Pagbantay Batok sa Pag-abuso sa Gahom
“Ang pagkahadlok kang Jehova maoy pagdumot sa daotan. Ang pagbayaw sa kaugalingon ug ang pagkamapahitas-on ug ang daotan nga dalan ug binalit-ad nga baba akong ginadumtan.”—PROVERBIO 8:13.
1. Unsa ang usa ka paagi nga nagpakitang malimbongon ang dili hingpit tawhanong kasingkasing?
ANG hakog nga pag-abuso sa gahom sa walay duhaduha lakip sa daotang mga dalan nga gidumtan ni Jehova nga Diyos. Ang iyang Pulong nagtambag kanato batok niining hilig sa dili-hingpit nga mga tawo, kay siya nakasabot sa tawhanong kasingkasing. Atong mabasa: “Ang kasingkasing malimbongon labaw sa tanang mga butang ug daotan. Kinsay makasusi niini? Ako, si Jehova, magasusi sa kasingkasing, magasusi sa mga amimislon, bisan pa ngani sa paghatag sa tagsatagsa ka tawo sumala sa iyang mga dalan, sumala sa bunga sa iyang mga buhat.”—Jeremias 17:9, 10.
2. Ang gahom may kiling sa pagbuhat ug unsa niadtong nakahupot niini?
2 Uban sa maayong katarongan ang Pulong sa Diyos nagpasidaan kanato batok sa pag-abuso sa gahom. Naglungtad kining hilig sa pag-abuso sa gahom nga tungod niini ang Ingles nga eskolar nakaingon: “Ang gahom makapadaotan, ug ang bug-os nga gahom makapadaotan sa bug-os.” Siya miingon usab: “Ang usa sa mga hinungdan nga makadaot ug makapaubos sa mga tawo, ang gahom mao ang labing walay kabalhinan ug labing aktibo.” Sa pagkatinuod, dili sa tanang panahon nga adunay makadaot nga impluwensiya ang gahom, sumala sa atong nakita sa nag-unang mga artikulo, apan adunay kapeligrohan niana.
3. Diha sa unsang tawhanong relasyon nga maabusohan ang gahom, ug nganong mahitabo kini?
3 Kinsa ang kinahanglang magbantay batok sa pag-abuso sa gahom? Ang tanan! Hapit tanan sa tawhanong relasyon, adunay mga situwasyon diin ang usa ka tawo may bentaha kay sa uban tungod sa bahandi, kahibalo, pisikal nga kalig-on, posisyon, pisikal nga kaambong, ug uban pa. Kon mas dako ang bentaha, mas dako ang tintasyon sa paggamit niini sa mahakogon. Ngano? Tungod kay “ang kiling sa kasingkasing sa tawo daotan sukad pa sa iyang pagkabata.” (Genesis 8:21) Oo, ang dili-hingpit nga kasingkasing sa tawo “malimbongon,” maliputon, o malalangon, ug hilig sa daotan.—Jeremias 17:9.
Kristohanong mga Ansiano
4. Unsang maayong tambag ang gihatag ni Jetro kang Moises, nga nagpakita sa kahibalo sa mga tintasyong nagauban sa pagdawat ug gahom ug awtoridad?
4 Tagda, sa pagsugod, ang mga ansiano, ang mga magtatan-aw sa Kristohanong kongregasyon. Kon atong palandongon ang ilang mga kuwalipikasyon, atong mahinumdoman ang mga pulong ni Jetro ngadto kang Moises bahin sa pagpilig mga lalaki sa pagpanguna sa linibo, ginatos, tagkalim-an, ug tinagatos: “Magpili ka gikan sa katawhan ug mga lalaking may katakos, mahadlokon ug Diyos, masaligang mga lalaki, nagadumot sa ganansiya nga dili matarong.” (Exodo 18:21) Kining mga lalakiha masaligan sa pagpanguna. Dili nila abusohan ang mga kaayohan nga modangat sa posisyon sa pagkamagdudumala, kay ang kahadlok sa Diyos nagkahulogan sa pagdumot sa daotan. Kining mga lalakiha tinuod nga “nagadumot sa ganansiya nga dili matarong” imbes magpangita o mahigugma niana.
5. Nganong ang tambag sa 1 Pedro 5:2, 3 tukma kaayo, ug sa unsang paagi ikapadapat kini?
5 Nasayod si apostol Pedro sa kapeligrohan sa pag-abuso sa gahom sa mga ansiano, busa atong nakita siya nga nagtambag sa mga magtatan-aw sa Kristohanong kongregasyon: “Tagda ang panon sa Diyos nga gisalig kaninyo, dili nga gipugos, kondili kinabubot-on; ni tungod sa gugma sa malimbongong ganansiya, kondili maikagon; ni magaharihari ibabaw niadtong maoy panulondon sa Diyos, kondili mahimong mga panig-ingnan sa panon.” (1 Pedro 5:2, 3) Ang pagbantay sa panon sa Diyos alang sa dili matarong nga ganansiya maoy pag-abuso sa gahom. Maingon man, ang pagharihari sa panon sa Diyos maoy mahakogong pagpahimulos sa gahom. Pananglitan, tingali ang usa ka ansiano may tino nga mga opinyon kon unsay angay nga ipamisti sa iyang pamilya. Apan kinahanglang magbantay siya nga dili niya ipugos ang personal nga mga hunahuna diha sa panon; kay ang pagbuhat niini maoy pagharihari kanila.
6. Unsa ang nepotismo, ug sa unsang paagi makasala ang mga ansiano niining bahina?
6 Gawas kon magbantay ang mga ansiano, mahimong sad-an sila sa nepotismo, nga maoy pag-abuso usab sa gahom. Nepotismo? Oo, gikan kining pulonga sa Latin, nga nagkahulogan “mga paumangkong lalaki.” Namugna kini tungod sa iladong batasan sa mga papa ug sa ubang mga opisyal sa iglesya sa paghatag relihiyoso ug materyal nga mga pabor sa ilang mga paryente ug sa partikular sa mga anak sa ilang mga igsoong lalaki o igsoong mga babaye. Si Papa Nicolas III nailhan usab nga mao “ang patriarka sa nepotismo sa kapapahan.” Gawas kon magbantay pag-ayo ang Kristohanong mga ansiano, basin ug maimpluwensiyahan sila sa kalangkitan sa pamilya imbes sa espirituwal nga mga prinsipyo. Puwersadong gibati sa usa ka ansiano nga ikarekomendar na ang iyang anak ingong ansiano bisag wala miuyon ang nanghibiling mga ansiano. Tungod niini mibalhin ang amahan sa laing kongregasyon. Sa milabay ang mga tuig ang anak dili gihapon ansiano. Sa matin-aw, gitugotan sa amahan nga maimpluwensiyahan siya sa relasyon sa dugo.
7, 8. Unsang mga pananglitan ang nagpakita nga mahimong tinuod nga kapeligrohan ang nepotismo diha sa mga ansiano?
7 Laing pag-abuso sa gahom sa porma sa nepotismo motungha kon mapakyas ang mga ansiano sa paglihok sa kalapasan sa ilang mga paryente. (Itandi sa 1 Samuel 2:22-25, 30-35.) Sa dili pa dugayng mga tuig, may makakurat nga situwasyon sa gihimong daotang buhat diha sa pipila ka kongregasyon sa tunga sa Tinipong Bansa. Dili pa dugay mitungha kining mga situwasyona sa mga kongregasyon sa Uropa. Daghang batan-on ang nalangkit sa pakighilawas, pag-abuso sa droga, ug sa susama niini. Mga anak sa ansiano ang kadaghanan kanila, nagpakabuta ang uban sa daotang buhat sa ilang mga anak. Sa nahibaloan kining kamatuorana, daghan niining mga ansianoha ang gitangtang tungod sa ilang pag-abuso sa ilang katungod ingong mga ansiano, o sa mas espisipiko, tungod sa ilang kapakyasan sa paggamit sa ilang gahom sa hustong paagi.
8 Usahay, makita kini nga kiling kon ang usa ka ansiano o ministeryal nga alagad modumala sa tumatambong sa pagpakigbahin sa mga programa sa tigom. Kinahanglang mag-amping siya sa dili pagpakitag pagpinig. Ang mga sakop sa iyang pamilya makatabang ning bahina pinaagi sa pagkahimong alisto sa paghatag mga komento kon dili makatubag ang uban ug dili sobra ka mabalak-on sa pagkomento kon daghan ang nagabuluntaryo sa pagkomento.
Nagapanawng mga Hawas
9. Unsa ang pag-abuso sa gahom nga gitawag simoniya, ug nganong gitawag kini niini?
9 Ang mga Kristohanon nga anaa sa responsableng mga katungdanan, ilabina ang nagapanawng mga hawas sa Watch Tower Society, kinahanglang magbantay nga dili sila makasala, tinuyo o dili tinuyo, sa gitawag nga simoniya o pagpalit ug pagbaligya sa pribilehiyo. Ang termino gikan kang Simon nga gihisgotan sa Buhat 8:9-24, kinsa mitanyag sa mga apostoles ug salapi aron makabahin sa paghatag gasa sa balaang espiritu pinaagi sa pagpandong sa iyang kamot. Si Lucas nagsulat: “Si Pedro miingon kaniya: ‘Ang imong salapi malaglag pa unta uban kanimo, kay imong gidahom nga pinaagig salapi mabatonan mo ang libreng gasa sa Diyos. Wala kay bahin ni luna niining butanga, kay ang imong kasingkasing dili matarong atubangan sa Diyos. Busa, hinulsoli kining imong pagkadaotan, ug pangamuyo kang Jehova bisan pa, kon ugaling mahimo man, pasayloon ka sa tinguha sa imong kasingkasing.’” Usa usab kini ka iladong batasan sa mga opisyal sa Iglesya Romana Katolika sa nangaging katuigan. Ang usa ka ensiklopedia mitaho nga “kining daotang buhat nahimong komun sa Iglesya sa ika-11 ug ika-12ng siglo.”
10, 11. Sa unsang paagi mabiktima ang mga ansiano sa lit-ag sa simoniya?
10 Sa unsang paagi makasala ang mga alagad ni Jehova ning bahina? Gawas kon sila mag-amping pag-ayo, basin ug mokiling sila sa pagrekomendar ug ansiano nga hatagag bahin sa programa sa sirkitong asembliya o distritong kombensiyon tungod sa pagkamaayong moabiabi o sa dagkong mga gasa nga madawat gikan kaniya. Sa pagkatinuod, adunay tagsaong mga hitabo diin ang usa ka ansiano mihatag ug dagkong mga gasa ug sa samang panahon gibangon ang posibilidad nga makadawat ug espesyal nga mga pribilehiyo. Tingali kini sila wala matagbaw sa paggawi nga ‘usa nga ubos,’ sa pagsalig sa balaang espiritu nga maoy mopalihok niadtong anaa sa responsableng katungdanan may labot sa teokratikanhong pagpanudlo. (Lucas 9:48) Ilalom ning mga kahimtanga kinahanglang balibaran kining mga regaloha, busa nagahatag ug maayong panig-ingnan sa dili pag-abuso sa gasa gahom. Kining mga hitaboa nagpakita nga kinahanglang mag-amping gayod ang iladong mga ansiano aron malikayan ang lama sa simoniya!
11 Dugang pa, may mga panahon nga tingali nagkinahanglan ang nagapanawng ministro sa paghatag sa ansiano ug malig-ong tambag. Apan kon ang nagapanawng ministro kanunayng makadawat ug mga gasa gikan niining ansianoha o nakatagamtam sa iyang pagkamaabiabihon, basin ug malisdan siya sa paghatag kaniya ug prangkang tambag. Ang mahakugong mga bentaha makapugong ba kaniya sa pagtuman sa iyang katungdanan sa paghatag gikinahanglang tambag? Unahon ba niya ang espirituwal nga intereses sa iyang mga igsoon kay sa iyang kaugalingong materyal nga mga kaayohan? Oo, ang Diyos ba ang iyang buot nga pahimut-an o ang mga tawo?—Galacia 1:10.
Sa Sirkulo sa Pamilya
12. Unsang mga katarongan nga kinahanglang magbantay ang mga bana sa hustong paggamit sa gahom?
12 Sa sulod sa sirkulo sa pamilya, kinahanglang magbantay ang tagsatagsa ka membro kay tingalig abusohan niya ang mga bentaha sa iyang gahom. Ang bana, tungod sa iyang pagkaulo, o sa iyang pisikal nga kusog, o kay siya ang nangitag pangabuhi, basin ug molihok nga dili makataronganon, mahakogon, dili mabination, ug walay empatiya. Gihatagan ug dakong pasiugda ni Pablo nga kinahanglang magpasakop ang mga asawa sa ilang mga bana. Sa samang higayon, iyang gisultihan ang mga bana sa paghigugma sa ilang mga asawa sama sa ilang kaugalingong mga lawas ug andam nga magpakamatay alang kanila, sama nga nagpakamatay si Kristo alang sa Kristohanong kongregasyon. (Efeso 5:25-33) Kining tambaga makasanta sa pag-abuso sa bana sa gahom o sa mga bentaha. Si apostol Pedro, tapos nanambag sa mga asawa nga magpasakop sa ilang mga bana, mitambag sa mga bana: “Kamong mga bana, padayon sa pagpuyo sa ingon niini nga paagi uban kanila sumala sa kahibalo, ug maghatag ug pasidungog sa babaye ingong mahuyang nga galamiton, sanglit mga masigkamanununod man kamo sa gasa sa kinabuhi, aron ang inyong mga pag-ampo dili mabalda.” Oo, ang mga bana kinahanglang magbantay sa paggamit sa ilang gahom sa hustong paagi kon sila buot nga makabaton ug maayong relasyon kang Jehova nga Diyos.—1 Pedro 3:7.
13. (a) Unsang batasan sa babaye nga pahimuslan usahay sa mga bana? (b) Sa unsang paagi ang hakog nga mga asawa nagpakitag pag-abuso sa gahom, nagalapas sa unsang Kasulatanhong sugo?
13 Naobserbahan nga ang kapikas nga mas dakog gugma anaa sa gahom sa usa nga kulang sa paghigugma. Daw may pagkatinuod kana. Ang mga asawa, sa kinatibuk-an, mas dulot nga mahigugma kay sa ilang mga bana—ang gugma mao ang mas bililhon kanila—ug pahimuslan kana sa daghang bana. Sa laing bahin, ang mga asawa magpanuko sa paghatag sa katungod sa kaminyoon kon dili masunod ang ilang gusto. Sa pagkatinuod, dumilian sa bug-os sa ubang mga asawa ang katungod sa kaminyoon. Ikasubong isulti, miresulta usahay kini ug pagpanapaw sa bana. Kining tanang kapakyasan sa pagpatalinghog sa tambag sa 1 Corinto 7:3-5 maoy mahakogon usab nga pag-abuso sa gahom.
14. Unsay mga pamatuod nga ginaabusohan sa ubang mga ginikanan ang ilang gahom diha sa ilang mga anak?
14 Ang kamatuoran nga kinahanglang sundon sa mga anak ang ilang mga ginikanan diha sa Ginoo naghatag sa ilang mga ginikanan, ilabina ang ilang mga amahan, ug gahom ibabaw kanila. Apan sa unsang paagi gamiton nila kining gahoma? Pinaagi ba sa pagkadili mahunahunaon, sa pagkadili mabination, sa kakulang ug empatiya? Ginahimo kana sa daghang kalibotanong mga amahan, ug sa pipila ka inahan, nga nakadugang sa pagkaylap sa “hurt child syndrome.” Sumala sa World Health, Enero/Pebrero 1984, “aduna gihapoy dinagmalang nga mga kabataan sa tagsatagsa ka katilingban,” ug “daw karong panahona dugang ug dugang kabataan dinagmalang, gipahimuslan, gibun-og o gibiyaan, ug nakabahin ang tibuok kalibotan niana.” Laing taho naghinugilon nga sa Tinipong Bansa ang pag-abuso sa bata mas midaghan sa nangaging napulo ka tuig. Tinuod kining tanan maoy pag-abuso sa gahom. Bisan ang Kristohanong ginikanan nga wala sa hunahuna ang sobrang pagdagmal ug bata tingali sad-an sa usa ka matang sa pag-abuso sa gahom. Imong makita kon unsa kini diha sa tambag ni Pablo: “Mga amahan, ayaw ninyo pagsuk-a ang inyong mga anak, kondili matutoon hinoon ninyo sila uban sa pagbansay ug pagpahamatngon ni Jehova.” “Mga amahan, ayaw ninyo pagsuk-a ang inyong mga anak, aron dili sila mawad-an sa kadasig.”—Efeso 6:4; Colosas 3:21.
15, 16. Sa unsang paagi sad-an ang mga anak sa pag-abuso sa gahom, nga nagkinahanglag unsa gikan sa mga ginikanan?
15 Bisan ug katingalahang tan-awon sa sinugdan, ang mga bata mahimong sad-an usab sa pag-abuso sa gahom. Sa unsang paagi? Ang mga bata makatukmod sa ilang mga ginikanan sa paglihok batok sa ilang maayong paghukom tungod sa pagmahal sa ilang mga ginikanan kanila. Ang bata, nga nahibalong angay siyang paloon, tingali magpakimalooyng mohilak nga tungod niana ang iyang inahan dili makagahom sa pagpadapat sa angay nga pagpalo. Ang usa ka malamposong babaye nga tigpamuhonan nagpasigarbo sa iyang katakos sa pagmaniobra sa mga kustomer, sa pag-ingon: “Ang mga babaye natawo nga aduna niana. Kon makita lang nimo ang pagmaniobra sa akong anak nga babaye sa iyang sa iyang amahan.”
16 Sumala sa usa ka taho sa pamantalaan, “adunay makapahingawang pag-uswag sa gidaghanon sa ‘hubog sa gahom nga mga bata’ sa Amihanang Amerika nga maoy nagadumala ug nagamaniobra sa mga kinabuhi sa ilang mga ginikanan.” Apan, ang kasulbaran nasandig dili sa pagtambag sa mga anak kondili sa mga ginikanan. Ang mga ginikanan kinahanglang magpakita ug nahiusang baroganan sa ilang mga anak. Daling makamatikod ang mga bata sa pagkawalay panaghiusa ug sa pagpahaba sa usa sa ilang ginikanan aron makuha ang ilang gusto. Ang mga ginikanan kinahanglang malig-on usab sa mga butang nga matarong, sa samang higayon magpasalig sa tanang panahon sa ilang mga anak sa ilang gugma. Sama kang Jehova, ang Kristohanong ginikanan nagadisiplina tungod sa gugma.—Hebreohanon 12:5, 6.
Sa mga Relasyon sa Uban
17. Sa unsang paagi may pag-abuso sa gahom sa tigpaempliyo-empliyado nga relasyon?
17 Ang tigpaempliyo ug empliyado nga relasyon makahatag usab ug mga tintasyon sa pag-abuso sa gahom. Uban niini sa hunahuna, mitambag si Pablo sa may mga sulogoon, nga katugbang sa mga tigpaempliyo, mga magtatan-aw, mga amo karon: “Kamong mga agalon, . . . ayaw ninyo sila paghulgaa, kay kamo nasayod nga ang Agalon kanila ug kanimo anaa sa langit, ug kini siya walay pinalabi.” (Efeso 6:9; Colosas 4:1) Ang mga Kristohanon nga may kaakohan sa sekular nga mga butang kinahanglang magbantay sa dili pag-abuso sa ilang gahom. Si Boaz sa karaan mahimong ikakutlo nga usa nga adunay maayong relasyon sa nagtrabaho kaniya.—Ruth 2:4.
18. Unsay kinahanglang bantayan sa dili minyong mga igsoong lalaki ug mga igsoong babaye aron dili sila mahimong sad-an sa pag-abuso sa gahom?
18 Sa paghisgot ug usa na lamang ka bahin diin ang mga Kristohanon kinahanglang magbantay batok sa pag-abuso sa gahom, mao ang butang bahin sa pangibog sa sekso. Ang kinaiyahan sa batan-ong mga igsoong babaye nakahimo sa kadaghanan kanila nga gustong magminyo ug manganak. Ingong resulta, may mga panahon nga dulaan sa mga igsoong lalaki ang mga pagbati sa mga igssong babaye. Kini sa tinuod maoy pag-abuso sa gahom. Si Pablo mitambag kang Timoteo: ‘Tagda ang gulangulang nga mga babaye ingon nga daw mga inahan, ang mga batan-ong babaye ingon nga daw mga igsoon sa bug-os nga kaputli.’ Sa laing bahin, ang Kristohanong kababayen-an gitambagan sa “pagpatahom sa ilang kaugalingon sa mahapsay nga pamisti, uban ang kaligdong ug kabuot sa hunahuna.” Minyo man o dili minyo, kinahanglang magbantay usab sila sa pagpakita sa “maputli nga batasan.”—1 Timoteo 2:9; 5:2; 1 Pedro 3:2.
19. Gawas pa sa pagpakitag kaalam, hustisya, ug gugma, ang paggamit sa unsa pang ubang hiyas nga atong kinahanglang tagdon?
19 Daghan ang gikapahayag sa atong literatura sa Bibliya mahitungod sa pagkatinultolan sa Kristohanon sa balaang kaalam, mahitungod sa pagkahimong matarong sa tanan nilang mga kasabotan, ug nga napalihok tungod sa may prinsipyong gugma, nga a·gaʹpe. Ang nag-una nagpakita nga ang tanang mga alagad ni Jehova kinahanglang mabalaka sa kalidad, hiyas, o pagkabaton sa gahom. Dili gayod nila kini pagaabusohan apan gamiton kini sa tanang panahon sa hustong paagi. Tinuod ang Pulong sa Diyos nagapadayag ug balaang kalaam diha sa tambag nga gihatag niini ning bahina. Pinaagi sa mabinantayong pagsunod sa tambag, makahatag kita ug kahimaayan sa ngalan ni Jehova, mahimong panalangin ngadto sa uban, ug makabaton sa pag-uyon sa Diyos.
Unsang Tambag ang Imong Mahinumdoman
◻ Sa unsang paagi ikaingon nga kita adunay kinaiyanhong hilig sa pag-abuso sa gahom?
◻ Nganong kinahanglang magbantay ang mga ansiano nga dili nila maabusohan ang ilang gahom?
◻ Sa unsang mga paagi dili maabusohan sa mga bana ug mga asawa ang ilang gahom sa ilang relasyon sa usag usa?
◻ Unsay likayan sa mga ginikanan ug mga anak mahitungod sa pag-abuso sa gahom sa ilang mga relasyon sa usag usa?
[Hulagway sa panid 15]
Misulay si Simon sa paggamit sa iyang bahandi sa pag-impluwensiya kang Pedro. Unsay mga pagtulon-an ang atong makat-onan gikan ning maong asoy?
[Hulagway sa panid 17]
Ang imo bang anak nagaabuso sa gahom sa pagmaniobra kanimo?