Tudloi ang Imong Tin-edyer sa Hustong Paggamit sa Internet

ANG PROBLEMA

Ang mga balita nakahatag nimog impresyon nga ang Internet tapokanan sa mga bully, tigmolestiya, ug kawatag personal nga impormasyon. Nabalaka ka kay ang imong anak kanunayng mag-Internet ug morag wala mahibalo sa mga kapeligrohan.

Tudloi siya sa hustong paggamit sa Internet. Apan tagda una ang pipila ka butang nga angay nimong mahibaloan bahin sa Internet.

ANG ANGAY NIMONG MAHIBALOAN

Ang mga tin-edyer maka-Internet gamit ang mga mobile device. Ang computer kinahanglang ibutang sa dapit nga makita sa tanan. Pero pinaagi sa mga smartphone ug tablet, ang imong tin-edyer dali na kaayong maka-Internet nga dili ka makabantay.

Ang uban maggugol ug daghan kaayong panahon sa pag-Internet. “Magbukas kog computer sa pagsusig e-mail sa singko minutos lang unta pero maabtan kog daghang oras sa pagtan-awg mga video,” miingon ang 19 anyos nga dalaga. “Nagkinahanglan kog dugang pagpugong sa kaugalingon.”

Ang uban tingali mag-post ug impormasyon nga dili angay. Pinaagi sa mga komento ug mga letrato nga i-post sa tin-edyer, ang mga tawong daotag tuyo makakuhag impormasyon kon diin siya nagpuyo ug nag-eskuyla, ug kon unsang orasa nga walay tawo ang balay.

Ang uban walay ideya sa epekto sa ilang i-post. Ang bisan unsang i-post diha sa Internet magpabilin sa Internet. Usahay ang makauulawng mga komento ug mga letrato madiskobrehan ra sa ulahi—pananglitan, dihang mosusi ang kompaniya sa background sa aplikante.

Apan bisan pa niining tanan, hinumdomi kini: Ang Internet dili nimo kaaway. Hinunoa, ang makahatag ug problema mao ang dili maalamong paggamit niini.

ANG IMONG MAHIMO

Tudloi ang imong tin-edyer sa pag-una kon unsay importante ug sa hustong paggamit sa panahon. Ang pagtuon sa paghatag ug prayoridad sa mas importante maoy bahin sa pagkahimong responsableng hamtong. Ang pag-estoryahanay sa pamilya, ang homwork, ug buluhaton sa balay mas importante kay sa pag-Internet-Internet lang. Kon sobra na ang panahon nga gigugol sa imong anak sa pag-Internet, limitahe ang oras sa iyang pag-Internet—kon gikinahanglan, paggamit ug timer.—Prinsipyo sa Bibliya: Filipos 1:10.

Tudloi siya sa pagpamalandong una sa dili pa mag-post. Tabangi siya sa pagpamalandong sa mga pangutana sama sa: Makapasakit ba ang komento nga akong i-post? Unsay epekto niini nga letrato sa akong reputasyon? Maulaw ba ko kon makit-an sa akong ginikanan o ubang hamtong kini nga letrato o komento? Kon ila kining makita, unsa kahay ilang ikasulti bahin nako? Unsa kahay akong impresyon sa usa ka tawo nga mag-post ug sama niini nga komento o letrato?—Prinsipyo sa Bibliya: Proverbio 10:23.

Tudloi siya sa pagkinabuhi subay sa mga prinsipyo—dili lang sa balaod. Dili ka makabantay kanunay sa imong tin-edyer. Gawas pa, dili nimo gustong gawngan siya kondili gusto nimo nga tabangan siya sa ‘pagbansay sa iyang gahom sa pagsabot sa pag-ila sa maayo ug sa daotan.’ (Hebreohanon 5:14) Imbes punayan siyag pahinumdom bahin sa mga balaod ug silot, tandoga hinuon ang iyang kinaiyanhong pagkaila sa maayo ug daotan. Unsang reputasyon ang gusto niyang mabatonan? Unsang kinaiya ang gusto niya nga siya mailhan? Ang imong tumong mao ang pagtabang kaniya sa paghimog maalamong desisyon, presente ka man o wala.—Prinsipyo sa Bibliya: Proverbio 3:21.

Ang pag-Internet, sama sa pagdrayb, nagkinahanglag maayong panghukom—dili lang kahawod nimo sa teknolohiya. Busa, ang imong giya ingong ginikanan importante kaayo. Gani, si Parry Aftab, nga eksperto sa kahilwasan sa paggamit ug Internet, miingon: “Ang mga bata mas suheto sa teknolohiya. Apan ang mga ginikanan mas suheto sa kinabuhi.”