Mga Siyudad nga Dalangpanan—Maluluy-ong Tagana sa Diyos
“Kining unom ka siyudad magsilbing dalangpanan, alang sa kang bisan kinsa nga makapatay ug kalag nga wala tuyoa sa pagkalagiw didto.”—NUMEROS 35:15.
1. Unsay paglantaw sa Diyos sa kinabuhi ug pagkasad-an sa dugo?
GIISIP ni Jehova nga Diyos nga balaan ang tawhanong kinabuhi. Ug ang kinabuhi anaa sa dugo. (Levitico 17:11, 14) Tungod niini si Cain, ang unang tawo nga natawo sa yuta, sad-an sa dugo sa dihang iyang gipatay ang iyang igsoong si Abel. Busa, gisultihan sa Diyos si Cain: “Ang dugo sa imong igsoon nagtuaw kanako gikan sa yuta.” Ang dugo nga nagmansa sa yuta nga nahitaboan sa pagpatay nagsilbing hilom, apan dayag nga pamatuod sa kinabuhi nga mananapong gitapos. Ang dugo ni Abel mituaw sa Diyos nga nagpangayog panimalos.—Genesis 4:4-11.
2. Sa unsang paagi ang pagtahod ni Jehova sa kinabuhi gipasiugda human sa Lunop?
2 Ang pagtahod sa Diyos sa tawhanong kinabuhi gipasiugda human nga migula ang matarong nga si Noe ug ang iyang pamilya sa arka ingong nakalabang-buhi sa tibuok-yutang Lunop. Niadtong higayona gitugotan ni Jehova nga kan-on sa mga tawo ang unod sa mananap apan dili ang dugo. Siya usab nagbaod: “Ang dugo sa inyong mga kalag pagapanilngon ko. Gikan sa kamot sa matag buhing linalang pagapanilngon ko kini; ug gikan sa kamot sa tawo, gikan sa kamot sa matag usa nga iyang igsoon, pagapanilngon ko ang kalag sa tawo. Bisan kinsa nga magaula ug dugo sa tawo, pinaagi sa tawo ang iyang dugo pagaulaon, kay sa dagway sa Diyos gibuhat ang tawo.” (Genesis 9:5, 6) Giila ni Jehova ang katungod sa labing suod nga paryente sa biktima sa pagpatay sa mamumuno sa dihang mahibalag siya.—Numeros 35:19.
3. Unsang pasiugda ang gihatag sa Moisesnong Kasugoan labot sa pagkabalaan sa kinabuhi?
3 Sa Kasugoan nga gihatag sa Israel pinaagi ni manalagnang Moises, ang pagkabalaan sa kinabuhi balikbalik nga gipasiugda. Pananglitan, ang Diyos nagsugo: “Dili ka magpatay.” (Exodo 20:13) Ang pagtahod sa kinabuhi makita usab diha sa giingon sa Moisesnong Kasugoan bahin sa kamatayon nga nalangkit ang babayeng mabdos. Espesipikong gipadayag sa Kasugoan nga kon siya o ang iyang wala pa matawong anak aksidenteng namatay tungod sa panag-away sa duha ka lalaki, timbangtimbangon sa mga maghuhukom ang mga sirkumstansiya ug kon kini tinuyo ba o dili, apan ang silot mahimong “kalag sa kalag,” o kinabuhi sa kinabuhi. (Exodo 21:22-25) Apan, makalingkawas ba ang usa ka Israelinhon nga mamumuno sa mga resulta sa iyang mapintas nga buhat?
Dangpanan Alang sa mga Mamumuno?
4. Gawas sa Israel, unsang mga lugar nga dangpanan ang naglungtad sa nangagi?
4 Diha sa mga nasod gawas sa Israel, may silonganan, o dangpanan, sa mga mamumuno ug ubang mga kriminal. May ingon niini nga mga dapit sama sa templo sa diyosa nga si Artemis sa karaang Efeso. Labot sa susamang mga lugar, kini ang gitaho: “Ang ubang sagradong mga lugar maoy mga pugaran sa mga kriminal; ug sagad nga kinahanglang limitehan ang gidaghanon sa mga dangpanan. Sa Atenas pipila lamang ka silonganan ang giila sa balaod ingong mga dangpanan (pananglitan, ang templo ni Theseus alang sa mga ulipon); sa panahon ni Tiberius ang mga pundok sa mga kriminal diha sa sagradong mga lugar nahimong peligroso kaayo nga gumikan niini ang katungod sa Dangpanan limitado lamang sa pipila ka siyudad (sa tuig 22).” (The Jewish Encyclopedia, 1909, Tomo II, panid 256) Sa ulahi, ang mga simbahan sa Kakristiyanohan nahimong mga lugar nga dangpanan, apan mikiling kini sa pagbalhin sa gahom gikan sa sibil nga mga awtoridad ngadto sa pagkasaserdote ug nahimong babag sa hustong pagpahamtang sa hustisya. Ang mga pag-abuso sa ulahi misangpot sa pagkuha niining kahikayana.
5. Unsay pamatuod nga ang Kasugoan wala magtugot sa pagkadanghag ingong katarongan aron makapangayog kaluoy kon may usa nga gipatay?
5 Taliwala sa mga Israelinhon, ang tinuyo nga mga mamumuno dili tugotan sa pagsulod sa silonganan o dangpanan. Bisan ang usa ka Levihanon nga saserdote nga nag-alagad sa halaran sa Diyos dalhon aron silotan ug kamatayon tungod sa malipoton nga pagbuno. (Exodo 21:12-14) Lain pa, wala itugot sa Kasugoan ang pagkadanghag ingong katarongan aron makapangayog kaluoy kon may napatay. Pananglitan, kinahanglang himoan sa usa ka tawo ug ali ang lapad nga atop sa iyang gitukod nga bag-ong balay. Kay kondili, sad-an sa dugo ang balay kon may mamatay tungod sa pagkahulog gikan sa atop. (Deuteronomio 22:8) Dugang pa, kon gipahibalo na ang tag-iya sa baka nga naanad nang manungag apan wala magbantay sa mananap ug kini nakapatay, ang tag-iya sa baka sad-an sa dugo ug mahimong ipapatay. (Exodo 21:28-32) Dugang pamatuod sa hataas nga pagtamod sa Diyos sa kinabuhi makita sa paagi nga ang si bisan kinsa nga nakapatayg kawatan sad-an sa dugo kon kini nahitabo nga hayag ang adlaw diin makita ang manunugok ug mailhan. (Exodo 22:2, 3) Nan, matin-aw nga ang hingpit nga pagkatimbang nga mga balaod sa Diyos wala magtugot nga ang tinuyo nga mga mamumuno makalingkawas sa silot nga kamatayon.
6. Sa unsang paagi ang balaod sa ‘kinabuhi sa kinabuhi’ natagbaw sa karaang Israel?
6 Kon may mahitabong pagpatay sa karaang Israel, ang dugo sa biktima pagapanimaslan. Ang balaod nga ‘kinabuhi sa kinabuhi’ matagbaw sa dihang ang mamumuno patyon sa “tigpanimalos sa dugo.” (Numeros 35:19) Ang tigpanimalos sa dugo mao ang labing duol nga lalaking paryente sa tawong gipatay. Apan komosta ang dili tinuyo nga mga mamumuno?
Ang Maluluy-ong Tagana ni Jehova
7. Unsang tagana ang gihimo sa Diyos alang niadtong nakapatay ug tawo nga wala tuyoa?
7 Alang niadtong nakapatayg tawo nga aksidente o wala tuyoa, ang Diyos maluluy-ong nagtaganag mga siyudad nga dalangpanan. Mahitungod niini, si Moises gisultihan: “Pakigsulti sa mga anak sa Israel, ug ingna sila, ‘Kamo nagtabok sa Jordan ngadto sa yuta sa Canaan. Ug kinahanglang magpili kamo ug mga siyudad nga kombenyente kaninyo. Magsilbi kining inyong mga siyudad nga dalangpanan, ug ang tawong nakapatayg kalag nga wala tuyoa kinahanglang mokalagiw didto. Ug ang mga siyudad magsilbing inyong dalangpanan batok sa tigpanimalos sa dugo, aron ang tawong nakapatay dili mamatay hangtod nga siya magatindog sa atubangan sa katilingban aron pagahukman. Ug ang mga siyudad nga inyong ihatag, ang unom ka siyudad nga dalangpanan, mag-alagad kaninyo. Tulo ka siyudad ang ihatag ninyo niining kiliran sa Jordan, ug tulo ka siyudad ihatag ninyo sa yuta sa Canaan. Magsilbi kining mga siyudad nga dalangpanan . . . alang sa kang bisan kinsa nga makapatay ug kalag nga wala tuyoa sa pagkalagiw didto.”—Numeros 35:9-15.
8. Diin nahimutang ang mga siyudad nga dalangpanan, ug sa unsang paagi ang mga tawong nakapatay natabangan nga makaabot niini?
8 Sa dihang ang mga Israelinhon misulod sa Yutang Saad, sila masinugtanong nagtukod ug unom ka siyudad nga dalangpanan. Tulo niining mga siyudara—Kedesh, Shechem, ug Hebron—nahimutang sa kasadpan sa Subang Jordan. Sa sidlakan sa Jordan mao ang dalangpanang mga siyudad sa Golan, Ramoth, ug Bezer. Ang unom ka dalangpanang mga siyudad kombenyenteng nahimutang sa mga dalan nga inatiman pag-ayo. Diha sa nahiangayng mga dapit sa kadaplinan niining mga dalana, may mga karatula nga may pulong “dalangpanan.” Kining mga karatulaha nagtudlo sa direksiyon sa siyudad nga dalangpanan, ug ang tawong nakapatay nga wala tuyoa makadagan alang sa iyang kinabuhi sa kinaduolang dalangpanan. Didto makakaplag siyag panalipod gikan sa tigpanimalos sa dugo.—Josue 20:2-9.
9. Nganong nagtagana si Jehova ug mga siyudad nga dalangpanan, ug kang kinsang kaayohan kini gitagana?
9 Nganong nagtagana ang Diyos ug mga siyudad nga dalangpanan? Kini gitagana aron ang yuta dili mahugawan sa inosenteng dugo ug aron dili mahimong sad-an sa dugo ang mga tawo. (Deuteronomio 19:10) Alang sa kang kinsang kaayohan nga gitagana ang dalangpanang mga siyudad? Ang Kasugoan nag-ingon: “Alang sa mga anak sa Israel ug alang sa mga langyawng molupyo ug alang sa mga lalin nga anaa sa taliwala nila kining unom ka siyudad magsilbing dalangpanan, alang sa kang bisan kinsa nga makapatay ug kalag nga wala tuyoa sa pagkalagiw didto.” (Numeros 35:15) Busa, sa pagkamakataronganon ug sa pag-alagad sa mga katuyoan sa hustisya samtang gitugot ang kaluoy, gisultihan ni Jehova ang mga Israelinhon sa paggahin ug mga siyudad nga dalangpanan alang sa mga tawong nakapatay nga wala tuyoa kinsa dili (1) lumad nga mga Israelinhon, (2) langyawng mga molupyo sa Israel, o (3) mga lalin gikan sa ubang mga nasod nga nagpuyo sa yuta.
10. Nganong ikaingon nga ang dalangpanang mga siyudad maoy maluluy-ong tagana nga gihimo sa Diyos?
10 Mamatikdan nga bisan pa kon ang indibiduwal maoy usa ka tawong nakapatay nga wala tuyoa, siya ipapatay ilalom sa sugo sa Diyos: “Bisan kinsa nga magaula ug dugo sa tawo, pinaagi sa tawo ang iyang dugo pagaulaon.” Busa, pinaagi lamang sa maluluy-ong tagana ni Jehova nga Diyos nga ang usa ka tawong nakapatay nga wala tuyoa makakalagiw ngadto sa usa sa mga siyudad nga dalangpanan. Dayag, ang mga tawo sa katibuk-an mibatig kaluoy alang kang bisan kinsa nga nagkalagiw gikan sa tigpanimalos sa dugo, tungod kay silang tanan nahibalo nga sila basin makahimog samang sala nga wala tuyoa ug nagkinahanglag dalangpanan ug kaluoy.
Ang Pagkalagiw Paingon sa Dalangpanan
11. Sa karaang Israel, unsay himoon sa usa ka tawo kon siya aksidenteng nakapatay ug isigkamamumuo?
11 Usa ka ilustrasyon mahimong makahatag dugang katin-awan sa imong pag-apresyar sa maluluy-ong kahikayan sa Diyos bahin sa dalangpanan. Handurawa nga usa ikaw ka tawo nga nagbugha ug kahoy sa karaang Israel. Ingnon ta nga ang ulo sa wasay kalit nga nalagpot gikan sa puloan niini ug namatay ang naigo nga kaubang mamumuo. Unsay imong himoon? Aw, ang Kasugoan may tagana alang niining kahimtanga mismo. Sa walay duhaduha, imong pahimuslan kining hinatag-sa-Diyos nga tagana: “Kini mao ang kahimtang sa makapatay ug tawo nga mahimong mokalagiw [sa siyudad nga dalangpanan] ug mabuhi: Sa dihang siya makapatay sa iyang isigkatawo nga wala tuyoa ug wala magdumot kaniya sa miagi nga panahon; o sa dihang siya moadto uban sa iyang isigkatawo sa lasang aron mangahoy, ug sa magaisa siya sa iyang kamot sa paghapak sa wasay aron sa pagputol sa kahoy, ug ang puthaw nalagpot gikan sa kahoyng puloan, ug kini nakaigo sa iyang isigkatawo ug siya namatay, siya kinahanglang mokalagiw ngadto sa usa niining mga siyudara ug mabuhi.” (Deuteronomio 19:4, 5) Hinunoa, bisan pag nakaabot ka na sa siyudad nga dalangpanan, ikaw may tulobagon gihapon sa nahitabo.
12. Unsang paagi ang pagasundon human makaabot ang usa ka tawong nakapatay nga wala tuyoa sa dalangpanang siyudad?
12 Bisag gidawat ka nga maabiabihon, kinahanglang imong ipadayag ang imong kahimtang sa mga ansiano diha sa ganghaan sa dalangpanang siyudad. Tapos makasulod sa siyudad, ipadala kag balik aron atubangon ang husay atubangan sa mga ansiano nga naghawas sa kongregasyon sa Israel diha sa mga ganghaan sa siyudad nga gisakopan sa lugar nga nahitaboan sa pagpatay. Didto hatagan ka ug higayon sa pagpamatuod sa imong pagkadili-sad-an.
Sa Dihang Husayon ang mga Tawong Nakapatay
13, 14. Unsa ang pipila ka butang nga buot tinoon sa mga ansiano panahon sa husay sa tawong nakapatay?
13 Sa panahon sa husay atubangan sa mga ansiano diha sa ganghaan sa siyudad nga gisakopan, tino nga mamatikdan mo uban ang pagpasalamat nga gihatagan ug dakong importansiya ang imong miaging paggawi. Timbangtimbangon pag-ayo sa mga ansiano ang imong relasyon uban sa biktima. Nagdumot ka ba sa tawo, gihup-an siya, ug gituyo mo siya sa pagpatay? Kon mao, itugyan ka sa mga ansiano ngadto sa tigpanimalos sa dugo, ug ikaw mamatay. Kining responsableng mga lalaki nahibalo sa kinahanglanon sa Kasugoan nga ang ‘pagkasad-an sa dugo nga walay sala pagakuhaon gikan sa Israel.’ (Deuteronomio 19:11-13) Sa susama, diha sa hudisyal nga husay karon, kinahanglang mahibalo pag-ayo ang Kristohanong mga ansiano sa Kasulatan, nga molihok nga nahiuyon niini samtang konsiderahon ang nangaging tinamdan ug paggawi sa mamumuhat ug daotan.
14 Samtang malulutong mangutana, ang mga ansiano sa siyudad buot mahibalo kon imo bang gipanup-an ang biktima. (Exodo 21:12, 13) Giatake mo ba siya gikan sa tago nga dapit? (Deuteronomio 27:24) Hilabihan ba ang imong kasuko batok sa tawo nga midangop ka man sa malipoton nga plano sa pagpatay kaniya? Kon mao, ikaw takos nga mamatay. (Exodo 21:14) Ilabina nga kinahanglang mahibalo ang mga ansiano kon may kasilag, o pagdumot, tali kanimo ug sa biktima. (Deuteronomio 19:4, 6, 7; Josue 20:5) Ingnon ta nga nakit-an ka sa mga ansiano nga walay sala ug gibalik ka sa siyudad nga dalangpanan. Pagkadako sa imong pasalamat sa kaluoy nga gipakita!
Kinabuhi Diha sa Siyudad nga Dalangpanan
15. Unsang mga kinahanglanon ang gipahamtang diha sa usa ka tawong nakapatay nga wala tuyoa?
15 Ang tawong nakapatay nga wala tuyoa kinahanglang magpabilin sa dalangpanang siyudad o sulod sa distansiya nga 1,000 ka maniko (mga 1,450 ka tiil) gawas sa mga kuta niini. (Numeros 35:2-4) Kon siya maglaaglaag lapas nianang lugara, basin masugatan niya ang tigpanimalos sa dugo. Sa mga kahimtang nga ingon niini, ang tigpanimalos makahimo sa pagpatay sa tawong nakapatay nga dili masilotan. Apan ang tawong nakapatay dili kinadenahan o bilanggoon. Ingong molupyo sa dalangpanang siyudad, siya kinahanglang magtuon ug trabaho, mahimong mamumuo, ug mag-alagad ingong mapuslanong sakop sa katilingban.
16. (a) Hangtod kanus-a magpabilin ang tawong nakapatay nga wala tuyoa sa siyudad nga dalangpanan? (b) Nganong ang kamatayon sa hataas nga saserdote nagpaposible sa tawong nakapatay sa pagbiya sa siyudad nga dalangpanan?
16 Hangtod kanus-a magpabilin ang tawong nakapatay nga wala tuyoa sa siyudad nga dalangpanan? Malagmit sa tibuok niyang kinabuhi. Sa bisan hain nga kahimtang, ang Kasugoan nag-ingon: “Siya kinahanglang magpuyo sa siyudad nga dalangpanan hangtod sa kamatayon sa hataas nga saserdote, ug tapos sa kamatayon sa hataas nga saserdote ang tawong nakapatay mahimong mobalik ngadto sa iyang kaugalingong yuta.” (Numeros 35:26-28) Nganong ang kamatayon sa hataas nga saserdote nagtugot sa tawong nakapatay nga wala tuyoa sa pagbiya sa siyudad nga dalangpanan? Buweno, ang hataas nga saserdote mao ang usa sa labing prominenteng mga tawo sa nasod. Busa ang iyang kamatayon mabantog nga hitabo nga mahibaloan sa tanang tribo sa Israel. Ang tanan nga midangop sa dalangpanang mga siyudad makapauli na sa ilang mga panimalay nga luwas batok sa kapeligrohan sa mga kamot sa mga tigpanimalos sa dugo. Ngano? Tungod kay ang Kasugoan sa Diyos nagmando nga ang higayon sa tigpanimalos sa dugo sa pagpatay sa tawong nakapatay natapos sa kamatayon sa hataas nga saserdote, ug ang tanan nahibalo niini. Kon manimalos pa ang sunod nga paryente human niana, siya mahimong mamumuno ug sa ulahi magbayad sa silot sa pagpatay.
Malungtarong mga Epekto
17. Unsa ang posibleng mga epekto sa mga restriksiyon nga gipahamtang diha sa tawong nakapatay nga wala tuyoa?
17 Unsa ang posibleng mga epekto sa mga restriksiyon nga gipahamtang diha sa tawong nakapatay nga wala tuyoa? Kini maoy mga pahinumdom nga siya nakapahinabog kamatayon sa usa ka tawo. Malagmit, iyang lantawon human niana ang tawhanong kinabuhi ingong balaan. Dugang pa, dili gayod niya makalimtan nga siya gitagad nga maluluy-on. Sanglit gipakitaan ug kaluoy, siya tino nga buot magmaluluy-on sa uban. Ang kahikayan sa dalangpanang mga siyudad uban sa mga restriksiyon niini nakahatag usab ug kaayohan sa mga tawo sa katibuk-an. Sa unsang paagi? Kini dayag nga nagpasilsil diha kanila nga sila dili gayod magdinanghag o dili magtagad labot sa tawhanong kinabuhi. Sa ingon ang mga Kristohanon napahinumdoman sa panginahanglan sa paglikay sa pagkadanghag nga basin mosangpot ug usa ka aksidenteng kamatayon. Unya, usab, ang maluluy-ong kahikayan sa Diyos alang sa mga siyudad nga dalangpanan angay mopalihok kanato sa pagpakitag kaluoy sa dihang ang pagbuhat niini gikinahanglan.—Santiago 2:13.
18. Sa unsang mga paagi ang kahikayan sa Diyos sa dalangpanang mga siyudad adunay bentaha?
18 Ang tagana ni Jehova nga Diyos nga mga siyudad nga dalangpanan may mga bentaha usab sa ubang mga paagi. Ang mga tawo wala magporma ug mga pundok nga vigilante o mga tigpanimalos sa paggukod sa tawong nakapatay sa pagtuo nga siya sad-an nga una pa sa husay. Hinunoa, ilang isipon siya nga walay sala sa tinuyo nga pagpatay, tabangan pa siya nga malayo sa kapeligrohan. Lain pa, ang tagana sa mga siyudad nga dalangpanan kaatbang gayod sa presenteng-adlaw nga mga kahikayan sa pagbalhog sa mga mamumuno diha sa mga bilanggoan ug mga prisohan, diin sila gisuportahan sa pinansiyal sa katilingban ug sagad mahimo pang mas mabangis nga mga kriminal tungod sa ilang suod nga pag-ubanay sa ubang mga mamumuhat ug daotan. Diha sa kahikayan sa dalangpanang siyudad, wala kinahanglana ang pagtukod, pagmentinar, ug pagbantay sa dakog gastong padir, renehasag-puthawng mga prisohan nga gikan niini ang mga binilanggo sagad maningkamot sa pag-eskapo. Sa ingon, ang tawong nakapatay modangop sa “prisohan” ug magpabilin sa sulod didto sa tinudlong panahon. Siya usab kinahanglang mahimong usa ka mamumuo, busa may ginahimo aron may benepisyo ang isigkatawo.
19. Unsang mga pangutana ang mapatugbaw labot sa mga siyudad nga dalangpanan?
19 Tinuod gayod nga maluluy-on ang kahikayan ni Jehova sa mga siyudad nga dalangpanan sa Israel sa pagpanalipod sa mga tawong nakapatay nga wala tuyoa. Kini nga tagana dayag nga nagpasiugdag pagtahod sa kinabuhi. Ugaling, ang karaang dalangpanang mga siyudad aduna bay kahulogan sa mga tawo nga nagkinabuhi sa ika-20ng siglo? Mahimo ba kitang sad-an sa atubangan ni Jehova nga Diyos ug wala makaamgo nga kita nagkinahanglan sa iyang kaluoy? Aduna bay modernong-adlawng kahulogan alang kanato ang mga siyudad nga dalangpanan sa Israel?
Unsay Imong Tubag?
◻ Sa unsang paagi gilantaw ni Jehova ang tawhanong kinabuhi?
◻ Unsang maluluy-ong tagana ang gihimo sa Diyos alang sa mga tawong nakapatay nga wala tuyoa?
◻ Sa unsang paagi ang tawong nakapatay makasulod sa siyudad nga dalangpanan, ug hangtod kanus-a magpabilin siya didto?
◻ Unsa ang posibleng mga epekto sa mga restriksiyon nga gipahamtang sa tawong nakapatay nga wala tuyoa?
[Mapa sa panid 12]
Ang mga siyudad nga dalangpanan sa Israel kombenyente nga pagkapahimutang
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
KEDESH Subang Jordan GOLAN
SHECHEM RAMOTH
HEBRON BEZER