingong misyonaryo sa usa ka Aprikanhong nasod. Samtang naglakaw latas sa lungsod uban sa usa ka igsoong lalaki niadtong dapita, nakurat siya sa dihang ang igsoon mikupot sa iyang kamot.

Ang hunahuna nga maglakaw diha sa puliki nga karsada nga magkinuptanay ug kamot uban sa laing lalaki nakapatingala kang Stephen. Sa iyang kultura ang maong kostumbre dunay homoseksuwal nga mga kahulogan. (Roma 1:27) Bisan pa niana, alang sa Aprikanong igsoon, ang pagkinuptanay ug kamot maoy pagpakita lamang ug panaghigalaay. Ang pagsalikway sa kamot magpasabot ug pagsalikway sa panaghigalaay.

Unsay atong kalabotan sa kalainan sa kultura? Una sa tanan tungod kay ang katawhan ni Jehova nagtinguha sa pagtuman sa sugo sa Diyos sa “paghimog mga tinun-an sa katawhan sa tanang kanasoran.” (Mateo 28:19) Aron mapalampos kining maong tahas, ang uban mibalhin aron sa pag-alagad diin mas dako ang panginahanglan alang sa mga ministro. Aron molampos sa ilang bag-ong palibot, kinahanglang makasabot ug mosagop sila sa lahi nga mga kultura nga ilang maatubang. Unya makahimo sila sa pagbuhat nga kaharmonya sa ilang kaubang mga igsoong lalaki ug babaye, samtang nahimo usab nga mas epektibo diha sa publikong ministeryo.

Dugang pa, niining masamok nga kalibotan, daghang tawo ang mikalagiw gikan sa ilang gubot nga mga nasod tungod sa politikanhon o ekonomikanhong mga rason ug mipuyo sa ubang mga nasod. Busa lagmit gayod nga makaplagan nato nga samtang magsangyaw niining bag-ong mga silingan, atong maatubang ang bag-ong mga kostumbre. (Mateo 22:39) Ang atong unang pagkaladlad sa lainlaing mga paagi mahimong moresulta sa kalibog bahin sa bag-ong mga kostumbre.

Tatawng mga Isyu

Ang kultura nahimong bahin sa gambalay sa tawhanong katilingban. Busa, pagkawalay-kapuslanan ang “pagpalabi sa pagpakamatarong” ug pagsusi sa matag ginagmayng kostumbre aron sa paghukom kon kini uyon ba sa mga prinsipyo sa Bibliya!​—Ecclesiastes 7:16.

Sa laing bahin, dunay panginahanglan sa pag-ila sa lokal nga mga kostumbre nga tatawng naglapas sa mga prinsipyo sa Diyos. Apan, kasagaran dili kana lisod buhaton, sanglit ang Pulong sa Diyos mabatonan “sa pagtul-id sa mga butang.” (2 Timoteo 3:16) Pananglitan, ang pagbaton ug daghang asawa maoy naandan sa pipila ka nasod, apan alang sa matuod nga mga Kristohanon ang Kasulatanhong sukdanan mao nga ang lalaki magbaton lamang ug usa ka buhing asawa.​—Genesis 2:​24; 1 Timoteo 3:2.

Sa samang paagi, ang pipila ka mga kostumbre sa paglubong nga ang tuyo mao ang pag-abog sa daotang mga espiritu, o gipasikad sa pagtuo sa dili-mamatay nga kalag, dili dalawaton alang sa matuod nga Kristohanon. Ang ubang mga tawo motanyag ug insenso o mga pag-ampo ngadto sa mga nangamatay aron dili moduol ang daotang mga espiritu. Ang uban magbilar o duna pa gani ikaduhang paglubong sa tuyo nga tabangan ang namatay sa pagpangandam alang sa kinabuhi ‘sa laing kalibotan.’ Apan, ang Bibliya nagtudlo nga sa dihang mamatay ang usa ka tawo, siya “walay nahibaloan nga bisan unsa,” ug busa dili siya makahimo ug maayo o daotan ngadto kang bisan kinsa.​—Ecclesiastes 9:​5; Salmo 146:4.

Siyempre, dunay daghang kostumbre nga nahiuyon sa Pulong sa Diyos. Pagkamakapadasig sa dihang maatubang nato ang mga kultura diin naglungtad pa gihapon ang espiritu sa pagkamaabiabihon, diin ang kostumbre nagbaod nga bisan ang usa ka langyaw timbayahon nga mainiton ug nga, kon gikinahanglan, imbitahon siya sa balay! Sa dihang masinati nimo ang maong pagtagad mismo, dili ka ba matukmod sa pagsunod niining maong panig-ingnan? Kon mao, makapaarang-arang gayod kini sa imong Kristohanong personalidad.​—Hebreohanon 13:​1, 2.

Kinsa kanato ang gustong magpaabot ug dugay? Sa pipila ka nasod panagsa ra kining mahitabo tungod kay ang pagkauntop sa panahon giisip nga hinungdanon. Ang Bibliya nagtug-an kanato nga si Jehova maoy usa ka Diyos sa kahusay. (1 Corinto 14:33) Busa, nagtakda siya ug usa ka “adlaw ug takna” sa pagtapos sa pagkadaotan, ug gipasaligan niya kita nga kining maong hitabo “dili malangan.” (Mateo 24:​36; Habacuc 2:3) Ang mga kultura nga nagpasiugda ug rasonableng pagkauntop sa panahon motabang kanato nga mahimong mahusay ug magpakita ug angayang pagtahod sa ubang mga tawo ug sa ilang panahon, nga tinong nahiuyon sa Kasulatanhong mga prinsipyo.​—1 Corinto 14:​40; Filipos 2:4.

Komosta ang Dili-Makadaot nga mga Kostumbre?

Bisan tuod ang ubang mga kostumbre tatawng nahiuyon sa Kristohanong paagi sa pagkinabuhi, ang uban wala. Apan komosta kadtong mga kostumbre nga dili mahubit ingong husto o sayop? Daghang kostumbre ang dili makadaot, o dili makaunsa, ug ang atong tinamdan ngadto niana magpasundayag sa atong espirituwal nga katimbang.

Pananglitan, dunay daghang matang sa mga timbaya​—paglamano, pagyukbo, paghalok, o bisan paghalog. Sa samang paagi, dunay nagkadaiya kaayong mga kostumbre nga nag-impluwensiya sa mga panggawi diha sa talad-kan-anan. Sa ubang kayutaan ang mga tawo mokaon gikan sa usa ra ka plato o bandihado. Ang pagpanug-ab dalawaton​—angayan pa​—usa ka pagpahayag ug apresasyon sa pipila ka nasod, samtang sa uban dili kini dalawaton ug isipon nga dili gayod maayong pamatasan.

Inay mohukom kon hain niining dili-makadaot nga mga kostumbre ang imong magustoan o dili magustoan, itunong ang pagtagad sa pagsagop ug hustong panglantaw ngadto niana. Ang walay-paglubad nga tambag gikan sa Bibliya nagsugyot nga kita ‘dili magabuhat ug unsa man tungod sa pagkamatigion o tungod sa pagpakaimportante sa kaugalingon, hinuon uban sa pagpaubos sa hunahuna, atong giisip ang uban nga labaw kay kanato.’ (Filipos 2:3) Sa susama, si Eleanor Boykin, diha sa iyang librong This Way, Please​—A Book of Manners, nag-ingon: “Ang usa ka malulotong kasingkasing mao ang una nimong gikinahanglan.”

Kining mapainubsanong paagi magpugong kanato sa pagtamay sa mga kostumbre sa uban. Matukmod kita sa paghimog unang lakang ug pagkat-on kon sa unsang paagi nagkinabuhi ang ubang mga tawo, sa pagpakigbahin sa ilang mga kostumbre ug pagtilaw sa ilang mga pagkaon inay magpanuko o magduhaduha sa tanan nga morag lahi tan-awon. Pinaagi sa pagbaton ug bukas nga hunahuna ug pagkaandam nga mosulay sa bag-ong mga paagi, atong gipahalipayan ang nag-abiabi kanato o ang atong langyawng mga silingan. Makabenepisyo usab kita samtang kita “magpasangkad” sa atong mga kasingkasing ug sa atong mga kasinatian.​—2 Corinto 6:13.

Kon ang Kostumbre Mopugong sa Espirituwal nga Pag-uswag

Komosta kon atong maatubang ang mga kostumbre nga dili supak sa kasulatan, apan dili makaabag sa espirituwal nga pag-uswag? Pananglitan, sa pipila ka nasod ang mga tawo tingali mahilig kaayo sa pag-unya-unya. Kining pasayonsayon nga paagi sa kinabuhi makapamenos sa kapit-os, apan lagmit malisdan kita sa pagtuman sa “bug-os” sa atong ministeryo.​—2 Timoteo 4:5.

Sa unsang paagi madasig nato ang uban sa paglikay sa pag-ugma-ugma sa hinungdanong mga butang? Hinumdomi nga ang “usa ka malulotong kasingkasing mao ang una nimong gikinahanglan.” Gipalihok sa gugma, makapakita kita ug panig-ingnan ug unya malulotong isaysay ang mga benepisyo sa dili pag-ugma-ugma sa kinahanglang buhaton karong adlawa. (Ecclesiastes 11:4) Sa samang panahon, kinahanglang mag-amping kita nga dili isakripisyo ang pagpiyal ug pagsalig sa usag usa alang lamang sa pagkamabungahon. Kon ang atong mga sugyot dili dayon dawaton sa uban, kinahanglang dili kita maghinarihari ibabaw kanila o magpahungaw sa atong mga kapakyasan diha kanila. Ang gugma kanunay gayod nga isipong mas hinungdanon kay sa pagkaepisyente.​—1 Pedro 4:​8; 5:3.

Pagkonsiderar sa mga Hilig Diha sa Maong Dapit

Kinahanglang seguroon nato nga ang bisan unsang sugyot nga atong himoon maoy makataronganon ug dili lamang usa ka pagsulay sa pagpatuman sa atong kaugalingong mga hilig. Pananglitan, ang mga estilo sa sinina magkalain kaayo. Sa daghang rehiyon angayan alang sa usa ka tawo nga nagsangyaw sa maayong balita nga magkorbata, apan sa pipila ka tropikanhong mga nasod, lagmit isipon kana nga hilabihan ra ka pormal. Ang pagkonsiderar sa hilig diha sa maong dapit bahin sa kon unsay angayang sinina alang sa usa ka negosyante nga makiglabot sa publiko kasagarang maoy usa ka makatabang nga giya. Ang “pagkamabuot sa hunahuna” hinungdanon sa dihang dumalahon nato ang sensitibong isyu sa panapot.​—1 Timoteo 2:​9, 10.

Komosta kon ang usa ka kostumbre dili makapahimuot kanato? Kinahanglan bang isalikway dayon kini? Dili sa tanang panahon. Ang kostumbre sa mga lalaki nga nagkinuptanay ug kamot, nga gihisgotan sayosayo pa, bug-os nga dalawaton sa maong Aprikanhong komunidad. Sa dihang ang misyonaryo nakamatikod nga ang ubang mga lalaki nanglakaw nga nagkinuptanay ug kamot, mas nahimutang na siya.

Si apostol Pablo, panahon sa iyang malukpanong mga misyonaryong panaw, miduaw ug mga kongregasyon kansang mga membro naggikan sa lainlaing mga kagikan. Sa walay duhaduha, kanunayng may mga kalainan sa kultura. Busa, si Pablo mipahiuyon sa bisan unsang mga kostumbre nga iyang madawat samtang hugot nga nagsunod sa mga prinsipyo sa Bibliya. “Ako nahimong tanang butang ngadto sa tanang matang sa katawhan,” siya miingon, “aron maluwas ko sa bisan unsa mang paagi ang pipila.”​—1 Corinto 9:​22, 23; Buhat 16:3.

Ang pipila ka may-kalabotang pangutana mahimong makatabang kanato sa paghukom kon sa unsang paagi mosanong kita sa bag-ong mga kostumbre. Pinaagi sa atong pagsagop ug usa ka kostumbre​—o dili pagsagop niana​—unsang impresyon ang atong ginahatag sa mga tigpaniid? Sila ba madani sa mensahe sa Gingharian tungod kay nakita nila nga naningkamot kita sa pagsagop sa ilang kultura? Sa laing bahin, kon mosagop man kita sa usa ka kostumbre sa maong dapit, ang ‘ato bang ministeryo kapangitaag sayop?’​—2 Corinto 6:3.

Kon magtinguha kita nga mahimong “tanang butang ngadto sa tanang matang sa katawhan,” lagmit kinahanglang usbon nato ang pipila ka nakagamot pag-ayong mga panglantaw bahin sa kon unsay angayan o unsay dili. Kasagaran ang “husto” ug ang “sayop” nga paagi sa pagbuhat sa usa ka butang nagdepende lamang kon asa kita nagpuyo. Busa, sa usa ka nasod ang pagkinuptanay ug kamot tali sa mga lalaki maoy pagpasundayag ug panaghigalaay, samtang sa daghang uban pa kini seguradong makadaot sa mensahe sa Gingharian.

Apan, dunay ubang mga kostumbre nga dalawaton sa lainlaing mga rehiyon ug mahimong angayan pa gani alang sa mga Kristohanon; apan kinahanglang magmabinantayon kita.

Magpabiling Lahi!

Si Jesu-Kristo miingon nga bisan tuod ang iyang mga tinun-an dili mahimong kuhaon gikan sa kalibotan, kinahanglang magpabilin silang “dili bahin sa kalibotan.” (Juan 17:​15, 16) Apan, usahay dili sayon ang pag-ila kon unsay bahin sa kalibotan ni Satanas ug kon unsay kultura lamang. Pananglitan, ang musika ug sayaw nakasuhop sa halos tanang kultura, bisan tuod sa pipila ka kayutaan kini mas hinungdanon.

Lagmit mohukom dayon kita​—pinasikad ilabina sa atong kasinatian inay kay sa hustong Kasulatanhong mga katarongan. Si Alex, nga usa ka Aleman nga igsoon, nakadawat ug asaynment ngadto sa Espanya. Sa iyang kanhing palibot, ang sayaw dili kaayo popular, apan sa Espanya kini maoy bahin sa kultura. Sa dihang una niyang nakita ang usa ka igsoong lalaki ug usa ka igsoong babaye nga lagsik nga nanayaw sa sayaw sa maong dapit, naglibog siya. Sayop ba kining maong sayaw o kaha kalibotanon? Ipaubos ba niya ang iyang mga sukdanan kon modawat siya niining maong kostumbre? Nakat-onan ni Alex nga bisan tuod ang musika ug ang sayaw maoy lahi, walay katarongang maghunahuna nga ang iyang Katsila nga mga igsoong lalaki ug mga igsoong babaye nagpaubos sa ilang Kristohanong mga sukdanan. Ang iyang kalibog maoy tungod sa kalainan sa mga kultura.

Bisan pa niana, si Emilio, usa ka igsoon nga ganahan sa naandan nga sayaw sa Espanya, nakaamgo nga dunay kapeligrohan. “Akong namatikdan nga daghang matang sa sayaw nagkinahanglan nga ang parisan magkaduol pag-ayo,” siya misaysay. “Ingong ulitawo, akong naamgohan nga mahimong makaapektar kini sa pagbati sa labing menos sa usa sa parisan. Usahay, ang pagsayaw mahimong gamiton ingong kahigayonan sa pagpakita ug pagbati ngadto sa usa nga imong naibgan. Ang pagtino nga maayo ang musika ug diyutay ra ang pagtandogay sa lawas magsilbing panalipod. Bisan pa niana, kinahanglang angkonon ko nga sa dihang ang usa ka grupo sa batan-ong mga ulitawo ug dalaga manayaw nga magkauban, lisod kaayo ang pagmentinar ug teokratikanhong atmospera.”

Tataw, dili gayod nato gamiton ang atong kultura ingong katarongan sa pagpatuyang diha sa kalibotanong panggawi. Ang pag-awit ug pagsayaw may luna diha sa kultura sa mga Israelinhon, ug sa dihang ang mga Israelinhon gipagawas gikan sa Ehipto diha sa Pulang Dagat, ang ilang selebrasyon naglakip sa awit ug sayaw. (Exodo 15:​1, 20) Bisan pa niana, ang ilang matang sa musika ug sayaw lahi nianang sa paganong kalibotan libot kanila.

Ikasubo, samtang naghulat sa pagbalik ni Moises gikan sa Bukid sa Sinai, ang mga Israelinhon nawad-an sa pailob, naghimog bulawang nating baka, ug human mangaon ug manginom “nanindog ug naglipaylipay.” (Exodo 32:​1-6) Sa dihang si Moises ug Josue nakadungog sa tingog sa ilang awit, nakatugaw dayon kini kanila. (Exodo 32:​17, 18) Ang mga Israelinhon wala magpabiling lahi, ug ang ilang matang sa awit ug sayaw nianang tungora nagbanaag sa paganong kalibotan libot kanila.

Susama karon, ang musika ug sayaw tingali dalawaton sa kadaghanan diha sa atong dapit ug dili tingali makahasol sa tanlag sa uban. Apan kon menosan ang kahayag sa mga suga, idugang ang nagkidlapkidlap nga mga suga, o ang musika nga dunay lahing ritmo gipatokar, ang sa miagi dalawaton mahimong nagbanaag na sa espiritu sa kalibotan. “Kultura lamang namo kana,” kita makapangatarongan. Si Aaron migamit sa mao gihapong pangatarongan sa dihang miuyon siya sa paganong mga matang sa kalingawan ug pagsimba, nga sayop nga naghubit niana ingong “usa ka pista alang kang Jehova.” Kining huyang nga pangatarongan dili husto. Aw, ang ilang panggawi gilantaw pa gani ingong “usa ka kaulawan taliwala sa ilang mga kaaway.”​—Exodo 32:​5, 25.

Ang Kultura Dunay Iyang Dapit

Ang talagsaong mga kostumbre sa sinugdan makapakurat kanato, apan dili ang tanan niana kanunayng dili-dalawaton. Uban sa atong ‘nabansay nga mga gahom sa pag-ila,’ kita makatino kon unsang kostumbreha ang nahiuyon sa Kristohanong mga prinsipyo ug unsa ang dili. (Hebreohanon 5:14) Sa dihang ipasundayag nato ang malulotong kasingkasing nga puno sa gugma alang sa atong isigkatawo, kita mosanong sa hustong paagi sa dihang mag-atubang ug dili-makadaot nga mga kostumbre.

Samtang nagsangyaw kita sa maayong balita sa Gingharian ngadto sa mga tawo sa atong dapit o sa langyawng nasod, ang timbang nga pagsanong sa nagkalainlaing mga kultura makapaarang kanato nga mahimong ‘tanang butang ngadto sa tanang tawo.’ Ug sa walay duhaduha atong makaplagan nga samtang atong dawaton ang nagkalainlaing mga kultura, makaamot kini sa atong pagbaton ug makahuloganon, makaiikag, ug makapahimuot nga kinabuhi.

[Kapsiyon sa panid 20]

Ang Kristohanong mga pangomosta mahimong ikapahayag sa daghang paagi

[Kapsiyon sa panid 23]

Ang timbang nga panglantaw sa nagkadaiyang mga kultura mahimong mosangpot sa usa ka makahuloganon, makaiikag nga kinabuhi