Ang Ilhanan—Dili Lamang Nangaging Kasaysayan
SA Jerusalem, sa Tungang Sidlakan, adunay makalingawng makasaysayanhong dapit nga kinahanglang tagdon sa nagahunahuna nga katawhan karong adlawa. Kini mao ang habog nga dapit diin nagbarog ang “usa ka templo nga may daghan kaayong bahandi,” sa mga pulong sa unang-siglong Romanong historyano si Tacitus. Walay timaan sa mga tinukod sa templo ang nagapabilin, apan ang plataporma nagapabilin. Kini nagapamatuod sa pagkatuman sa usa ka matagnaong ilhanan nga nagaapektar kanimo.
Ang mga arkeologo nakahimog daghang diskobre sa habagatan sa plataporma sa templo. “Usa sa labing makaiikag nga mga kaplag,” nagpahayag si J.A. Thompson diha sa The Bible and Archaeology, “mao ang ubay-ubay dagko kaayong mga bloke sa tisa nga ginama panahon ni Herodes nga lagmit gihulma gikan sa ibabaw sa pader sa Templo panahon sa pagkalaglag sa Jerusalem sa A.D. 70.”
Ang pagkalaglag sa Jerusalem ug sa templo niini gitagna 37 ka tuig una kana nahitabo. Dili momenos s atulo ka historyano ang nagtala sa mga pulong ni Jesu-Kristo nga “walay usa ka bato ibabaw sa usa ka bato ang magpabilin dinhi ug dili mapukan.” (Lucas 21:6; Mateo 24:1, 2; Marcos 13:1, 2) Ang usa ka sultianay misunod nga nagaapektar sa tanan karong adlawa, apil ka.
“Magtutudlo,” nangutana kaniya ang iyang mga tinun-an, “unsa unya ang ilhanan inigkahitabo niining mga butanga?” Sumala kang Jesus, ang yugto nga misangko sa pagkalaglag sa templo timan-an sa mga gubat, mga linog, mga kanihit sa pagkaon, ug mga kamatay. “Kining kaliwatana,” siya midugang, “dili gayod mahanaw hangtod mahitabo kining tanang butang.”—Lucas 21:7, 10, 11, 32.
Ang mao bang kaliwatan nakasinati sa katumanan sa “ang ilhanan”? Oo. Ang Bibliya nagatumong sa “usa ka dakong kagutmanan” ingon man sa tulo ka linog, nga duha kanila ‘dagkong mga linog.’ (Buhat 11:28; 16:26; Mateo 27:51; 28:1, 2) Sumala sa sekular nga kasaysayan, ang ubang mga linog ug mga kanihit sa agkaon nahitabo nianang yugtoa. Kadto panahon usab sa mga gubat, nga duha niana gibugno sa Romanong kasundalohan batok sa mga molupyo sa Jerusalem. Ang ikaduhang pag-atake sa Jerusalem misangpot sa makalilisang nga kagutmanan ug kamatay, nga misangko sa pagkalaglag sa siyudad ug sa templo sa tuig 70 K.P. Ang dapit sa Jerusalem diin dito niadto ang templo nagasilbing amang nga saksi niadtong makalilisang nga mga hitabo sa unang siglo.
‘Makaiikag,’ moingon tingali ang usa, ‘apan sa unsang paagi ako apektado niana?’ Sa pagkaaging ang ilhanan dili lamang nangaging kasaysayan. Kana natuman lmang nga dili bug-os sa unang siglo. Pananglitan, mitagna usab si Jesus sa usa ka panahon dihang ang katawhan mangahadlok tungod sa “mga ilhanan sa adlaw ug bulan ug mga bituon” ug “sa dinaguok sa dagat.” Kini nga bahin sa ilhanan magtimaan sa pagkaduol sa “gingharian sa Diyos”—ang kagamhanan nga mopatunghag malungtarong kaluwasan gikan sa kasakitan sa kalibotan—Lucas 21:25-31.
Kanang mga butanga wala mahitabo sa unang siglo. Kaorng adlawa, 1,900 ka tuig sa ulahi, ang katawhan nagapaabot gihapon ug kaluwasan gikan sa mga gubat, mga linog, mga kanihit sa pagkaon, ug mga kamatay. Busa, ang ilhanan kinahanglang may ikaduhang bug-os nga katumanan. Sa pagpamatuod niini, ang basahon sa Pinadayag naundan ug matagnaong mga hulagway nga motumbas sa ilhanan, ug bisan pa niana kana gisulat tapos sa pagkalaglag sa Jerusalem. (Pinadayag 6:1-8) Busa, ang hinungdanong pangutana motungha: Ang ilhanan nakita na ba sa atong adlaw?