Sugilanon sa Kinabuhi
Ang Akong Bahin sa Paglambo sa Tibuok-Kalibotang Edukasyon sa Bibliya
SUMALA SA GIASOY NI ROBERT NISBET
Si Haring Sobhuza II sa Swaziland nag-abiabi sa akong igsoon nga si George ug nako ngadto sa iyang harianong pinuy-anan. Ang tuig maoy 1936, apan tin-aw pa gihapon nakong mahinumdoman ang among panag-estorya. Nakaestorya nakog dugay ang usa ka hari tungod kay bahin kadto sa akong dugay na nga pagpakig-ambit sa dakong buluhaton sa edukasyon sa Bibliya. Karon nga ako 95 anyos na, gihandom nako ang akong bahin sa maong buluhaton, nga tungod niana nakabiyahe ako ngadto sa lima ka lainlaing mga kontinente.
KINING tanan nagsugod niadtong 1925 sa dihang usa ka ahente sa tsa nga ginganlag Dobson misugod sa pagbisita sa among pamilya sa Edinburgh, Scotland. Ako hapit nang mo-20 anyos niadto ug nagtrabaho ingong aprentis nga parmasista. Bisan tuod medyo batan-on pa ako, nabalaka na ako bahin sa dagkong mga kausaban nga gipahinabo sa gubat sa kalibotan sa 1914-18 ngadto sa mga pamilya ug sa relihiyosong kinabuhi sa mga tawo. Sa usa sa iyang mga duaw, gibinlan kami ni Gn. Dobson ug librong The Divine Plan of the Ages. Ang pagpaila niini sa usa ka intelihenteng Maglalalang nga may tinong “plano” daw makataronganon ug nahiuyon sa Diyos nga buot kong simbahon.
Wala madugay, si Mama ug ako nagsugod sa pagtambong sa mga tigom sa mga Estudyante sa Bibliya, ingon sa pag-ila sa mga Saksi ni Jehova kaniadto. Niadtong Septiyembre 1926, si Mama ug ako nagpasimbolo sa among pahinungod kang Jehova pinaagi sa pagpabawtismo sa tubig sa usa ka kombensiyon didto sa Glasgow. Ang matag kandidato sa bawtismo gipasul-ob ug taas nga besti nga may mga estrap nga ibaat sa kiting nga isapaw sa among naandan nga mga humdonon. Niadtong panahona kini giisip nga haom nga sinina alang sa maong solemneng okasyon.
Niadtong unang mga adlaw, ang among pagsabot sa daghang butang nagkinahanglag katin-awan. Kadaghanan, kon dili man tanan, sa mga membro sa kongregasyon nagsaulog sa Pasko. Diyutay lang kaayo ang nakig-ambit sa ministeryo sa kanataran. Misupak pa gani ang pipila ka ansiyano sa pagpanagtag ug literatura ma-Dominggo, tungod kay gibati nilang naglapas kini sa Igpapahulay. Apan, ang mga artikulo sa Watch Tower sa 1925 nagsugod sa pagpasiugda sa mga tekstong sama sa Marcos 13:10: “Sa tanang kanasoran ang maayong balita kinahanglang igawali una.”
Sa unsang paagi mapalampos ang maong tibuok-kalibotang buluhaton? Diha sa una kong pagpakig-ambit sa pagpamalaybalay, giingnan lang nako ang tagbalay nga namaligya kog nindot nga relihiyosong mga basahon ug dayon gitanyag ang The Harp of God, usa ka libro nga nagpatin-aw sa napulo ka hinungdanong mga pagtulon-an sa Bibliya, nga nagpakasama niana sa napulo ka kuwerdas sa alpa. Sa ulahi, gihatagan kamig usa ka kard nga testimonya, nga naundan ug mubong mensahe nga ipabasa sa tagbalay. Gigamit usab namo ang girekord nga upat-ka-minuto-ug-tunga nga mga pakigpulong nga mahimong patokaron diha sa usa ka madaladala nga ponograpo. Ang unang mga modelo sa makina bug-at kaayo, apan ang ulahing mga modelo mas gaan, ug ang uban mahimo pa ganing patokaron nga pinatindog.
Sukad sa 1925 ug hangtod sa katuigan sa 1930, gihimo namo ang among pagsangyaw nga buluhaton sa labing maayong paagi nga among nahibaloan ilalom sa maong mga kahimtang. Dayon sa unang bahin sa mga tuig sa 1940, ang Teokratikanhong Tunghaan sa Ministeryo gisugdan diha sa tanang kongregasyon. Gitudloan kami sa personal nga pagpresentar sa mensahe sa Gingharian pinaagi sa direktang pagsangyaw sa mga tagbalay nga gustong maminaw. Nakat-onan usab namo ang kahinungdanon sa pagdumalag mga pagtuon sa Bibliya uban sa interesadong mga tawo. Sa usa ka diwa, makaingon mi nga kadto mao ang unang bahin sa presenteng tibuok-kalibotang buluhaton sa edukasyon sa Bibliya.
Pagdasig Gikan Kang Brader Rutherford
Ang akong tinguha sa dugang pagpakig-ambit sa buluhatong pagtaganag edukasyon nagpalihok kanako sa pagsulod sa bug-os-panahong payunir nga ministeryo sa 1931. Kinahanglan kong magsugod dayon pagkahuman sa kombensiyon sa London. Apan, panahon sa usa ka tingpaniudto, si Brader Joseph Rutherford, kinsa maoy magtatan-aw sa buluhaton niadtong panahona, mihangyo nga makigsulti kanako. May mga plano siya alang sa usa ka payunir nga moadto sa Aprika. “Andam ka bang moadto?” siya nangutana. Bisan tuod medyo nakalitan ako, nakahimo ako sa pagsulti uban ang determinasyon: “Oo, moadto ako.”
Niadtong mga adlawa ang among pangunang tumong mao ang pagpang-apod-apod ug literatura sa Bibliya kutob sa maarangan, ug kana nagkahulogan nga kanunayng magbalhinbalhin. Gidasig kong dili magminyo, sama sa kadaghanang igsoong lalaki nga may responsableng mga katungdanan sa pagdumala niadtong panahona. Ang akong teritoryo nagsugod sa Cape Town, sa habagatang tumoy sa Aprika, ug hangtod sa silangang bahin sa kontinente, nga naglakip sa mga isla sa Indian Ocean. Aron makaabot sa kasadpang utlanan kinahanglan akong mobiyahe latas sa init nga mga balas sa Kalahari Desert ug hangtod sa tinubdan sa Nile River sa Lake Victoria. Ako ug ang akong kauban kinahanglang mogugol ug unom ka bulan matag tuig diha sa usa o dugang pang mga nasod sa Aprika nga nahimutang niining halapad nga yuta.
Duha ka Gatos ka Karton nga Espirituwal nga mga Bahandi
Pag-abot nako sa Cape Town, gipakita kanako ang 200 ka karton sa literatura nga ipadala sa Silangang Aprika. Ang literatura gipatik diha sa upat ka pinulongan sa Uropa ug upat ka pinulongan sa Asia, apan walay mausa niini ang gipatik diha sa mga pinulongan sa Aprika. Sa dihang nangutana ko kon nganong didto na ang maong literatura bisag wala pa gani ako moabot, giingnan ako nga para unta kadto nilang Frank ug Gray Smith, duha ka payunir nga bag-o lang nakagikan paingon sa Kenya aron sa pagsangyaw. Wala madugay human sa ilang pag-abot sa Kenya, natakboyan silang duha ug malarya, ug ikasubo, namatay si Frank.
Bisan tuod nakapahinuklog kanako ang maong balita, kadto wala makapaluya kanako. Ang akong kauban, si David Norman, ug ako migikan sa Cape Town sakay sa usa ka barko paingon sa among unang asaynment sa Tanzania, nga mga 5,000 kilometros ang gilay-on. Usa ka ahente sa pagbiyahe sa Mombasa, Kenya, mao ang nagbantay sa among estak sa literatura ug nagpadala sa mga karton ngadto sa bisan unsang destinasyon nga among gihangyo. Sa sinugdan, gisangyawan namo ang mga dapit nga negosyohanan—ang mga tindahan ug mga opisina—diha sa matag lungsod. Lakip sa among suplay sa literatura ang hugpong sa 9 ka libro ug 11 ka pulyeto, nga tungod sa lainlaing kolor niini ginganlan kinig mga rainbow set.
Sunod nakahukom kami sa pagduaw sa isla sa Zanzibar, mga 30 kilometros gikan sa silangang baybayon. Sulod sa kasiglohan, ang Zanzibar maoy sentro sa pagpamaligyag mga ulipon apan ilado usab kini tungod sa mga klabo, nga among mapanimahoan bisan asang dapita sa lungsod. Makahahadlok ang paglakawlakaw libot sa lungsod, tungod kay gitukod kini nga walay plano. Makapalibog ang naglikoliko nga mga dalan, ug dali ra gyod ming masaag. Komportable ra man ang among hotel nga gisak-an, apan kini may mga pultahan nga puno sa mga metal nga adorno ug baga nga mga bungbong nga kini morag prisohan tan-awon inay hotel. Bisan pa niana, mabungahon ang among pagsangyaw didto ug nalipay mi sa pagkakaplag nga ang mga Arabo, Indian, ug uban pa kinabubut-ong midawat sa among literatura.
Mga Tren, Sakayan, ug Awto
Ang pagpanaw didto sa Silangang Aprika niadtong mga adlawa dili sayon. Pananglitan, sa among pagpaingon sa kabukiran sa Kenya gikan sa Mombasa, napahunong ang among tren nga gisakyan tungod sa paghugpa sa mga dulon. Minilyong dulon ang mitabon sa yuta ug sa mga riles sa tren, nga dili makadagan ang tren tungod sa kadanglog. Ang bugtong sulbad mao ang paghugas sa riles sa unahan sa tren, ginamit ang init kaayong tubig gikan sa tren. Niining paagiha, miaginod ang tren hangtod sa kataposan misaylo na kami sa bagang duot sa mga dulon. Ug pagkadakong kahupayan sa dihang misugod na pagsaka ang tren ug nakahanggap kamig bugnaw nga hangin sa kabukiran!
Samtang dali rang maabot ang mga lungsod diha sa kabaybayonan pinaagig tren o sakayan, ang mga banika mas daling maabot pinaagig awto. Nalipay ako sa dihang miduyog kanako ang akong igsoon nga si George, tungod kay nakapalit kamig dakodakong trak, nga igoigong kabutangan ug higdaanan, kosina, butanganag kargamento, ug may mga bentana nga dili malutsan ug mga lamok. Duna usab kamiy mga trompa nga gitaod sa atop. Kay nasangkapan, nakapamalaybalay kami panahon sa maadlaw ug nagdapit sa mga tawo ngadto sa among mga pakigpulong sa magabii nga ginahimo diha sa mga plasa sa merkado. Usa ka iladong rekording nga among gipatokar nag-ulohang “Init ba ang Impiyerno?” Nakabiyahe mig kausa gikan sa Habagatang Aprika paingon sa Kenya, 3,000-kilometros nga biyahe sakay sa among “mabalhinbalhin nga balay,” ug nalipay kami niining higayona nga dunay lainlaing mga pulyeto diha sa ubay-ubayng pinulongan sa Aprika, nga malipayong gidawat sa lokal nga mga tawo gikan kanamo.
Usa ka nindot namong eksperyensiya mao nga sa mga biyahe nga sama niini, makakita kamig daghang ihalas nga mga mananap sa Aprika. Siyempre, alang sa among kahilwas, didto lang mi sa sulod sa trak kon mogabii na, apan makapalig-on gayod sa pagtuo ang pagkakita sa nagkalainlaing mga hayop nga linalang ni Jehova diha sa ilang kinaiyanhong pinuy-anan.
Nagsugod ang Pagsupak
Bisan tuod mabinantayon kami sa ihalas nga mga mananap, wala ra kini sa kumingking sa angay namong buhaton sa pag-atubang sa lainlaing mga opisyal sa gobyerno ug pipila ka nasuko pag-ayong mga lider sa relihiyon nga misugod sa pagsupak sa dayag sa among buluhatong pagsangyaw sa Gingharian. Usa sa dakong problema nga angay namong sagubangon mao ang usa ka panatikong tawo nga nagtawag sa iyang kaugalingon nga Mwana Lesa, nga nagkahulogang “Anak sa Diyos,” ug ang iyang grupo nailhang Kitawala, nga ikasubong nagkahulogan nga “Watchtower.” Sa wala pa kami moabot, kining tawhana naglumos sa daghang Aprikano, nga nag-ingong nagbawtismo kanila. Sa kataposan siya gidakop ug gibitay. Sa ulahi, nakahigayon ako sa pagpakig-estorya sa nagbitay kang Mwana Lesa ug nagpatin-aw kaniya nga ang maong tawo walay kalabotan sa among Watch Tower Society.
Nalisdan usab kami sa daghang taga-Uropa, nga tungod sa pinansiyal nga mga hinungdan, wala malipay sa among edukasyonal nga buluhaton. Usa ka manedyer sa dakong bodega mireklamo: “Kon gustong magpabilin ang mga puti niining nasora, kinahanglang dili mahibaloan sa mga Aprikano kon sa unsang paagi gipahimudsan ang ilang ubos nga suweldo.” Tungod sa mao gihapong katarongan, ang dakodako sa kompaniya sa minahan ug bulawan nagpapahawa nako sa iyang opisina. Dayon masuk-anon siyang naghatod kanako hangtod gayod sa karsada.
Walay duhaduha nga tungod kay naimpluwensiyahan sa maong relihiyoso ug komersiyal nga mga magsusupak, ang gobyerno sa Rhodesia (karon Zimbabwe) sa kataposan nagmando kanamo sa pagbiya sa nasod. Giapelar namo ang maong desisyon ug gitugotan kaming magpabilin, sa kondisyon nga dili namo sangyawan ang mga Aprikano. Ang katarongan nga gihatag sa usa ka opisyal mao nga ang among literatura “dili haom alang sa hunahuna sa mga Aprikano.” Apan, sa ubang mga nasod, ang among edukasyonal nga buluhaton taliwala sa mga Aprikano wala pugngi, ug gidawat pa gani. Usa niining mga nasora mao ang Swaziland.
Usa ka Harianong Pag-abiabi sa Swaziland
Ang Swaziland maoy gamay, independente nga nasod nga may 17,364 kilometro kuwadradong yuta nga nahiluna sa interyor sa Habagatang Aprika. Dinhi namo nahimamat ang larinong manulti nga si Haring Sobhuza II, nga gihisgotan sa sinugdanan ning maong sugilanon. Larino siya sa Iningles, nga iyang nakat-onan samtang nagtungha sa usa ka unibersidad sa Britanya. Giabiabi mi niya pag-ayo nga nagsul-ob ug kaswal nga sinina.
Ang among pakigkabildo kaniya nasentro sa yutan-ong Paraiso nga maoy katuyoan sa Diyos alang sa mga tawo nga hustong nakiling niana. Bisan tuod wala kaayo maikag sa maong ulohan, gipatin-aw niya nga may nalangkit nga butang nga nakapainteres pag-ayo kaniya. Debotado ang hari sa pagpauswag sa kahimtang sa pagkinabuhi sa mga kabos ug sa mga dili edukado. Wala niya mauyoni ang mga kalihokan sa daghang misyonaryo sa Kakristiyanohan, nga morag mas interesado sa pagpadaghan sa membro sa simbahan inay kay sa pag-edukar sa mga tawo. Apan, sinati ang hari sa kalihokan sa ubay-ubay namong mga payunir, ug gidayeg niya kami tungod sa among buluhaton sa edukasyon sa Bibliya, ilabina kay kinabubut-on kaming mibuhat niini nga wala magkinahanglan ug bayad o uban pang mga obligasyon.
Miuswag ang Edukasyon sa Bibliya
Sa 1943 gitukod ang Watchtower Bible School of Gilead alang sa pagbansay sa mga misyonaryo. Ang gipasiugda mao ang pagpaloap sa tanang interes nga nakaplagan inay kay sa pagpahimutang lamang ug literatura sa Bibliya. Sa 1950, si George ug ako gidapit sa pagtungha sa ika-16 nga klase sa Gilead. Dinhi una nakong nahimamat si Jean Hyde, usa ka buotang sister nga taga-Australia kinsa giasayn sa misyonaryong buluhaton sa Japan human kami migraduwar. Ang pagkatagsaanon mao gihapon ang nabatasan niadtong panahona, busa wala ra kami magkasuod.
Human sa among pagbansay sa Gilead, si George ug ako giasayn ingong mga misyonaryo sa Mauritius, usa ka isla diha sa Indian Ocean. Nakighigala mi sa mga tawo, nagtuon sa ilang pinulongan, ug nagdumalag mga pagtuon sa Bibliya sa balay uban kanila. Sa ulahi, ang akong manghod nga lalaki nga si William ug ang iyang asawa, si Muriel, migraduwar usab sa Gilead. Gipadala sila ngadto sa akong teritoryo nga gisangyawan kanhi—ang Kenya.
Dali rang milabay ang walo ka tuig, ug unya didto sa internasyonal nga kombensiyon sa New York sa 1958, nagkita mi pag-usab ni Jean Hyde. Nagkasuod kami ug unya nagplano nga magminyo. Gibalhin ako gikan sa Mauritius ngadto sa Japan, ug didto si Jean ug ako nagpakasal sa 1959. Gisugdan namo nianang tungora ang usa ka malipayon kaayong yugto sa misyonaryong buluhaton sa Hiroshima, nga niadtong panahona aduna lamay usa ka gamay nga kongregasyon. Karong adlawa, duna nay 36 ka kongregasyon sa maong siyudad.
Sayonara sa Japan
Sa paglabay sa katuigan, ang mga suliran sa panglawas namong duha misugod sa pagpalisod sa among misyonaryong pag-alagad, ug sa kadugayan kinahanglan kaming mobiya sa Japan ug manimuyo sa yutang natawhan ni Jean, sa Australia. Makapasubo ang adlaw sa pagbiya namo sa Hiroshima. Diha sa plataporma sa estasyon sa tren, miingon kami ug sayonara sa pagpanamilit sa tanan namong minahal nga mga higala.
Karon nia na kami magpuyo sa Australia, ug kutob sa kinamaayohang maarangan sa among mga limitasyon, kami nagpadayon sa pag-alagad kang Jehova uban sa Armidale Congregation sa estado sa New South Wales. Pagkadakong kalipay nga makapaambit sa bahandi sa Kristohanong kamatuoran ngadto sa daghang tawo sa halos walo ka dekada! Akong nakita ang dakong pag-uswag sa programa sa edukasyon sa Bibliya ug personal nga nakasaksi sa talagsaong espirituwal nga mga hitabo. Walay tawo o grupo sa mga tawo nga makaangkon sa maong mga kalamposan. Sa pagkatinuod, agig pagkutlo sa mga pulong sa salmista, “kini naggikan kang Jehova; kini maoy katingalahan sa among mga mata.”—Salmo 118:23.
[Hulagway sa panid 28]
Ang akong igsoong si George uban sa among trak nga balay
[Hulagway sa panid 28]
Ako diha sa Lake Victoria
[Hulagway sa panid 29]
Mga estudyante sa hayskul nga mitambong sa usa ka pakigpulong publiko sa Swaziland sa 1938
[Mga hulagway sa panid 30]
Uban kang Jean sa adlaw sa among kasal sa 1959 ug karon