Gamaliel—Siya ang Nagtudlo Kang Saulo sa Tarso

ANG panon nagbarog nga hilom kaayo. Pipila lang ka gutlo ang miagi, hapit nila mapatay si apostol Pablo. Nailhan usab ingong Saulo sa Tarso, siya giluwas sa Romanong kasundalohan ug karon miatubang sa katawhan diha sa hagdanan duol sa templo sa Jerusalem.

Nagsenyas sa iyang kamot sa pagpahilom, si Pablo misugod sa pagsulti sa Hebreohanon, nga nag-ingon: “Mga katawhan, mga igsoon ug mga amahan, paminawa ang akong depensa kaninyo karon. . . . Ako usa ka Judio, natawo sa Tarso sa Cilicia, apan naedukar niini nga siyudad sa tiilan ni Gamaliel, natudloan sumala sa pagkaestrikto sa kagikananong Balaod, nga masiboton sa Diyos ingon gayod usab kaninyong tanan niining adlawa.”​—Buhat 22:1-3.

Kay nameligro ang iyang kinabuhi, nganong gibuksan ni Pablo ang iyang depensa sa pag-ingon nga siya naedukar ni Gamaliel? Kinsa si Gamaliel, ug unsay nalangkit sa pagkanatudloan niya? Kini ba nga pagbansay nakaimpluwensiya kang Saulo bisan human siya mahimong Kristohanong apostol Pablo?

Kinsa si Gamaliel?

Si Gamaliel maoy usa ka ilado-kaayong Pariseo. Siya apo ni Hillel nga Tigulang, kinsa maoy nagtukod sa usa sa duha ka pangunang mga tunghaan nga may samang mga doktrina sulod sa Judaismo sa mga Pariseo.a Ang paagi sa pagtudlo ni Hillel giisip nga mas matugoton kay sa nianang sa iyang kaatbang, si Shammai. Human malaglag ang templo sa Jerusalem sa 70 K.P., ang Bet Hillel (ang Panimalay ni Hillel) mas nagustohan kay sa Bet Shammai (ang Panimalay ni Shammai). Ang Panimalay ni Hillel nahimong opisyal nga kapahayagan sa Judaismo, sanglit ang tanang ubang sekta nangawala human malaglag ang templo. Ang mga desisyon ni Bet Hillel sagad mao ang basehanan sa Hudiyohanong balaod sa Mishnah, nga nahimong pundasyon sa Talmud, ug ang impluwensiya ni Gamaliel dayag maoy pangunang hinungdan sa pangibabaw niini.

Si Gamaliel gitamod pag-ayo mao nga siya ang unang gitawag ug rabban, usa ka titulo nga mas labaw kay sa rabbi. Sa pagkatinuod, si Gamaliel nahimong usa ka tinamod pag-ayong indibiduwal nga ang Mishnah nag-ingon bahin kaniya: “Sa dihang namatay ang Rabban nga si Gamaliel nga tigulang ang himaya sa Torah natapos, ug ang kaputli ug pagkabalaan [sa lit. “pagbulag”] nahanaw.”​—Sotah 9:15.

Natudloan ni Gamaliel​—Sa Unsang Paagi?

Sa dihang gisultihan ni apostol Pablo ang panon sa Jerusalem nga siya ‘naedukar sa tiilan ni Gamaliel,’ unsay buot niyang ipasabot? Unsay nalangkit sa pagkahimong usa ka tinun-an sa usa ka magtutudlo nga sama kang Gamaliel?

Mahitungod sa maong pagbansay, si Propesor Dov Zlotnick sa Jewish Theological Seminary of America nagsulat: “Ang pagkatukma sa binabang balaod, sa ingon ang pagkakasaligan niini, nagadepende halos sa katibuk-an sa relasyon sa magtutudlo-tinun-an: ang pagtagad nga gihimo sa magtutudlo sa pagtudlo sa balaod ug ang kaikag sa tinun-an sa pagkakat-on niana. . . . Busa, ang mga tinun-an giawhag nga molingkod sa tiilan sa mga eskolar . . . ‘ug imnon ang ilang mga pulong uban ang kauhaw.’”​—Avot 1:4, ang Mishnah.

Sa iyang basahong A History of the Jewish People in the Time of Jesus Christ, si Emil Schürer nagpatin-aw kanato sa mga paagi sa unang-siglong rabbinikong mga magtutudlo. Siya misulat: “Ang labing iladong mga Rabbi sagad alirongan sila ug daghan, mga batan-on nga matinguhaon nga makakat-on, aron sila bug-os masinati sa nagsangasanga ug daghan kaayong ‘binaba nga balaod.’ . . . Ang instruksiyon naglakip sa balikbalik walay-puas nga pag-ehersisyo sa panumdoman. . . . Ang magtutudlo mangutana sa iyang mga estudyante ug daghang pangutana labot sa legal nga mga isyu aron ilang desisyonan ug papatubagon sila niini o siya mismo ang motubag niini. Ang mga estudyante gitugotan usab nga mangutana sa magtutudlo.”

Sa panglantaw sa mga rabbi, ang makuha sa mga estudyante labaw pa kay sa pasadong grado lamang. Kadtong nagtuon ilalom sa maong mga magtutudlo gipasidan-an: “Ang bisan kinsa nga makalimot ug usa ka butang nga iyang nakat-onan​—isipon kini sa Kasulatan nga daw siya ang manubag sa iyang kinabuhi.” (Avot 3:8) Ang kinadak-ang pagdayeg ihatag sa usa ka estudyante nga samag “nasemento nga atabay, nga dili mawad-an ug usa ka tulo nga tubig.” (Avot 2:8) Mao kanang matanga sa pagbansay ang nadawat ni Pablo, nga nailhan niadto sa iyang Hebreohanong ngalan, Saulo sa Tarso, nga gikan kang Gamaliel.

Ang Tinuod nga Kahulogan sa mga Pagtulon-an ni Gamaliel

Nahiuyon sa mga pagtulon-an sa mga Pariseo, gipasiugda ni Gamaliel ang pagtulon-an sa binaba nga balaod. Busa gihatagan niyag dakong pagpasiugda ang mga tradisyon sa mga rabbi imbes ang dinasig nga Kasulatan. (Mateo 15:3-9) Ang Mishnah nagkutlo kang Gamaliel nga nag-ingon: “Magpatudlo ka sa usa ka magtutudlo [usa ka rabbi] ug wala ka nay pagduhaduha, kay dili ka kinahanglang maghatag ug sobrang ikapulo pinaagig panaghap.” (Avot 1:16) Kini nagpasabot nga kon dili tino ang Hebreohanong Kasulatan sa kon unsay angayng buhaton, dili na gamiton sa usa ka tawo ang iyang kaugalingong pangatarongan o sundon ang iyang konsensiya sa paghimog desisyon. Hinunoa, siya mangitag kuwalipikadong rabbi nga maoy modesisyon alang kaniya. Sumala kang Gamaliel, niining paagiha lamang malikayan sa usa ka indibiduwal ang pagpakasala.​—Itandi ang Roma 14:1-12.

Bisan pa, nailhan si Gamaliel sa kadaghanan nga may mas matugoton, liberal nga tinamdan sa iyang legal nga mga isyu labot sa relihiyon. Pananglitan, siya nagpakitag konsiderasyon sa mga babaye sa dihang gibaod niya nga hatagan niyag “permiso ang usa ka asawa nga magminyo pag-usab sa pamatuod sa usa ka saksi [sa kamatayon sa iyang bana].” (Yevamot 16:7, ang Mishnah) Dugang pa, aron protektahan ang usa ka diborsiyada, gihatag ni Gamaliel ang pipila ka restriksiyon pinaagi sa pagluwat ug usa ka sulat sa pagdiborsiyo.

Kini nga tinamdan makita usab sa pagpakiglabot ni Gamaliel sa unang mga sumusunod ni Jesu-Kristo. Ang basahon sa Mga Buhat nag-asoy nga sa dihang ang ubang lider sa mga Hudiyo nagtinguha sa pagpatay sa mga apostol ni Jesus nga gidakop nila tungod sa pagsangyaw, “dihay usa ka tawo nga mitindog sa Sanhedrin, usa ka Fariseo nga ginganlag Gamaliel, usa ka magtutudlo sa Balaod nga tinamod sa tanang katawhan, ug mihatag sa sugo nga pagawason ang mga tawo sa makadiyot. Ug siya miingon kanila: ‘Mga tawong taga-Israel, tagda ang inyong kaugalingon sa kon unsay buot ninyong buhaton labot niining mga tawhana. . . . Ako magaingon kaninyo, Ayaw panghilabot niining mga tawhana, hinuon pasagdi kini sila; . . . kay kon dili, basin kamo hikaplagan sa tinuod nga mga mag-aaway batok sa Diyos.’” Gipatalinghogan ang tambag ni Gamaliel, ug gibuhian ang mga apostol.​—Buhat 5:34-40.

Unsay Kahulogan Niini Alang Kang Pablo?

Si Pablo nabansay ug naedukar sa usa sa labing bantogang mga magtutudlo nga rabbi sa unang siglo K.P. Walay duhaduha ang paghisgot sa apostol kang Gamaliel nagpahinabo sa panon sa Jerusalem sa paghatag ug linaing pagtagad sa iyang pakigpulong. Apan siya naghisgot kanila bahin sa usa ka Magtutudlo nga mas labaw pa kaayo kang Gamaliel​—si Jesus, ang Mesiyas. Niining tungora ingong usa ka tinun-an ni Jesus, dili kang Gamaliel, nga si Pablo nagpakigpulong sa panon.​—Buhat 22:4-21.

Ang pagkanabansay ba kang Gamaliel nakaimpluwensiya sa pagtulon-an ni Pablo ingong usa ka Kristohanon? Malagmit, ang estriktong pagtulon-an sa Kasulatan ug sa Hudiyohanong balaod napamatud-ang mapuslanon kang Pablo ingong Kristohanong magtutudlo. Bisan pa, ang dinasig-sa-Diyos nga mga sulat ni Pablo nga makita sa Bibliya tin-awng nagpakita nga iyang gisalikway ang pangunang mga pagtulon-an sa pagtuo ni Gamaliel ingong Pariseo. Gitultolan ni Pablo ang iyang isigka-Hudiyo ug ang tanang uban, dili sa mga rabbi sa Judaismo o sa hinimo-sa-tawong mga tradisyon, kondili kang Jesu-Kristo.​—Roma 10:1-4.

Kon si Pablo nagpadayon pa sa pagkatinun-an ni Gamaliel, makabaton unta siya ug dakong katungdanan. Ang uban sa grupo ni Gamaliel nakatabang sa pagtino sa kaugmaon sa Judaismo. Pananglitan, ang anak nga lalaki ni Gamaliel nga si Simeon, nga tingali kaubang estudyante ni Pablo, may dakong papel sa pag-alsa sa mga Hudiyo batok sa Roma. Human malaglag ang templo, gipasig-uli sa apo ni Gamaliel nga si Gamaliel II ang awtoridad sa Sanhedrin, nga gibalhin kini ngadto sa balangay sa Yavneh. Ang apo ni Gamaliel II nga si Juda Ha-Nasi mao ang tighipos sa Mishnah, nga nahimong patukoranang bato sa Hudiyohanong hunahuna hangtod sa atong adlaw.

Ingong estudyante ni Gamaliel, si Saulo sa Tarso nahimo gayod untang prominente kaayo sa Judaismo. Bisan pa, bahin niana nga karera, si Pablo misulat: “Unsa mang mga butanga nga kaniadto ganansiya kanako, kini sila akong giisip nga kapildihan tungod sa Kristo. Ngani, bahin niana, sa pagkatinuod ginaisip ko gayod ang tanang butang ingong kapildihan tungod sa pagkalabawg bili sa kahibalo ni Kristo Jesus nga akong Ginoo. Tungod kaniya akong nadawat ang kapildihan sa tanang butang ug giisip kini sila ingon nga mga basura, aron akong maangkon si Kristo.”​—Filipos 3:7, 8.

Pinaagi sa pagsalikway sa iyang karera ingong Pariseo ug nahimong sumusunod ni Jesu-Kristo, si Pablo mihimog praktikal nga pagpadapat sa tambag sa iyang kanhing magtutudlo sa pagbantay nga ‘hikaplagan nga mahimong tinuod nga mga mag-aaway batok sa Diyos.’ Pinaagi sa iyang paghunong sa paglutos sa mga tinun-an ni Jesus, si Pablo mihunong sa pagpakig-away batok sa Diyos. Hinunoa, pinaagi sa pagkahimong sumusunod ni Kristo, siya nahimong usa sa “mga isigkamagbubuhat sa Diyos.”​—1 Corinto 3:9.

Ang mensahe sa matuod nga Kristiyanidad padayong ginamantala sa masibotong mga Saksi ni Jehova sa atong adlaw. Sama kang Pablo, daghan niini ang nakahimog talagsaong mga kausaban sa ilang mga kinabuhi. Ang uban mihunong gani sa dakog-kita nga mga karera aron makaambit ug dako sa buluhatong pagsangyaw sa Gingharian, sa pagkatinuod usa ka buluhaton nga “gikan sa Diyos.” (Buhat 5:39) Pagkamalipayon nila nga ilang gisunod ang panig-ingnan ni Pablo inay sa iyang kanhi nga magtutudlo, si Gamaliel.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 28]

Ingong apostol Pablo, si Saulo sa Tarso nagmantala sa maayong balita sa katawhan sa kanasoran