Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Bation Ko ang Grabeng Pagkawalay Kasegurohan?

“Kon mahaipon gani ako sa daghang tawo, mabalaka gayod ako bahin sa akong panagway, sa akong isulti, sa akong panglihok, ug kon unsay hunahunaon sa ubang tawo bahin nako. Ako wala gayoy kasegurohan.”​—Disisiyete-anyos nga Angelica.

ANG kahadlok ba nga mapakyas nagapugong kanimo sa pagbuhat sa mga butang nga gusto nimong buhaton? Ikaw ba nasina sa mga kalamposan sa uban? Ikaw ba nabalaka pag-ayo bahin sa kon unsay gihunahuna sa uban bahin kanimo? Ikaw ba nalisdan sa pakigkitag bag-ong mga tawo? Ikaw ba mahugno kon sawayon? Nan tingali ikaw usab nagaantos sa mga pagbating kawalay kasegurohan. Diin man gikan kining mga pagbatia? Unsaon nimo kana sa pagbuntog?

Batan-on ug Talandugon

Una, amgoha nga ang mga pagbati sa pagkawalay kasegurohan maoy unibersohanon. Ang tanan kanato gipanganak nga dili hingpit ug busa kiling sa pagbating kulang o usahay walay-bili. (Santiago 3:2; itandi ang Roma 7:21-24.) Labaw pa niana, ikaw batan-on ug walay kasinatian. Kinaiyanhon lamang nga ikaw mobating mag-alingasa diha sa wala-maandi nga mga sirkumstansiya o sa dihang ikaw hangyoon sa pagbuhat ug usa ka bag-ong butang alang kanimo.

Pananglitan, ang Bibliya nagtug-an kanato bahin sa usa ka bayongbayong nga si Jeremias sa dihang siya gitudlo nga manalagna sa Diyos. Bisan pag siya malagmit anaa na sa iyang pangedarong 20, si Jeremias mibatig kawalay kasegurohan bahin sa iyang katakos sa pagtuman niining buluhatona, nga namalibad sa iyang kaugalingon sa pag-ingon, “Ako usa ka bata lamang.” (Jeremias 1:6) Dayag, ang batang si Timoteo mibati usab ug walay katakos. Si apostol Pablo prangkang mitambag kaniya aron matabangan siya sa pagbuntog sa iyang gibating pagkawalay kasegurohan.​—1 Timoteo 4:11-16; 2 Timoteo 1:6, 7.

Ang librong Talking With Your Teenager nag-ingon nga ang mga batan-on “ingong paghubit, anaa sa talandugon kaayong kahimtang. . . . Sila adunay mga kabalaka bahin sa kon unsay ilang hitsura, unsay ilang gisulti, kon sila popular ba, o hiligugmaon. . . . Sila mabalak-on sa kaugalingon ug daling maulaw o mahiubos.” Sila adunay “talandugon kaayong pagsabot kon kinsa sila.” Nganong ingon niini?

Usa ka hinungdan mao nga ang mga batan-on natunga sa usa ka yugto sa kusog nga pagtubo sa lawas ug kausaban. Si Dr. Betty B. Youngs miingon nga “kini nga mga kausaban, nga dili makontrolar sa [batan-on], grabe kaayo, maluguton, ug makalilisang . . . [Ang usa ka] tin-edyer dili makakita sa kahayag sa tumoy sa tunel ug walay ideya kon unsay nagasingabot kaniya. Sa kinaiyanhon, kining kakulang sa pagpugong mopahinabog kawalay kasegurohan ug kalisod.”

Ang Impluwensiya sa mga Higala ug sa Pamilya

Ang laing hinungdan mao ang imong palibot sa balay. Sa mithianon, ang pamilya nagsilbing usa ka tuboran sa espirituwal nga giya ug emosyonal nga pagpaluyo. (Efeso 6:1-4) Ang Bibliya gani nagsugo sa mga ginikanan: “Kamong mga amahan, ayaw ninyo pasuk-a ang inyong mga anak, aron nga sila dili mawad-an sa kadasig.”​—Colosas 3:21.

Makapasubo, ang pipila ka mga ginikanan nagapasuko sa ilang mga anak pinaagi sa walay hunong nga pagsaway kanila, nagpugong sa paghatag sa gikinahanglang komendasyon ug pagmahal. Nagbatbat ang sikolohistang si Eleanor S. Field: “Ang pagsaway sa mga ginikanan kasagarang mohatag ug dulot nga pagkagamot nga pagkawalay kasegurohan. . . . Ug kon ikaw sa makadawat gihapon ug [negatibong] mga mensahe ingong tin-edyer, kini makadugang lamang sa imong mga pagbati sa pagkawalay kasegurohan.”

Ang imong mga kaubanan usab makakuha sa imong pagsalig sa kaugalingon pinaagi sa padayong pagtiawtiaw kanimo o pagsaway sa imong hitsura o panglihok. Ikaw sa partikular bukas niana nga pagsaway kon ikaw nagasunod sa sugo ni Jesus nga mahimong “dili bahin sa kalibotan.” (Juan 17:16) “Kini makapaluya kaayo!” matud pa sa 15-anyos nga Andrew. “Ikaw naningkamot nga maangayan, apan ikaw nagapaningkamot nga dili maangayan. Dili ka gusto nga mahilain, apan ikaw naningkamot sa pagpabilin sa mga prinsipyo sa Bibliya.” Ang usa ka 15-anyos nga dalagita midugang: “Kini malisod tungod kay dili ka gusto nga sultihan ka sa ubang mga batan-on nga katingalahan. Ang matag usa buot nga ang mga tawo makaangay kanila.” Ang paghupot ug hustong panimbang maoy usa ka tinuod nga pakigbisog. Kini mohatag kanimo ug pagbating walay kasegurohan.

Usahay, hinunoa, ang mga pagbati sa pagkawalay kasegurohan maoy minugna sa kaugalingon. “Kon mahaipon gani ako sa daghang tawo,” miingon ang usa ka 17-anyos, “bation ko nga daw walay himbangkaagan tungod kay ako dili makabuhat ug bisan unsang butang nga maayo. Busa bation ko ang grabeng pagkawalay kasegurohan.” Ang maong mga pagbati maoy resulta sa dili-makataronganong mga pagtandi sa kaugalingon batok sa uban.

Pagbuntog sa mga Pagbati sa Pagkawalay Kasegurohan

Bisan unsay ilang mga hinungdan, ang mga pagbati sa pagkawalay kasegurohan sa yano maoy bahin sa imong pagtubo ug hayan dili mahanaw sa bug-os.a Ang dili-makasaranganong kabalaka sa panagway, reputasyon, o mga katakos padayong nagatandog sa pagsalig sa usa bisan kon siya usa na ka ugdang nga hamtong.

Daghang mga batan-on ang misulay sa pagtabon sa ilang kakulang ug pagsalig sa kaugalingon pinaagi sa pagpanghambog, hingaping senina, o pinaagi sa pagsukol. Apan adunay mas maayong mga paagi sa pagsumpo nianang mga higayon nga imong bation ang pagkawalay kasegurohan.

Dawata ang Imong Positibong mga Hiyas: Tingali dili ka maayog lawas o barog, apan tingali naugmad nimo ang Kristohanong mga hiyas nga “gugma, kalipay, kalinaw, pag-antos, kalulot, pagkamaayo, pagtuo, kaaghop, pagpugong sa kaugalingon.” (Galacia 5:22, 23) Kining mga hiyasa mas bililhon kay sa bisan unsang lawasnong mga hiyas ug motabang pa kanimo nga maangkon ang pag-uyon sa Diyos.

Likayi ang Dili-makataronganong mga Pagtandi: Sumala sa giingon kas-a ni Eleanor Roosevelt, ang asawa sa ika-32 nga presidente sa Tinipong Bansa: “Walay tawo ang nakapaubos kanimo nga walay imong panugot.” Busa ang Galacia 6:4 naghatag ug maayong tambag, nga nag-ingon: “Pasagding ang usa magasulay sa iyang kaugalingong buhat, ug unya siya magapasigarbo sa iyang kaugalingon lamang, ug dili sa pagtandi sa ubang tawo.”

Ang kamatuoran ba nga mas maayog panagway ang usa, mas maayog pamisti, o mas maarti kay kanimo naghimo kaniya nga mas maayong tawo kay kanimo? Ang kamatuoran mao, ang panagway sa gawas dili bililhon sa Diyos. Ang Bibliya nag-ingon: “Kay ang pagtan-aw sa tawo dili maoy pagtan-aw sa Diyos, tungod kay ang tawo nagatan-aw lamang sumala sa makita sa iyang mga mata; apan alang kang Jehova siya nagatan-aw sa kasingkasing.”​—1 Samuel 16:7.

Likayi ang Lit-ag sa Kasina: “Ang kasina makapadunot sa kabukogan,” ug kini mohatag pagkawalay kasegurohan. (Proverbio 14:30) Pagtuon, hinunoa, sa “pagkalipay duyog sa mga tawong nagakalipay” ug sa tim-os malipay uban sa ilang mga nahimo. (Roma 12:15) Kon imong buhaton kana, ang uban dili mokiling sa paghatag ug negatibong mga komento bahin sa imong mga kalamposan.

Pakiglangkit sa Ubang mga Tawo: Si Dr. Allan Fromme miingon nga “ang mga tawong adunay maayong larawan sa ilang kaugalingon nagatagamtam ug usa ka matang sa kalinaw, tungod kay ilang gihatagan ug pagtagad ang uban . . . Ang mga tawong kulag pagsabot sa ilang kaugalingon nahimong mga binilanggo sa kaugalingon. Sila nabilanggo sa ilang padayong pagkamaamgohon sa kaugalingon.” Biyai kana nga bilanggoan pinaagi sa “pagtagad, dili lamang sa imong kaugalingong interes, kondili sa personal nga interes usab sa uban.” (Filipos 2:4) Kon mas malangkiton ka sa uban, mas mamenosan ang imong kabalaka bahin sa imong kaugalingong mga pagbati sa pagkawalay kasegurohan.

Dawata ang Pagsaway: “Ayaw pagpatalinghog sa tanang mga pulong nga isulti sa mga tawo,” ilabina kon magapaubos lang kini kanimo. (Ecclesiastes 7:21) Sa laing bahin, kon ang pagsaway makataronganon, pangitag mga paagi nga ipadapat kini. “Ang maalamong tawo magapatalinghog ug modawat ug dugang instruksiyon . . . Ang kaalam ug disiplina mao ang ginatamay sa mga buangbuang.” (Proverbio 1:5, 7) Ikaw tingali mapakyas sa usa ka bahin, apan kini wala maghimo kanimong pakyas nga tawo.

Apan, unsa man kon ang pagsaway nagagikan sa imong mga ginikanan? Katungdanan sa mga ginikanan ang pagmatuto sa ilang mga anak. (Efeso 6:4) Kon gibati nimong kini sobra ra, dili-timbang, o makapaulaw, pagpangitag hustong panahon nga hisgotan kining mga butanga uban sa imong mga ginikanan ug pahibaloa sila kon unsay epekto diha kanimo sa ilang mga gipanulti.

Pagbutang ug Realistikanhong mga Tumong: Dili kinahanglang ikaw mahimong balediktoryan sa klase aron mahimong usa ka maayong estudyante o magdudula sa Olympic aron malingaw sa mga dula. “Ang kaalam anaa sa mga mapainubsanon,” ug ang pagpaubos nagkinahanglag pag-ila sa imong mga limitasyon. (Proverbio 11:2) Apan, ayaw paghimog mga tumong nga ubos ra kaayo tungod sa kahadlok nga mapakyas. Ang kapakyasan magsilbing usa ka paagi sa pagkakat-on. Kon hunahunaon, ikaw nakakat-on nga makalakaw pinaagig pagbuntog sa tendensiyang matumba!

Ayaw Kahadlok nga Mahimong Lahi: Ang mga batan-on nga nagtugot sa isigkaingon nga mokontrolar sa ilang pagpanulti, pamisti, ug pamostura maoy mga ulipon. (Roma 6:16) Hinaot, Hinunoa nga mga ikaw mahimong “ulipon ni Jehova.” (Roma 12:11) Kon sulogsulogon tungod sa pagbuhat ug matarong, kalapayi ang pagkasayod nga ang imong maisogong buhat naghatag kalipay sa kasingkasing sa Diyos.​—Proverbio 27:11.

Kining mga sugyota sa walay duhaduha makatabang. Apan ayaw dahomang mabatonan nimo ang pagbati sa kasegurohan sa usa lang ka gabii. Magmapailobon. Dahoma ang pagkapakyas, ug paningkamoti nga dili mahulog sa pagkaluoy sa kaugalingon. Sa nahaigong panahon imong makita ang imong kaugalingon nga mobatig mas dugang mga kasegurohan.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 26]

Ang mga ginikanan makahatag pagkawalay kasegurohan pinaagi sa pagpugong sa paghatag ug pagdayeg ug sobrang makasaway