Mga Paril nga Nagbabag sa Komunikasyon

SI Robert maoy usa ka misyonaryo sa Watch Tower nga nagpuyo sa Sierra Leone, Kasadpang Aprika. Usa ka adlaw sa bag-o pa niyang pag-abot sa nasod, samtang nagsubay siya sa dalan, namatikdan niya nga ang lokal nga mga bata miyamyam: “Puting tawo! Puting tawo!” Si Robert, kinsa maoy itom nga Amerikano, mipasarap sa iyang mata nga nangitag puting tawo, apan walay laing tawo didto. Unya naamgohan niya nga siya ang gitumong sa mga suliyaw sa mga bata!

Walay kamadinaoton sa suliyaw. Yanong gipahayag sa mga bata ang kaamgohan nila nga naggikan si Robert sa usa ka kulturang lain sa ilaha. Ang pagtawag kang Robert nga puting tawo mao ang kinamaayohang paagi nga ilang nahunahunaan aron ipahayag kanang maong kalainan.

Kon sa Unsang Paagi ang Kultura Mag-impluwensiya sa Atong Pagkatawo

Ang kultura gibatbat nga masangkaron ingong “usa ka hugpong sa giambitang mga ideya, . . . ang mga kostumbre, mga tinuohan, ug kahibalo nga nagtimaan sa usa ka paagi sa kinabuhi.” Kita makakat-on ug daghang kultural nga mga sukdanan pinaagig direktang pagtudlo, apan daghan usab ang masulod sa atong kaisipan nga dili gani makaamgo niana. Matod sa usa ka tigdukiduki: “Sukad sa gutlo sa pagkatawo sa [usa ka bata] ang mga kostumbre nga iyang namat-ag mahayag maoy mag-umol sa iyang kasinatian ug panggawi. Sa panahon nga siya makasulti na, siya mao ang gamayng produkto sa iyang kultura, ug sa panahon nga hingkod na siya ug makasalmot na sa mga kalihokan niini, ang mga batasan niini mahimong iyang mga batasan, ang mga tinuohan niini iyang mga tinuohan, ang mga imposibleng butang niini iyang mga imposibleng butang.”

Sa daghang paagi ang kultura mas magpasayon sa kinabuhi alang kanato. Ingong mga bata kita daling makakat-on kon unsaon pagpahimuot sa atong mga ginikanan. Ang pagkahibalo kon unsay dinawat diha sa atong katilingban ug kon unsay dili magagiya kanato sa paghimog mga desisyon bahin sa kon unsaon paglihok, kon unsay isul-ob, ug kon unsaon pagpakiglabot sa uban.

Hinuon, kon unsa kita ingong mga indibiduwal wala lamang mag-agad sa atong kultural nga kagikan. Sulod sa matag kultura adunay mga kalainan taliwala sa mga tawo. Ang atong pagkatawo ginahukman usab sa henetika, atong mga kasinatian sa kinabuhi, ug sa daghan pang ubang butang. Bisan pa niana, ang kultura maoy usa ka lente nga pinaagi niana atong makita ang kalibotan.

Pananglitan, ang atong kultura magatino dili lamang sa pinulongan nga atong isulti kondili kon unsaon nato kana pagsulti. Sa mga bahin sa Tungang Sidlakan, gipabilhan sa mga tawo ang katakos sa pagpahayag sa ilang kaugalingon sa hanas nga paagi nga gamiton ang daghang pulong, nga gamiton ang pagsubli ug metapora. Sa kasukwahi, ang katawhan sa pipila ka nasod sa Halayong Silangan mosultig labing diyutay. Usa ka Hapones nga panultihon nagpabanaag niining panghunahunaa: “Pinaagi sa imong baba ikaw malaglag.”

Ang atong kultura nagtino kon unsay atong pag-isip sa panahon. Sa Switzerland kon maulahi kag napulo ka minutos sa usa ka gikasabotang oras, gidahom ka nga mangayog pasaylo. Sa ubang mga nasod ikaw mahimong maulahig usa o duha ka oras ug wala dahoma ang pagpangayog pasaylo.

Ang atong kultura nagatudlo usab kanato ug mga prinsipyo. Hunahunaa kon unsay imong bation kon adunay moingon kanimo: “Nagakabus-ok ka man. Nanambok ka gayod!” Kon nagdako ka sa usa ka Aprikanhong kultura diin gipabilhan ang pagkadakog lawas, lagmit nga malipay ka sa maong komento. Apan kon nagdako ka sa usa ka Kasadpanhong kultura diin ang pagkagamayog-lawas gipabilhan ug dako, ang prangkang komento lagmit makapapikal kanimo.

‘Among Paagi ang Kinamaayohan!’

Ang butang nga kasagaran kaayong mobabag sa komunikasyon taliwala niadtong nagkalain ug mga kultura mao nga ang mga tawo bisan diin lagmit nagtuo nga ang ilang kaugalingong kultura mas maayo. Kadaghanan kanato naghunahuna nga ang atong mga tinuohan, mga prinsipyo, mga tradisyon, estilo sa sinina, ug mga ideya bahin sa katahom maoy husto, angay, ug mas maayo kay sa bisan unsang kapilian. Lagmit usab nga atong hukman ang ubang mga kultura sumala sa mga sukdanan sa atong kaugalingong pundok. Kanang panghunahunaa gitawag ug ethnocentrism. Ang The New Encyclopædia Britannica nag-ingon: “Ang ethnocentrism . . . ikaingon nga halos unibersal. Ang mga membro sa halos tanang kultura sa kalibotan nag-isip sa ilang kaugalingong paagi sa kinabuhi nga labaw kay nianang sa suod nga mga silingan.”

Duha ka gatos ka tuig kanhi, usa ka Ingles nga squire nagpahayag niana nga prangka, nga miingon: “[Sumala sa kon unsay] akong makita, ang mga langyaw maoy mga buangbuang.” Ang editor sa libro sa mga pangutlo diin kining mga pulonga makita misulat: “[Kini] halos tino nga usa ka tibuok-kalibotan nga pagbati.”

Ang mga pananglitan sa pagkadili-matinugoton niadtong iya sa ubang mga kultura maoy daghan. Bisan pag sa sinugdan gisulat sa usa ka Alemang nobelista sa katuigang 1930, ang mosunod nga kinutlo kasagarang gipasangil sa Nazi nga lider nga si Hermann Göring: “Inigkabati nako sa pulong kultura, kuhaon nako ang akong rebolber.”

Ang kusganong ethnocentric nga mga hunahuna mahimong motultol sa pagkamapihigon, nga sa baylo mahimong motultol sa pagkontrahanay ug away. Si Richard Goldstone mao ang piskal sa Internasyonal nga Kriminal nga Hukmanan nga nag-imbestigar sa mga krimen sa gubat sa Rwanda ug sa kanhing Yugoslavia. Mahitungod sa linuog nga mga buhat sa duruha ka away, siya miingon: “Kining butanga mahimong mahitabo sa bisan diin. Dinhi anaa ang duha ka bulag nga nasod, nga may linaing mga kultura ug mga kasaysayan, apan susamang mga kapintasan ang gihimo sa silingan batok silingan. Kining matanga sa mapintasong etniko o relihiyosong panaggubat mao lamay migrabeng pagkamapihigon mao nga misangpot sa kapintasan. Ang nabiktimang pundok gihulagway ingong walay tawhanong mga kinaiya o gidemonyohan. Sa dihang kini nasilsil sa mga kaisipan sa katawhan, magpahigawas kini sa ordinaryong katawhan sa moral nga mga pugong nga kasagarang magpugong kanila sa pagbuhat nianang makalilisang nga mga butang.”

Pagpaluag sa Atong Panglantaw

Kasagaran nga ang mga tawong atong pilion nga atong mga higala mao kadtong sama kaayo sa atong kaugalingon, mga tawong sama kanatog mga tinamdan ug mga prinsipyo. Kita mosalig ug makasabot kanila. Kita mobating relaks nga kauban nila. Kon giisip nato ang panggawi sa laing tawo nga katingad-anan o dili normal, ang atong mga higala lagmit nga mouyon kanato tungod kay ang atong mga higala sama kanatog mga pagkamapihigon.

Nan, unsay atong maangkon sa pagpakigkomunikar sa uban nga lahi kanato tungod sa kultural nga kagikan? Sa usa ka bahin, ang maayong komunikasyon mobulig kanato sa pagsabot sa mga katarongan kon nganong ang uban naghunahuna ug naglihok sa ingon. Si Kunle, nga taga-Kasadpang Aprika, nag-ingon: “Daghang bata sa Aprika gidid-an sa pagsulti samtang nagkaon. Sa pipila ka nasod sa Uropa, hinunoa, ang pag-estorya panahon sa pagpangaon gidasig. Unsay mahitabo sa dihang ang Uropanhon mokaon uban sa Aprikano? Ang Uropanhon matingala kon nganong ang Aprikano daw naghinuktok bahin sa iyang pagkaon. Kasamtangan, ang Aprikano matingala kon nganong ang Uropanhon nagsiyapsiyap nga samag langgam!” Tin-aw, sa maong mga kahimtang, ang pagsinabtanay sa duha sa kultural nga kagikan sa usag usa dakog mahimo sa pagwagtang sa sosyal nga pagkamapihigon.

Samtang atong mailhan ang mga tawo sa ubang mga kultura, dili lamang mouswag ang atong pagkamasinabtanon sa uban kondili kita usab mas makasabot sa atong kaugalingon. Usa ka antropologo misulat: “Ang kinaulahiang butang nga hidiskitahan sa usa ka linalang sa kahiladman sa dagat mao ang tubig. Siya makaamgo lamang sa paglungtad niini kon sa sulagma siya napaibabaw ug napailaila siya sa hangin. . . . Ang katakos sa pagkakita sa kultura sa kaugalingong katilingban sa katibuk-an . . . nagkinahanglan ug usa ka sukod sa pagkadili-madapigon nga talagsa rang maangkon kon ugaling maangkon man.” Bisan pa niana, pinaagi sa pagladlad sa atong kaugalingon sa ubang mga kultura, kita maoy sama sa nagpuyo sa dagat nga gipailaila sa hangin; kita makaamgo sa kultural nga “katubigan” nga atong gipuy-an. Ang tagsulat nga si Thomas Abercrombie mipahayag niana sa maayong paagi: “Ang usa nga wala sukad madani sa usa ka langyawng kultura dili gayod makasabot sa mga gapos sa iyang kaugalingong kultura.”

Sa mubo, ang pagsabot sa ubang mga kultura makapatugob sa atong mga kinabuhi tungod sa pagpaluag sa atong panglantaw, mao nga kita mas makasabot sa atong kaugalingon ug sa uban. Bisan pag ang kultural nga panulondon ug ang ethnocentric nga panghunahuna mamahimong mga babag sa komunikasyon, dili kinahanglang maingon. Ang maong mga paril mahimong bungkagon.

[Blurb sa panid 6]

“Ang mga membro sa halos tanang kultura sa kalibotan nag-isip sa ilang kaugalingong paagi sa kinabuhi nga labaw kay nianang sa suod nga mga silingan.”—The New Encyclopædia Britannica

[Hulagway sa panid 7]

Makakat-on kita sa pagkalipay sa maayong mga butang sa ubang mga kultura

[Picture Credit Line sa panid 6]

Globo: Mountain High Maps® Copyright © 1995 Digital Wisdom, Inc.