Ang mga Pamilyang may Humabdos Mahimong Molampos

POSIBLE KAHA ANG MALAMPOSONG MGA PAMILYANG MAY HUMABDOS? OO, ILABINA KON ANG TANANG nalangkit maghinumdom nga “ang tibuok Kasulatan inspirado sa Diyos ug mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagpamadlong, sa pagtul-id sa mga butang, sa pagdisiplina diha sa pagkamatarong.” (2 Timoteo 3:16) Sa dihang ipadapat sa tanan ang mga prinsipyo sa Bibliya, ang kalamposan halos mapaneguro.

Ang Paninugdang Hiyas

Ang Bibliya nagpahimutang lamang ug pipila ka aktuwal nga mga balaod sa paggahom sa tawhanong mga relasyon. Kasagaran kini nagdasig sa pag-ugmad ug maayong mga hiyas ug mga tinamdan nga makagiya kanato sa paglihok nga maalamon. Ang maong maayong mga tinamdan ug mga hiyas mao ang pasukaranan sa malipayong kinabuhi sa pamilya.

Daw dayag kini, apan bisan pa niana takos isulti nga ang paninugdang hiyas nga gikinahanglan aron molampos ang bisan unsang pamilya mao ang gugma. Si apostol Pablo nag-ingon: “Himoang walay pagkasalingkapaw ang inyong gugma. . . . Sa inigsoong gugma batoni ang malumong pagmahal alang sa usag usa.” (Roma 12:9, 10) Ang pulong “gugma” giabusohan pag-ayo, apan ang hiyas nga gitumong ni Pablo dinhi maoy talagsaon. Kini maoy diyosnong gugma, ug kini “dili gayod mapakyas.” (1 Corinto 13:8) Gihubit kini sa Bibliya ingong dili-hakog ug andam sa pag-alagad. Kini aktibong nagabuhat alang sa kaayohan sa uban. Kini mapailobon ug maluloton, dili gayod abughoan, hambogiro, o mapahitas-on. Dili kini mangita sa kaugalingon niining kaayohan. Kanunay kining andam sa paghatag ug konsiderasyon, sa pagsalig, sa paglaom, sa pag-antos sa bisan unsang moabot.​—1 Corinto 13:4-7.

Ang tiunay nga gugma makatabang nga mamenosan ang mga panagbingkil ug mahiusa ang mga tawong lahi kaayo ang pagkamatuto ug mga personalidad. Ug makatabang kini sa pagsanta sa makadaot nga mga epekto sa diborsiyo o sa kamatayon sa tinuod nga ginikanan. Usa ka lalaki nga nahimong amaama naghubit sa iya mismong tinuod nga mga suliran: “Ako sagad nga nabalaka pag-ayo sa akong kaugalingong mga pagbati ug busa napakyas sa pag-analisar sa mga emosyon sa akong mga humabdos o bisan gani sa akong asawa. Kinahanglan makakat-on ako nga dili kaayo magmasensitibo. Labing hinungdanon, kinahanglan makakat-on akong magmapainubsanon.” Ang gugma nagtabang kaniya sa paghimo sa gikinahanglang mga kausaban.

Ang Tinuod nga Ginikanan

Ang gugma makatabang sa pagdumala sa relasyon sa mga bata uban sa ilang tinuod nga ginikanan nga karon dili na nila kauban. Ang usa ka amaama mitug-an: “Gusto nako ang labaw nga pagmahal sa akong mga humabdos. Sa dihang sila moduaw sa ilang tinuod nga amahan, nalisdan kog pugong sa tentasyon nga sawayon siya. Sa dihang mopauli sila human ang usa ka nindot nga adlaw uban kaniya, lain kaayo ang akong bation. Sa dihang dili nindot ang ilang adlaw, malipay ko. Sa pagkatinuod, nahadlok kong mawala ang pagmahal sa akong mga humabdos. Usa sa kinalisorang mga butang mao ang pag-ila ug pagdawat sa kahinungdanon sa papel sa tinuod nga amahan diha sa mga kinabuhi sa akong mga humabdos.”

Ang tiunay nga gugma nagtabang niini nga amaama sa pag-atubang sa kamatuoran nga dili realistikanhon ang pagdahom ug “dihadiha” nga gugma. Dili unta siya angayng mobati nga gisalikway sa dihang ang mga bata wala dihadiha modawat kaniya. Siya nakaamgo sa ulahi nga mahimong dili gayod niya sa bug-os mahulipan ang tinuod nga amahan diha sa mga kasingkasing sa iyang mga bata. Nailhan na sa mga bata kining tawhana sukad nga sila gagmay pa, samtang ang amaama usa ka bag-ohan kinsa kinahanglang maningkamot aron mabatonan ang paghigugma sa mga bata. Ang tigdukiduki nga si Elizabeth Einstein nagpadayag sa kasinatian sa daghan sa dihang siya miingon: “Ang tinuod nga ginikanan dili gayod mahulipan​—dili gayod. Bisan ang ginikanan nga patay na o ang usa nga nag-abandonar sa mga bata naghupot gihapon ug hinungdanong luna diha sa mga kinabuhi sa mga bata.”

Disiplina​—Usa ka Tandogonon nga Topiko

Gipakita sa Bibliya nga ang mahigugmaong disiplina kinahanglanon sa mga batan-on, ug naglakip kana sa mga humabdos. (Proverbio 8:33) Ubay-ubay nga propesyonal ang nagsugod sa pag-uyon sa baroganan sa Bibliya bahin niini. Si Propesor Ceres Alves de Araújo nag-ingon: “Sa kinaiyanhon walay usa nga moangay ug mga restriksiyon, apan kinahanglanon kini. Ang ‘dili’ maoy usa ka pulong nga nagapanalipod.”

Hinunoa, diha sa pamilyang may humabdos, ang mga panglantaw mahitungod sa disiplina motultol sa grabeng mga kabangian. Ang mga humabdos sa usa ka bahin giumol sa usa ka hamtong nga wala na diha karon. Malagmit, aduna silay mga batasan o mga kinaiya nga makapalagot sa amaama o inaina. Ug dili tingali sila makasabot kon nganong ang amaama o inaina masuko kaayo bahin sa pipila ka butang. Unsaon pagdumala sa maong kahimtang sa malamposong paagi? Si Pablo miawhag sa mga Kristohanon: “Tinguhaa ang . . . gugma, pag-agwanta, kalumo sa buot.” (1 Timoteo 6:11) Ang Kristohanong gugma motabang sa amaama o inaina ug sa mga bata nga magmalumo ug magmapailobon samtang nagtuon sila sa pagsabot sa usag usa. Kon ang amaama o inaina walay pailob, ‘ang kasuko, kapungot, ug maabusohong sinultihan’ daling makadaot sa bisan unsang relasyon nga nabatonan.​—Efeso 4:31.

Gihatag ni propetang Miqueas ang pagsabot sa kon unsay makatabang sa paghimo niini. Siya miingon: “Unsay gipangayo ni Jehova kanimo kondili ang pagbuhat sa hustisya ug sa paghigugma sa kalulot ug ang paglakaw nga mapainubsanon uban sa imong Diyos?” (Miqueas 6:8) Hinungdanon ang hustisya sa dihang maghatag ug disiplina. Apan komosta na man ang mahitungod sa kalulot? Ang usa ka Kristohanong ansiyano nag-asoy nga sagad malisod pabangonon ang iyang mga humabdos sa Dominggo sa buntag aron makigbahin sa pagsimba sa kongregasyon. Imbes kasab-an sila, iyang gisulayan nga ipakita ang kalulot. Momata siyag sayo, iandam ang pamahaw, dayon dad-an ang matag usa kanila ug mainit nga ilimnon. Ingong resulta, mas nakiling silang mosunod sa iyang hangyo nga mobangon.

Si Propesor Ana Luisa Vieira de Mattos naghimo sa mosunod nga makapainteres nga komento: “Dili ang matang sa pamilya ang hinungdanon kondili ang kalidad sa relasyon. Diha sa akong mga pagtuon akong namatikdan nga ang mga batan-on kinsa dunay mga suliran sa pamatasan halos kasagaran naggikan sa mga pamilya diin huyang ang pagdumala sa ginikanan, kulang ug mga balaod ug komunikasyon.” Miingon usab siya: “Angayng ipasiugda pag-ayo nga ang pagmatuto sa mga bata nagpasabot sa panginahanglan nga moingong dili.” Dugang pa, sila si Dr. Emily ug John Visher nag-ingon: “Sa panguna, epektibo lamang ang disiplina sa dihang ang tawo nga nagdawat sa disiplina may pagtagad sa mga reaksiyon ug sa relasyon sa tawo nga nagahimo sa pagdisiplina.”

Kining mga komentoha motandog sa pangutana kon kinsa diha sa mga pamilyang may humabdos ang angayng maghatag sa disiplina. Kinsay angayng moingon nga dili? Human mahisgoti ang mga butang, ang ubang ginikanan nakahukom nga, sa sinugdan, ang tinuod nga ginikanan maoy angay nga mahimong pangunang tigdisiplina aron mahatagag panahon ang amaama o inaina sa pagtukod ug suod nga relasyon sa mga bata. Tugoti ang mga bata nga mokat-on nga mobating masaligon sa gugma sa amaama o inaina alang kanila una pa siya mohatag ug disiplina.

Komosta na man sa bahin sa amaama? Dili ba giingon sa Bibliya nga ang amahan mao ang ulo sa pamilya? Oo. (Efeso 5:22, 23; 6:1, 2) Hinunoa, ang amaama tingali buot nga magtugyan sa pagdisiplina sa kasamtangan, ilabina kon kini naglangkit ug pagsilot. Tingali iyang tugotan ang mga bata sa pagtuman ‘sa balaod sa ilang inahan’ samtang nagpahiluna siyag pundasyon aron sila ‘magpatalinghog sa disiplina sa ilang [bag-ong] amahan.’ (Proverbio 1:8; 6:20; 31:1) Ang ebidensiya nagpakita nga, sa ngadtongadto, kini wala magsupak sa prinsipyo sa pagkaulo. Dugang pa, ang usa ka amaama miingon: “Ako nahinumdom nga ang disiplina naglakip sa pahimangno, pagtul-id, ug pagbadlong. Sa dihang kini ihatag sa husto, mahigugmaon, ug mabinationg paagi ug gipaluyohan sa panig-ingnan sa ginikanan, kini kasagarang epektibo.”

Mga Ginikanan Kinahanglang Makigkomunikar

Ang Proverbio 15:22 nag-ingon: “Mapakyas ang mga plano diin walay pribadong panagsulti.” Diha sa pamilyang may humabdos, ang kalmado ug prangka nga pribadong panagsulti tali sa mga ginikanan maoy hinungdanon. Ang usa ka kolumnista diha sa mantalaang O Estado de S. Paulo nag-ingon: “Ang mga bata kanunayng makiling sa pagsulay sa mga restriksiyon nga ipahamtang sa mga ginikanan.” Kana ilabina tingaling matuod diha sa mga pamilyang may humabdos. Busa, ang mga ginikanan kinahanglang magkauyon sa lainlaing mga butang aron makita sa mga bata nga sila nahiusa. Apan, komosta na man kon ang amaama o inaina molihok sa paaging gibati sa tinuod nga ginikanan nga dili makataronganon? Nan kinahanglan nga husayon sa duha ang mga butang sa pribado, dili atubangan sa mga bata.

Usa ka inahan nga naminyo pag-usab nag-asoy: “Ang kinalisorang butang alang sa usa ka inahan mao nga makita ang amaama nga nagdisiplina sa iyang mga anak, ilabina kon iyang gibati nga ang amaama milihok nga mahinaykon o sa pagkatinuod mapihigon. Masakitan siya, ug gusto niyang molaban sa iyang mga anak. Nianang panahona, malisod ang magpasakop sa bana sa usa ug magpaluyo kaniya.

“Usa ka higayon, ang akong duha ka anak nga lalaki, may pangedarong 12 ug 14, nananghid sa ilang amaama nga dunay buhaton. Dihadiha siyang midumili ug dayon mipahawa sa lawak nga wala man lang maghatag sa mga bata ug higayon sa pagpatin-aw kon nganong hinungdanon kanila ang maong hangyo. Kahilakon ang mga bata, ug wala ko makatingog. Ang magulang nga bata mitutok kanako ug miingon: ‘Ma, nakita ba nimo ang iyang gihimo?’ Mitubag ako: ‘Oo, nakita ko. Apan siya gihapon ang ulo sa panimalay, ug gisultihan kita sa Bibliya nga tahoron ang pagkaulo.’ Sila buotan nga mga bata ug miuyon niini, ug sila mikalmag diyutay. Nianang gabhiona, akong gipatin-aw ang mga butang sa akong bana, ug nakaamgo siya nga nasobraan ra siya ka estrikto. Mideretso siyag adto sa lawak sa mga bata ug nangayog pasaylo.

“Daghan kamig nakat-onan gikan sa maong hitabo. Ang akong bana nakakat-on sa pagpaminaw sa dili pa mohimog mga desisyon. Ako nakakat-on sa pagtuboy sa prinsipyo sa pagkaulo, bisan pag kini masakit kanako. Ang mga bata nakakat-on sa kahinungdanon sa pagpasakop. (Colosas 3:18, 19) Ug ang kinasingkasing nga pagpangayog pasaylo sa akong bana nagtudlo kanamong tanan sa hinungdanong leksiyon sa pagpaubos. (Proverbio 29:23) Karong adlawa, ang duha ka anak nga lalaki maoy Kristohanong mga ansiyano.”

Mahimo gayod ang mga sayop. Ang mga bata mosulti o mobuhat ug mga butang nga makapasakit. Ang mga kabug-at nianang panahona motultol sa mga amaama o inaina sa paglihok nga dili-makataronganon. Bisan pa niana, kadtong yanong mga pulong nga, “Gikasubo ko, palihog pasayloa ko,” dakog mahimo sa pag-alim sa mga samad.

Paglig-on sa Panaghiusa sa Pamilya

Nanginahanglan ug panahon aron makatukod ug mainiton nga relasyon diha sa pamilyang may humabdos. Kon ikaw usa ka amaama o inaina, ikaw kinahanglang magpakita ug empatiya. Magmasinaboton, andam sa paggugol ug panahon uban sa mga bata. Pakigdula sa mga batabata pa. Magmaandam sa pagpakig-estorya sa mga gulanggulang. Pangitag mga higayon nga makagugol ug pipila ka panahon nga magkauban​—pananglitan, dapita ang mga bata sa pagtabang sa mga buluhaton sa panimalay, sama sa pag-andam ug pagkaon o paghinlo sa sakyanan. Dapita sila sa pagkuyog ug pagtabang sa dihang moadto ka sa supermarket. Dugang pa, ang ginagmay, mahigugmaong mga buhat mahimong magpakita sa gugma nga imong gibati. (Siyempre, ang mga amaama angayng mag-amping sa pagsunod sa hustong mga limitasyon uban sa ilang mga humabdos nga babaye ug dili sila pabation nga gihilasan. Ug ang mga inaina angayng maghinumdom nga ang mga batang lalaki dunay mga limitasyon usab.)

Ang mga pamilyang may humabdos mahimong magmalamposon. Daghan ang nagmalamposon. Ang labing malamposon mao kadtong ang tanang nalangkit, ilabina ang mga ginikanan, nag-ugmad sa hustong mga tinamdan ug realistikanhong mga pagdahom. Si apostol Juan misulat: “Mga hinigugma, magpadayon kita sa paghigugmaay sa usag usa, tungod kay ang gugma gikan sa Diyos.” (1 Juan 4:7) Oo, ang kinasingkasing nga gugma mao ang tinuod nga sekreto sa malipayon nga pamilyang may humabdos.

[Mga hulagway sa panid 7]

ANG MALIPAYONG MGA PAMILYANG MAY HUMABDOS

magtuon sa Pulong sa Diyos nga magkauban . . .

maggugol ug panahon nga magkauban . . .

mag-estoryahanay . . .

magtambayayongay . . .