Si Jehova Molihok nga Maunongon

SUMALA SA GIASOY NI PETER PALLISER

Kadto Disyembre 1985. Misamot ang kahinam samtang kami nagpaubos paingon sa internasyonal nga tugpahanan sa Nairobi, Kenya. Sa pagsakay paingon sa siyudad, ang mga handomanan mibaha sa pagbalik, kay napukaw sa sinating mga talan-awon ug mga tingog.

NANGADTO kami sa Kenya aron motambong sa “Mga Maghuhupot sa Integridad” Distritong Kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova. Napulog-duha ka tuig nga miagi, ang akong asawa ug ako napugos sa pagbiya sa Kenya tungod sa usa ka pagdili sa among buluhatong pagsangyaw. Kami nagpuyo didto sa Bethel, ang ngalang gihatag sa mga pasilidad sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova. Pagkanindot sa sorpresang nagpaabot kanamo sa among pagbalik didto aron mobisita!

Nagtabang sa pagdegamo sa paniudto sa Bethel mao ang usa ka batan-ong Saksi kinsa among nailhan sukad nga siya dos anyos pa. Labing menos unom ka membro sa pamilyang Bethel maoy mga tawong among nailhan sa dihang sila mga bata pa. Makalipay gayod ang pagkakita kanila karon ingong bag-o pang nahingkod, duyog sa ilang mga pamilya, nga ang tanan aktibo gihapon sa ministeryo! Ang atong Diyos, si Jehova, nag-atiman kanila nga uyon sa saad sa Bibliya: “Sa usang maunongon ikaw molihok nga maunongon.” (2 Samuel 22:26) Akong nadiskobrehan nga lahi gayod ang akong kinabuhi ingong batan-on ug sa magantihong pagkinabuhi niining maong mga batan-on!

Kinabuhi Ingong Batan-on nga Walay Katuyoan

Natawo ako sa Scarborough, Inglaterra, sa Agosto 14, 1918. Duha ka tuig sa ulahi ang akong inahan ug igsoong babaye sa unang bana milarga paingon sa Canada, busa gigugol ko ang sunod tulo ka tuig nga nagpuyo ipon sa akong amahan, iyang inahan, ug iyang igsoong babaye. Sa dihang singko anyos na ako, gikidnap ako ni Mama ug gidala ngadto sa Montreal, Canada. Upat ka tuig sa ulahi iya akong gipabalik sa Inglaterra aron moipon pagpuyo kang Papa ug pag-eskuyla.

Ang akong inahan ug igsoong babaye sa unang bana nagsulat kanako matag mga unom ka bulan. Sa kataposan sa ilang mga sulat, ipahayag nila ang panghinaot nga unta ako mahimong usa ka maayong lungsoranon, maunongon ngadto sa Hari ug nasod. Ang akong mga tubag lagmit nakapahiubos kanila tungod kay ako nagsulat nga ako nagtuo nga ang nasyonalismo ug gubat maoy daotan. Bisan pa niana, tungod kay walay tin-awng direksiyon, panahon sa katuigan sa pagkatin-edyer, ako nagpaanod-anod lamang sa kinabuhi.

Unya sa Hulyo 1939, unom ka semana sa dayon nang pagsugod sa Gubat sa Kalibotan II, ako girekluta sa Britanikong armi. Ako 20 anyos lamang niadto. Ang akong rehimento sa wala madugay gipadala ngadto sa amihanang Pransiya. Sa giatake kamig Alemang bombardero, kaming mga batan-ong lalaki mipunting sa among mga pusil ug mitiro kanila. Kadto makahahadlok nga kinabuhi. Nanibog kami atubangan sa nag-abanteng Alemang kasundalohan, ug ako nahiapil niadtong giebakwet sa Dunkirk sa unang semana sa Hunyo 1940. Makahinumdom pa ako nga may kalisang sa talan-awon sa tibuok batalyon nga mga patay nga nakatag sa tibuok baybayon. Nakalabang ako sa maong ngilngig nga kasinatian ug nakaabot sa Harwich sa silangang Inglaterra sakay sa usa ka gamayng barko sa kargamento.

Sa sunod nga tuig, sa Marso 1941, ako gipadala ngadto sa India. Ako gibansay didto ingong usa ka mekaniko sa instrumento. Human sa usa ka yugto sa pagkaospital tungod sa usa ka impeksiyon, ako nabalhin ngadto sa usa ka yunit sa armi sa Delhi, ang kaulohan sa India. Nga layo sa balay ug dili pa gihapon maayog panimati sa lawas, misugod ako paghunahuna bahin sa umaabot. Ako nahibulong ilabina bahin sa kon unsay mahitabo kanato sa atong pagkamatay.

Pagpasundayag ug Bag-ong Pagkamaunongon

Usa ka kaubang Ingles, si Bert Gale, maoy akong kauban sa kuwarto sa Delhi. Usa ka adlaw siya miingon nga “ang relihiyon maoy iya sa Yawa,” usa ka komentong nakapukaw sa akong interes. Ang iyang asawa nahimong usa sa mga Saksi ni Jehova, ug panapanahon, siya nagpadala kaniyag mga basahon bahin sa Bibliya. Usa niini, ang pulyetong Hope, nakabihag sa akong interes. Ang paghisgot niadto bahin sa paglaom sa pagkabanhaw naghatag kanakog tinuod nga malinawong pagbati.

Sayosayo sa 1943, si Bert nakigsulti ngadto sa usa ka Anglo-Indian nga sibilyan, si Teddy Grubert, kinsa nagtrabaho kauban namo sa base militar. Sa among katingala among nasayrang si Teddy usa ka Saksi. Bisan pag sa 1941 ang pagdili gibutang sa mga basahon sa mga Saksi ni Jehova, kami iyang gidala ngadto sa mga tigom nga gipahigayon sa mga Saksi sa Delhi. Niadtong gamay nga kongregasyon, nakakaplag akog tiunay, mainitong pakig-uban sa unang higayon sa akong kinabuhi. Si Basil Tsatos, usa ka gulangong Kristohanong igsoong lalaki nga taga-Gresya, maoy nagsagop kanako ug nagtubag sa akong mga pangutana. Siya naghatag ug tin-awng mga tubag sa Bibliya sa mga pangutana bahin sa kon nganong matigulang ug mamatay kita, sa pagkabanhaw, ug ang gisaad sa Diyos nga bag-ong kalibotan nga may pagkamatarong.​—Buhat 24:​15; Roma 5:​12; 2 Pedro 3:​13; Pinadayag 21:​3, 4.

Ang pulyetong Peace​—Can It Last?, nga gipatik sa 1942, nakabihag ilabina sa akong interes. Gipaila niadto ang Liga sa Kanasoran ingong ang “sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap.” (Pinadayag 17:3) Sa pagkutlo sa kapitulo 17, bersikulo 11, sa Pinadayag, ang pulyeto nag-ingon: “Ikaingon na karon nga ang Liga ‘maoy sa kaniadto, ug wala na.’” Sa pagpadayon, kini nag-ingon: “Ang asosasyon sa kalibotanong mga nasod mobangon pag-usab.” Niadtong 1945, kapig tulo ka tuig sa ulahi, kana gayod ang nahitabo sa dihang naporma ang organisasyong Hiniusang Kanasoran!

Panahon sa pagdili sa mga basahon sa Saksi, ako nakatabang sa akong bag-ong-napalgang mga higala. Sa dihang moabot ang usa ka karton sa Peace​—Can It Last? nga mga pulyeto, ang kongregasyon nagtugyan niana kanako aron tipigan. Kinsay maghunahuna sa pagpangitag gidiling mga basahon diha sa kampo sa armi? Matag higayong ako mitambong sa mga tigom, ako nagdalag pipila ka pulyeto aron kanunayng masuplayan ang mga igsoon. Ako ganing gitagoan ang ilang personal nga mga basahon sa Bibliya sa dihang nahadlok sila nga susihon ang ilang mga balay. Sa kataposan, niadtong Disyembre 11, 1944, ang pagdili giwagtang.

Ang akong pagkamaunongon ngadto sa Kristohanong mga pagtulon-an gisulayan panahon sa 1943 nga mga saulog sa Pasko nga naorganisar alang sa among kampo sa armi. Wala ako mosalmot, sanglit akong nasayrang si Jesus wala matawo sa bugnawng Disyembre ug ang unang mga Kristohanon wala magsaulog ug Pasko.​—Itandi ang Lucas 2:​8-12.

Sa dihang ang “Nahiusang mga Tigpahibalo” nga Asembliya gihimo sa Jubbulpore (Jabalpur) sa Disyembre 27 hangtod 31, 1944, ako usa sa mga 150 nga tumatambong. Daghang delegado sa kombensiyon ang misakayg tren gikan sa Delhi, usa ka biyahe nga kapig 600 ka kilometros. Dili gayod nako hikalimtan ang kahibulongang palibot niadtong panagtigom sa dakong hawan, diin akong nakita ang paglihok sa organisasyon ni Jehova.

Ang mga delegado sa kombensiyon gipapuyo sa mga dormitoryo sa eskuylahan, diin kami nanganta sa mga alawiton sa Gingharian ug nagpahimulos sa malipayong Kristohanong pakig-uban. Panahon niadtong kombensiyona ako misugod sa pag-apil sa publikong buluhaton sa pagsangyaw, usa ka buluhaton nga sukad niadto nagpabiling minahal sa akong kasingkasing.

Bug-os-Panahong Ministeryo sa Inglaterra

Mibalik ako sa Inglaterra sa 1946 ug sa wala madugay misugod pagpakig-anib sa Wolverton nga Kongregasyon. Bisan pag kami may mga napulo lamang ka magmamantala sa Gingharian, sila mipabati kanakong sama kanila, ug akong nasinati ang samang katagbawan nga akong nasinati taliwala sa akong mga igsoon sa India. Si Vera Clifton nailhan sa kongregasyon ingong usa ka tiunay, mangayaon nga tawo. Sa dihang akong nahibaloan nga siya usab sama kanako nga may tinguhang magpayunir, sumala sa pagtawag sa bug-os-panahong mga ministro, kami naminyo, sa Mayo 24, 1947. Akong giayo ang usa ka caravan, o mobile home, ug sa sunod nga tuig, among nadawat ang una namong asaynment sa pagpayunir, ang lungsod sa Huntingdon.

Niadtong mga adlawa kami molarga nga sakay sa among mga bisikleta aron mopaingon sa teritoryo sa banika sayo sa buntag. Ang among tibuok adlaw nga pagsangyaw mabalda lamang sa dinaliang pahulay sa udto aron mag-sanwits. Bisan kon unsa ka kusog ang hangin o kakusog ang ulan nga latas niana kami motindak sa bisikleta sa pagpauli, kami malipayon ug tagbaw sa buluhaton sa Ginoo.

Sa nahaigong panahon kami nangandoy nga pauswagon ang among ministeryo ug ipakig-ambit ang “maayong balita” sa mga katawhan sa ubang mga nasod. (Mateo 24:14) Busa miaplay kami nga motungha sa misyonaryong tunghaan sa Gilead sa South Lansing, New York, T.B.A. Sa kataposan, kami gidawat alang sa ika-26 nga klase sa Gilead nga migraduwar niadtong Pebrero 1956.

Gipauswagang Ministeryo sa Aprika

Ang among misyonaryong asaynment mao ang Amihanang Rhodesia (karon Zambia) sa Aprika. Wala madugay sa among pag-abot, kami gitawag aron mag-alagad sa Bethel sa maong nasod. Ingong bahin sa akong trabaho sa Bethel, ako ang nag-atiman sa pagpakigsulatay sa Silangang Aprika. Niadtong 1956, ang Kenya​—usa sa maong mga nasod sa Silangang Aprika​—may upat lamang ka Saksi, samtang may kapig 24,000 sa Amihanang Rhodesia. Si Vera ug ako naghunahuna kon unsa ka nindot ang pag-alagad sa dapit diin mas dako ang panginahanglan.

Unya, nga wa-damha, akong nadawat ang laing imbitasyon alang sa Tunghaang Gilead, sa maong panahon alang sa napulo-ka-bulang kurso alang sa mga magtatan-aw. Nga gibilin si Vera sa Amihanang Rhodesia, ako mibiyahe paingon sa New York City, diin ang Tunghaang Gilead nahimutang niadtong panahona. Sa pagkahuman sa kurso sa Nobyembre 1962, ako naasayn ngadto sa Kenya aron pagtukod ug usa ka sangang buhatan didto. Sa maong panahon ang Kenya may kapin nag usa ka gatos ka Saksi.

Sa akong pagbalik sa Amihanang Rhodesia aron mahibalag si Vera, ako unta mohapit ug kadiyot sa Nairobi, Kenya. Apan sa akong pag-abot, si Bill Nisbet, usa ka graduwado sa Gilead sa ika-25ng klase, misugat kanako nga may balitang may higayon nga makakuhag opisyal nga permiso sa pagsulod dayon sa Kenya. Miduol kami sa mga awtoridad sa imigrasyon, ug sa mga minutos lamang, akong nakuha ang permiso sa trabaho sa lima ka tuig. Busa wala na gayod ako makabalik sa Amihanang Rhodesia; hinunoa, si Vera miadto sa Nairobi aron moduyog nako.

Tapos sa gimaomaong kurso sa Swahili nga pinulongan, kami mianib sa gamayng kongregasyon sa Nairobi sa ministeryo. Usahay human namo basaha ang among Swahili nga sermon, ang tagbalay moingon, “Dili ako makasabot ug Ingles!” Bisan pa niana, kami milahutay ug inanayng nakabuntog sa babag sa pinulongan.

Ang among teritoryo naglakip ug dagko kaayong pundok sa mga balay nga may mga ngalang gikan sa Bibliya sama sa Jerusalem ug Jerico. Daling maugmad ang interes, ug gikan sa maong mga lugar mitungha ang daghang bag-ong mga magmamantala sa Gingharian. Pagkatalagsaon ang epekto sa kamatuoran sa Bibliya diha sa maong mga tawo! Ang mga pagbati sa tribonhong pagkalabaw nahanaw samtang ang pagkamaunongon ngadto sa Gingharian nagdalag panaghiusa taliwala sa katawhan ni Jehova. Nahitabo pa ang mga pagminyo taliwala sa mga tribo, butang nga talagsaon kaayo taliwala sa mga dili-Saksi.

Ang bag-ong mga magmamantala sa Gingharian midawat sa kamatuoran nga masiboton. Pananglitan, si Samson ikag kaayo nga ang kamatuoran sa Bibliya makasuhot sa iyang dapit nga gipuy-an nga siya nagpadayon sa paghangyo nga padad-an didtog mga payunir. Ngani, iyang gitukod ang usa ka sumpay sa iyang balay sa Ukambani nga rehiyon aron pagtaganag sak-anan nila. Sa wala madugay ang bag-ong kongregasyon sa mga magmamantala sa Gingharian natukod didto.

Sa kadaghan ako miduaw sa atong mga igsoon sa nasod sa Ethiopia sa Silangang Aprika. Sila naggugol ug aberids nga kapig 20 ka oras sa usa ka bulan sa ministeryo, bisan pa sa mga pagbilanggo, mga pagdagmal, ug kanunayng pagbantay. Kas-a duha ka bus nga punog Etiopianhong mga kaigsoonan ang mibiyahe sulod sa usa ka semana, nga mitabok ug peligrosong mga dalan sa bukid, aron motambong ug usa ka distritong kombensiyon sa Kenya. Ang ilang kamamugnaon sa paghikay nga ang mga basahon bahin sa Gingharian mabatonan diha sa ilang nasod maoy talagsaon. Kami sa Kenya nalipay sa pagtabang nga sila kanunayng masuplayan.

Ang opisyal nga pagdili sa among buluhaton sa Kenya gipahamtang niadtong 1973, ug ang mga misyonaryo napugos sa pagpahawa. Niadtong panahona kami may kapig 1,200 ka Saksi sa Kenya, ug daghan kanila ang didto sa erport aron pagpalarga kanamo nga dili namo hikalimtan. Ang ilang presensiya mitukmod sa usa ka kaubang magpapanaw sa pagsukna kon kami ba mga iladong tawo. Si Vera ug ako mibalik ngadto sa Inglaterra ug gitanyagan ug usa ka asaynment didto, apan kami nangandoy nga mobalik sa Aprika.

Balik sa Aprika

Sa ingon, pipila ra ka bulan sa ulahi, among nadawat ang among bag-ong asaynment, sa Bethel sa Accra, ang kaulohan sa nasod sa Ghana sa kasadpanhong Aprika. Didto usa sa akong mga asaynment nagpaatubang kanako sa mga kalisdanang giatubang sa atong mga igsoon didto. Samtang ako ang nag-atiman sa pagpamalit sa pagkaon ug mga suplay alang sa pamilyang Bethel, ako natingala sa mahal kaayong presyo sa mga pagkaon. Kasagarang ang usa ka tawo yanong dili makapalit sa mga butang nga gikinahanglan. Ang kanihit sa gasolina ug ang kanihit sa mga piyesa nakadugang sa mga suliran.

Nakakat-on ako sa kahinungdanon sa pagpailob, butang nga naugmad sa atong mga igsoon sa Ghana. Makapadasig kaayo ang pagtan-aw sa mangayaong tinamdan nga ilang gihuptan samtang gisalikway nila ang tentasyon sa pagbaton sa mga kinahanglanon sa kinabuhi pinaagi sa soborno. Ingong resulta, ang katawhan ni Jehova sa Ghana nailhan kaayo tungod sa ilang kamaminatud-on ug nakabaton ug maayong ngalan uban sa daghang opisyales.

Hinuon, bisan pa sa materyal nga mga kanihit adunay nag-usbawng espirituwal nga kauswagan. Sa tibuok nasod, ang atong mga basahon bahin sa Bibliya makaplagan sa halos matag balay. Ug among nakita nga ang gidaghanon sa mga magmamantala sa Gingharian sa Ghana miuswag gikan sa 17,156 niadtong 1973 sa among pag-abot ngadto sa kapig 23,000 sa 1981. Nianang tuiga ang akong mga pakigbugno sa kanser sa panit, sa walay duhaduha migrabe tungod sa katuigang pagkabulad sa adlaw sa India ug Aprika, nagpugos kanamo sa pagbiya sa Ghana ug pagbalik sa Inglaterra alang sa regular nga pagpatambal.

Bag-ong mga Kahimtang sa Inglaterra

Alang kanako ang among pagbalik nagpasabot sa dakong pagpasibo sa akong ministeryo. Naanad na kaayo ako sa pagsultig walay pagpanuko sa mga tawo nga nagtahod sa Diyos ug sa Bibliya. Apan sa London, talagsa ra nakong makaplagan ang maong tinamdan. Ako nahibulong sa pagkamalahutayon sa mga igsoon sa Britanya. Kana nakapasabot kanako nga gikinahanglan nga maugmad ang dugang nga empatiya alang sa katawhan nga ‘gipanitan ug natibulaag’ sa espirituwal nga diwa.​—Mateo 9:36.

Sa among pagbalik gikan sa Aprika, si Vera ug ako nagkauban sa pag-alagad sa London Bethel hangtod sa panahon sa iyang pagkamatay sa Septiyembre 1991 sa edad 73. Dili sayon nga mawad-an ug usa ka maunongong kauban nga naghago kauban nako sa ministeryo sulod sa daghan kaayong katuigan. Gimingaw kaayo ako niya. Apan malipayon ako sa maayong pagpaluyo nga akong nadawat gikan sa among pamilyang Bethel nga may mga 250 ka membro.

Giisip ko gayod nga usa ka pribilehiyo nga makasinati sa pag-uswag sa organisasyon ni Jehova ug pagkakita sa daghan kaayo nga naghimo sa bug-os-panahong ministeryo nga ilang dalan sa kinabuhi. Makapasalig ako kaninyo, walay laing mas maayong dalan sa kinabuhi kay niini, kay “si Jehova . . . dili mobiya sa iyang mga maunongon.”​—Salmo 37:28.

[Hulagway sa panid 23]

Kami nagpayunir sa Inglaterra gikan sa 1947 hangtod 1955

[Hulagway sa panid 23]

Unang higayon sa ministeryo panahon sa usa ka kombensiyon sa India

[Hulagway sa panid 23]

Sa dihang kami mga misyonaryo sa Amihanang Rhodesia

[Hulagway sa panid 23]

Niadtong 1985, kauban sa mga higala nga wala namo makita sulod ug 12 anyos