Gimbut-an na ba sa Diyos ang Atong Dulnganan?
“DAGHAN kaayong hinanduraw nga mga suliran ang malikayan unta kon ang sagad masaypan sa pagsabot nga pulong predestinasyon dili na gamiton.” Ikaw tingali naghunahuna kon ngano, kon nakagamit ka sa pulong “predestinasyon” o nakadungog nga gigamit kana.
Sumala sa bag-ong Pranses nga Katolikong ensiklopedia nga Théo, labing maayo nga dili na nato gamiton ang pulong “predestinasyon” (gimbut-an nang daan). Ang laing basahon nag-ingon: “Karong adlawa, ang predestinasyon daw dili na mao ang sentro sa teolohikanhong mga panaglantugi, bisan sa kadaghanang Protestante.”
Bisan pa niana, ang isyu bahin sa predestinasyon nakatugaw sa daghang tawo sa tibuok kasaysayan. Kini mao ang kinapusoran sa kontrobersiya nga nagpahimugso sa Repormasyon, ug bisan sulod sa Katolikong Iglesya, kini maoy usa ka ulohan sa mainit nga diskusyon sa daghang siglo. Bisag panagsa na lang nga gidebatehan karong adlawa, kini nagpabilin gihapon nga usa ka suliran. Kinsay dili buot nga masayod kon kaha ang iyang dulnganan gimbut-an nang daan?
Predestinasyon—Ang Kahulogan sa Pulong
Unsay kahulogan sa pulong “predestinasyon” sumala sa mga iglesya? Ang Dictionnaire de théologie catholique naghunahuna niini nga mao “ang katuyoan sa Diyos sa pag-agak sa pipila, kinsa personal nga gipaila pinaagi sa ngalan, paingon sa walay kataposang kinabuhi.” Gihunahuna sa kadaghanan nga ang mga pinili, “nga gipaila pinaagi sa ngalan,” mao ang mga tawong gipunting ni apostol Pablo diha sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Roma, diha sa mosunod nga mga pulong: “Ang Diyos nagabuhat ug maayo uban niadtong mga nahigugma kaniya, nga mga tinawag sumala sa iyang katuyoan. Kadtong kinsa mga giila niyang daan iyang gimbut-an usab nga mahisama sila sa dagway sa iyang Anak . . . Ug kadtong kinsa iyang gimbut-an na iya usab nga gitawag; ug kadtong iyang gitawag iyang gipahayag usab nga matarong; ug kadtong kinsa iyang gipahayag nga matarong iya usab nga gihimaya.”—Roma 8:28-30, Revised Standard Version.
Bisan sa wala pa sila ipanganak, ang pila ka tawo gituohang pinili na sa Diyos nga adunay paglaom nga makaambit sa himaya ni Kristo sa mga langit. Kini motultol sa dugay nang gidebatehang pangutana: Wala bay katarongang ginapili sa Diyos kon kinsa ang buot niyang luwason, o ang mga tawo ba adunay kagawasan sa pagpili ug may ginadulang papel aron makab-ot ug mahuptan ang pag-uyon sa Diyos?
Si Augustine, ang Amahan sa Predestinasyon
Bisan tuod ang ubang mga Amahan sa Iglesya nakasulat na sa miagi bahin sa predestinasyon, si Augustine (354-430 K.P.) ang giisip sa kadaghanan nga mao ang nagpahimutang sa mga patukoranan sa doktrina sa Katoliko ug Protestanteng mga iglesya. Sumala kang Augustine, ang mga matarong sukad pa sa panahong walay katinoan gimbut-an na sa Diyos nga makadawat ug walay kataposang mga panalangin. Sa laing bahin, ang dili-matarong, bisag wala gitinong daan sa Diyos sa tukma nga kahulogan sa pulong, magadawat ug nahiangay nga silot tungod sa ilang mga sala, ang pagkahinukman. Ang pagpatin-aw ni Augustine naghatag ug gamayng luna alang sa kagawasan sa pagpili, busa nabuksan ang dalan sa daghang panaglantugi.
Mga Manununod ni Augustine
Ang isyu bahin sa predestinasyon ug sa kagawasan sa pagpili mibangon kanunay sa panahon sa Edad Medya, ug kini midangat sa punto nga gikinahanglan ang paglihok sa panahon sa Repormasyon. Si Luther nagtuo nga ang indibiduwal nga predestinasyon maoy usa ka kagawasan sa pagpili sa bahin sa Diyos, nga wala Niya lantawang daan ang umaabot nga mga katakos o maayong mga buhat sa mga pinili. Si Calvin nakadangat ug mas radikal nga konklusyon bahin sa iyang ideya sa duha ka bahin nga predestinasyon: Ang pipila gimbut-an na alang sa walay kataposang kaluwasan, ug ang uban alang sa walay kataposang pagkahinukman. Ugaling, giisip usab ni Calvin ang pagpili sa Diyos ingon nga dili-makataronganon, gani dili-masabtan.
Ang isyu bahin sa predestinasyon ug ang suod kaayong nalangkit nga pangutana bahin sa “grasya”—usa ka pulong nga gigamit sa mga iglesya aron ipaila nga ang Diyos magaluwas ug magpahayag sa mga tawo nga matarong—nahimong ingon ka dako nga niadtong 1611 ang Katolikong Santa Sede nagdili sa pagpatik ug bisan unsa labot sa ulohan nga walay pagtugot niini. Sulod sa Iglesya Katolika, ang mga pagtulon-an ni Augustine nakadawat ug malig-ong pagpaluyo gikan sa Pranses nga mga Jansenista sa ika-17 ug ika-18ng siglo. Gilabanan nila ang labing estrikto ug hataas nga matang sa Kristiyanidad ug may mga sumusunod pa nga sakop sa dungganong katilingban. Bisan pa, ang kontrobersiya bahin niana wala mokalma. Gimando ni Haring Louis XIV ang pagguba sa monasteryo sa Port-Royal, ang gigikanan sa Jansenista nga panghunahuna.
Sulod sa Repormadong Protestanteng mga iglesya, halayo pang matapos ang isyu. Duyog sa uban, ang mga Remonstrant, kinsa misunod kang Jacobus Arminius, nagtuo nga ang tawo adunay papel nga ginadula sa iyang kaugalingong kaluwasan. Ang Protestanteng Sinodo sa Dordrecht (1618-19) temporaryong naghusay sa isyu sa dihang gisagop niini ang usa ka estriktong matang sa pagtulon-an ni Calvin. Sumala sa librong L’Aventure de la Réforme—Le monde de Jean Calvin, sa Alemanya kining isyu bahin sa predestinasyon ug kagawasan sa pagpili nagpasugod ug hataas nga yugto sa “dili-malamposong mga pagsulay sa panag-uliay, ingon man sa mga pag-abuso, mga pagbilanggo, ug mga paghingilin sa mga teologo.”
Predestinasyon o Kagawasan sa Pagpili?
Sukad sa sinugdan, kining duha ka bug-os magkaatbang nga mga ideya, ang predestinasyon ug kagawasan sa pagpili, nakapukaw ug daghang mainit nga mga panaglantugi. Si Augustine sa iyang bahin wala makahimo sa pagpatin-aw niining panagsumpakia. Gisabot usab kini ni Calvin ingong usa ka kapahayagan sa soberanong kabubut-on sa Diyos ug busa dili-ikapatin-aw.
Apan ang kapadayagan ba sa Bibliya bahin sa mga hiyas ug personalidad sa Diyos motabang kanato nga mas masabtan pa kining mga pangutanaha? Ang mosunod nga artikulo mosusi niining mga puntoha nga detalyado.
[Mga hulagway sa panid 4]
Calvin
Luther
Jansen
[Credit Line]
Mga letrato: Bibliothèque Nationale, Paris