HILANAT
Usa ka abnormal nga pagsaka sa temperatura sa lawas. Ang hilanat mahimong usa ka timailhan sa pagkaadunay sakit. Bisan tuod nga ang taas nga hilanat mosangpot sa pagkunhod sa timbang, sa pluwido sa lawas, ug sa asin, nga inubanag mga paglabad sa ulo ug uban pang dili-maayong pamati, ang hilanat mismo sagad maoy bahin sa pagpakigbugno sa lawas batok sa impeksiyon. Apan, kon ang pangunang simtoma sa sakit maoy taas nga hilanat, ang ngalan sa sakit lagmit maoy magpaila niini, sama sa scarlet fever, yellow fever, ug dengue fever.
Ang malarya maoy usa sa labing komon nga mga sakit nga gitawag ug febrile (sa ato pa, mga sakit nga inubanag hilanat) diha sa Tungang Sidlakan. Ang pagkalibag dugo maoy laing febrile nga sakit, usa ka sakit nga espesipikong gihisgotan sa Bibliya. (Buh 28:8) Ang ilhanan niini nga sakit mao ang grabeng paghubag sa colon (usa ka bahin sa dakong tinai), nga usahay magpakalibang ug dugo ug sa pluwido nga samag sip-on. Sa Levitico 26:16 ang Hebreohanong pulong nga qad·daʹchath gihubad nga “taas nga hilanat”; sa Mateo 8:14 ang Gregong berbo nga py·resʹso nagkahulogang “mahilantan,” o, sa literal, “nagdilaab sa hilanat.”
Bisan tuod nga ang Balaod, lakip ang mga probisyon niini, sa panguna maoy alang sa espirituwal nga kaayohan sa Israel ug aron kini magpabiling bulag gikan sa paganong mga nasod, ang pagsusi sa mga regulasyon sa Balaod bahin sa pagkaon ug sa kahinlo nagbutyag nga kini adunay ikaduhang kaayohan, nga mao, ang pagpanalipod sa nasod batok sa mga hinungdan ug sa pagkaylap sa daghang sakit, lakip ang pipila ka mananakod nga febrile nga mga sakit.
(1) Ang pagkaon sa mga Hebreohanon sagad dili daghan ug karne, apan kon ang pamilya buot mag-ihaw ug usa ka binuhing hayop, sila magdala sa hayop ngadto sa sangtuwaryo (gawas kon, human sa ilang pagsulod sa Yutang Saad, ang pamilya layo kaayog gipuy-an). (Lev 17:3-5; Deu 12:20-27) Ilang kan-on ang karne human ikatanyag sa saserdote ang pipila ka bahin niini sa ibabaw sa halaran ug makadawat sa iyang bahin. Ang ubang mga halad-sa-panag-ambit pagakan-on niana mismong adlawa. Ang uban dili mahimong kan-on human sa ikaduhang adlaw, apan ang unod pagasunogon sa kalayo. Sanglit init ang klima sa Palestina ug walay gamit sa pagpabugnaw, kini nga mga lagda nakapanalipod sa mga Israelinhon batok sa febrile nga mga sakit nga moresulta gumikan sa mga toxin (o hilo) nga napatungha sa dihang ang pipila ka organismo kusog nga modaghan diha sa karne nga wala mapreserbar pinaagi sa pagpabugnaw, sama sa Staphylococcus aureus ug Salmonella. (2) Ang karne sa pipila ka gidiling mga hayop, sama sa mga baboy, liebre, kumakaon-ug-patay nga mga hayop ug mga langgam, mga ilaga, ug pipila ka hayop sa tubig ug mga isda, nailhan nga posibleng maoy mga hinungdan sa nagkadaiyang mga sakit nga sagad inubanag hilanat. (Lev 11:1-31) (3) Ang mga regulasyon sa kahinlo nakatabang nga ang mga lutoanan ug usab ang suplay sa tubig nga ilimnon dili makontaminar, nga maoy usa sa mga hinungdan sa tipos ug sa uban pang febrile nga mga sakit. (Lev 11:32-38) (4) Ang bisan kinsa nga mohikap sa lawas sa usa ka hayop nga namatay rag iya o mokaon sa unod niini kinahanglang maghinlo sa iyang kaugalingon, sa ingon nagpanalipod batok sa pagkaylap sa mga organismo nga nailhang makapatungha sa pipila ka febrile nga mga sakit. (Lev 11:39, 40) (5) Ang mga balaod nga nagsugo sa pagtabon sa kinalibang sa usa ka tawo, usab ang pagtabon sa dugo pinaagi sa abog, nagpanalipod batok sa febrile nga mga sakit sama sa hepatitis. (Lev 17:13; Deu 23:12, 13) (6) Ang mga balaod sa moral halos makasumpo sa tanang sakit nga gipasa sa pagpakigsekso, diin kining mga sakita makaapekto sa tanang organo sa lawas ug sagad nga inubanag hilanat. (Lev 18:20, 22, 23) (7) Ang mga balaod sa pagkuwarentinas nakapanalipod nga dili mokaylap ang makatakod nga mga sakit.—Lev 13; Num 19:11, 12, 16; 31:19.
Gipasidan-an ni Jehova ang Israel nga kon sila mosupak sa iyang mga kasugoan, sila makaagom ug kaluya tungod sa gutom, usa ka hinungdan sa daghang febrile nga mga sakit; sila hampakon sa tesis ug taas nga hilanat, sa hubag ug makapahilanat nga kainit; sila makaagom ug mga hubaghubag, nukanuka (mga sakit nga sagad inubanag hilanat), ug pagkabuta. (Lev 26:14-16; Deu 28:22, 27) Kining tanan natuman human sa sublisubli nga pagrebelde sa Israel batok kang Jehova ug sa ilang mga paglapas sa iyang mga balaod.—Eze 4:16, 17; 33:10.
Sa dihang si Jesu-Kristo dinhi pa sa yuta, daghang katawhan nga gipanghilantan iyang giayo. Ang usa niadto mao ang ugangang babaye sa apostol nga si Simon Pedro. (Mat 8:14, 15; Mar 1:29-31) Si Lucas, lagmit tungod kay usa ka mananambal, naghisgot kon unsang matanga kadto sa hilanat, nga nagklasipikar niini ingong “taas nga hilanat.” (Luc 4:38) Sa usa ka higayon si Jesus, nga didto sa Cana, nag-ayo sa anak nga lalaki sa alagad ni Haring Herodes Antipas, bisan tuod nga ang gihilantan nga bata nga himalatyon na maoy mga 26 km (16 mi) ang gilay-on didto sa Capernaum. Ingong resulta, ang maong tawo ug ang iyang tibuok panimalay nahimong mga magtutuo.—Ju 4:46-54.
Gigamit ni apostol Pablo ang hinatag-sa-Diyos nga gahom sa pagpang-ayo, usa sa milagrosong mga gasa pinaagi ni Jesu-Kristo ngadto sa pipila ka membro sa unang Kristohanong kongregasyon (1Co 12:7-9, 11, 30), aron ayohon ang amahan ni Publio, ang punoan ug tag-iyag yuta sa pulo sa Malta, kinsa nag-antos sa hilanat ug pagkalibag dugo. Sa pagkasayod bahin niini, ang mga lumad sa pulo miadto kang Pablo, ug iyang giayo ang daghan sa ilang nagkalainlaing mga sakit.—Buh 28:7-9.