Pagbutyag sa mga Hinungdan sa Maabusohong Sinultihan

“Gikan sa kadagaya sa kasingkasing ang baba mosulti.”—MATEO 12:34.

MGA duha ka milenyong milabay, gipamulong ni Jesu-Kristo ang mga pulong sa ibabaw. Oo, ang mga pulong sa usa ka tawo sagad magpabanaag sa iyang kinailadmang mga pagbati ug mga motibo. Hayan kini dalayegon. (Proverbio 16:23) Sa laing bahin, kini tingali mabudhion.​—Mateo 15:19.

Usa ka babaye miingon bahin sa iyang kapikas: “Daw mokalit lang siya ug kasuko, ug ang pagpuyo uban kaniya sagad nahisamag naglakaw diha sa mina sa mga bomba​—maglibog ka kon unsay makapukaw sa pagsilaob sa kasuko.” Gisaysay ni Richard ang samang kahimtang uban sa iyang asawa. “Andam kanunay si Lydia nga makig-away,” siya miingon. “Dili kay mosulti lamang siya; maninghag siya sa makiawayon nga paagi, iya akong tudlotudloon nga daw bata ako.”

Sa tinuod, moulbo ang panaglalis bisan sa labing maayong mga kaminyoon, ug ang tanang bana ug asawa mosulti ug mga butang nga ilang basolan sa ulahi. (Santiago 3:2) Apan ang maabusohong sinultihan diha sa kaminyoon maoy labaw pa niana; nalangkit niini ang makapaubos ug masawayon nga sinultihan nga gituyo sa pagdominar, o pagkontrolar, sa usa nga kapikas. Usahay, ang makadaot nga sinultihan tabontabonan ug malimbongong pagkamaaghop. Pananglitan, gibatbat sa salmistang David ang usa ka tawo nga malumong-manulti, apan sa sulod madaoton: “Ang pulong sa iyang baba mas suwabe kay sa mantekilya, apan ang iyang kasingkasing makiawayon. Ang iyang mga pulong mas hawot kay sa lana, apan kini maoy mga inibot nga espada.” (Salmo 55:21; Proverbio 26:24, 25) Dayag man nga makidaoton o tinabontabonan, ang masakit nga sinultihan makadaot sa kaminyoon.

Kon sa Unsang Paagi Kini Magsugod

Unsay magtukmod sa usa ka tawo sa paggamit ug maabusohong sinultihan? Sa kasagaran, ang paggamit sa maong sinultihan masubay ug balik sa makita ug madungog sa usa. Diha sa daghang kayutaan ang pagpangantalita, mga pagpanginsulto, ug mga pagpakaulaw giisip nga dalawaton ug gani kataw-anan.a Ang mga bana ang ilabina tingali nga maimpluwensiyahan sa palaumagian sa balita, nga sagad naglarawan sa “tinuod” nga mga lalaki ingong mahariharion ug agresibo.

Sa susama, daghan niadtong mogamit ug mapasipalahong sinultihan gipadako diha sa mga panimalay diin ang kasuko, kasilag, ug pagbiaybiay subsob nga ginabungat sa ginikanan. Busa, gikan sa linghod nga edad, sabton nila nga normal kining matanga sa paggawi.

Ang bata nga napadako niini nga palibot makakat-on ug labaw pa kay sa usa ka sumbanan sa sinultihan; mahimong iyang sagopon ang sayop nga paglantaw sa iyang kaugalingon ug sa uban. Pananglitan, kon ang masakit nga sinultihan ipatumong sa bata, siya modako nga mobating walay-bili, maaghat pa nga mahimong masuk-anon. Apan komosta kon ang bata makadungog lang nga gibatibatig pag-atake sa iyang amahan ang iyang inahan sa mga pulong? Bisag linghod pa kaayo ang bata, siya matakdan sa kasuko sa iyang amahan diha sa mga babaye. Ang usa ka batang lalaki mahimong makakat-on gikan sa paggawi sa amahan nga ang lalaki kinahanglang mao ang magdominar sa babaye ug nga ang paagi aron makadominar mao ang paghadlok kanila o pagsakit kanila.

Ang usa ka masuk-anong ginikanan mahimong makapadako ug usa ka masuk-anong bata, kinsa sa kapulihay modako nga mahimong “agalon sa kasuko” nga makahimo ug “daghang kalapasan.” (Proverbio 29:22, potnot) Ang mapanunod nga makadaot nga sinultihan sa ingon ikapasa gikan sa usa ka kaliwatan ngadto sa lain. Uban sa maayong katarongan, gitambagan ni Pablo ang mga amahan: “Ayaw palagota ang inyong mga anak.” (Colosas 3:21) Sa makahuloganon, ang Gregong pulong nga gihubad “palagota,” sumala sa Theological Lexicon of the New Testament, may diwa nga “nangandam ug nagpukaw alang sa panag-away.”

Siyempre, ang impluwensiya sa ginikanan dili katarongan sa pagmakmak sa uban, sa binaba o sa laing paagi; apan kini nakatabang sa pagpatin-aw kon sa unsang paagi ang tendensiya sa masakit nga sinultihan mahimong makagamot ug maayo. Ang usa ka batan-ong lalaki tingali wala magaabuso sa iyang asawa sa pisikal nga paagi, apan ginaabusohan ba niya siya pinaagi sa iyang mga pulong ug sa iyang mga buut? Ang pagsusi-sa-kaugalingon tingalig magbutyag diha sa usa ka tawo nga siya natakdan sa kasuko sa iyang amahan diha sa mga babaye.

Dayag, ang mga prinsipyo sa itaas ikapadapat usab sa mga babaye. Kon abusohan sa inahan sa binaba nga paagi ang iyang bana, hayan tratahon sa anak nga babaye ang iyang bana sa samang paagi inigkaminyo niya. Ang sanglitanan sa Bibliya nag-ingon: “Mas maayo pa nga magpuyo sa usa ka awaaw nga yuta, kay sa uban sa mapait-ug-dila ug masuk-anong babaye.” (Proverbio 21:19, The Bible in Basic English) Bisan pa niana, ang lalaki ilabinang magbantay niining butanga. Ngano?

Ang Gahom sa mga Malupigon

Ang bana kasagaran adunay mas dakong gahom sa kaminyoon kay sa asawa. Siya halos sa tanang panahon mas kusgan sa pisikal, nga naghimo sa bisan unsang mga panghulga sa pisikal nga kadaot nga mas makahahadlok.b Dugang pa, ang lalaki sagad adunay mas maayong mga katakos sa trabaho, mas daghang kahanas sa panginabuhi nga dili magsalig sa uban, ug mas dakodakong pinansiyal nga mga bentaha. Tungod niini, ang babaye nga dinagmalan sa binaba nga paagi lagmit mobati nga nakulong ug nag-inusara. Siya hayan mouyon sa mga pulong sa maalamong Haring Solomon: “Ako mipauli aron makita ko ang tanang pagdaogdaog nga ginahimo ilalom sa adlaw, ug, tan-awa! ang mga luha niadtong mga dinaogdaog, ug sila walay maglilipay; ug kadtong nagdaogdaog kanila diha ang gahom, busa sila walay maglilipay.”​—Ecclesiastes 4:1.

Ang asawa tingali maglibog kon ang bana magpalingpaling tali sa duha ka paghingapin​—matinahuron sa usa ka gutlo, masawayon sa sunod. (Itandi ang Santiago 3:10.) Dugang pa, kon ang iyang bana maoy usa ka magtataganag igong materyal, ang asawa nga maoy tumong sa masakit nga sinultihan tingalig mobating sad-an sa paghunahuna nga adunay diperensiya diha sa kaminyoon. Tingalig basolon pa niya ang iyang kaugalingon sa paggawi sa iyang bana. “Sama sa usa ka dinagmalang asawa sa pisikal nga paagi,” mitug-an ang usa ka babaye, “naghunahuna ako kanunay nga ako ang nakaingon niini.” Miingon ang laing asawa: “Gipatuo ako nga kon maningkamot lang ako ug maayo sa pagsabot kaniya ug ‘magmapailobon’ kaniya makabaton akog kalinaw.” Ikasubo, ang pagmaltrato sagad magpadayon.

Tinuod nga makasubo nga giabusohan sa daghang bana ang ilang gahom pinaagi sa pagdominar sa babaye nga ilang gipanumpaan nga higugmaon ug mahalon. (Genesis 3:16) Apan unsay mahimo sa ingon niana nga kahimtang? “Dili ko gustong mobiya,” miingon ang usa ka asawa, “buot ko lang nga mohunong na siya sa pagdagmal kanako.” Human sa siyam ka tuig nga naminyo, usa ka bana miadmitir: “Naamgohan ko nga nahimutang ako sa relasyon nga dagmalan sa binaba nga paagi ug nga ako ang tigdagmal. Gusto ko gayod nga magbag-o, dili mobiya.”

Adunay tabang alang niadtong kansang kaminyoon gisakit sa makasilo nga sinultihan, sama sa ipakita sa sunod nga artikulo.

[Footnotes]

[Blurb sa panid 6]

Ikasubo, giabusohan sa daghang bana ang ilang gahom pinaagi sa pagdominar sa babaye nga ilang gipanumpaan nga higugmaon ug mahalon

[Hulagway sa panid 7]

Ang usa ka bata maimpluwensiyahan sa paagi sa pagtratar sa iyang mga ginikanan sa usag usa