Bahin 8​—Ang Dugayng Martsa sa mga Gahom sa Kalibotan Duol Nang Matapos

Ang Bibliya nagasugilon bahin sa pito ka dagkong mga gahom sa kalibotan—gamhanang mga imperyo nga nagsunod latas sa libolibong katuigan sa kasaysayan sa kalibotan. Gipakita sa nangaging mga artikulo niining seryeha nga kita nagapuyo sa panahon sa kataposan niana—ang Anglo-Amerikanhong Gahom sa Kalibotan sa atong adlaw a—Pinadayag 17:9, 10

Kining mao mismong Anglo-Amerikanhong gahom sa kalibotan gibatbat nga unauna diha sa basahong Pinadayag ingong usa ka mananap nga may “duha ka sungay” Kining duhag-bahing Gahom sa Kalibotan “nagasugo sa mga nagapuyo sa yuta sa paggama sa usa ka larawan” sa politikanhong mananap nga nagahawas sa tanang pito ka gahom sa kalibotan.—Pinadayag 13:11, 14.

Sa unsang paagi natuman ang maong mga tagna, ug unsay kahulogan niana alang kanato karong adlawa? Ang makaiikag nga tubag mao ang ulohan sa mosunod nga artikulo.

SA PAGKATAPOS sa upat ka tuig nga kalisang sa Gubat sa Kalibotan I, ang Amerikanong presidente si Woodrow Wilson ug ang Britanikong primer ministro si David Lloyd George misugyot sa usa ka Liga sa Kanasoran. Ang tumong niana maoy aron “makab-ot ang internasyonal nga kalinaw ug kasegurohan” ug sa ingon masanta nga mahitabo pag-usab ang maong makalilisang nga gubat.

Makaiikag ang pagmatikod kon kinsay nanguna niadto. Kining duha ka pangulo mao ang mga pangulo sa duha ka bahin sa Iningles-ug-sinultihang Anglo-Amerikanhong Gahom sa Kalibotan, ang Ikapito sa kasaysayan sa Bibliya. Kini ug ang ubang mga kamatuoran bahin sa internasyonal nga organisasyon sa kalinaw ug kasegurohan mohaom, sa katingad-anang paagi, sa giingon sa basahong Pinadayag sa Bibliya bahin sa mubog-kinabuhing “ikawalong hari,” nga motungha ug mapukan sa atong adlaw. Unsa ang pipila sa maong makaiikag nga mga kasamahan?—Pinadayag 17:11.

Ang tagna sa Pinadayag nagpadayag nga ang usa ka “mananap” nga may “duha ka sungay nga sama sa usa ka kordero” magsugo “sa mga nagapuyo sa yuta sa paggamag usa ka larawan” sa mapintas nga mananap, nga gipangulohan sa pito ka dagkong gahom sa kalibotan sa kasaysayan sa Bibliya.

Kini ang tukmang gibuhat sa Anglo-Amerikanhong Gahom sa Kalibotan. Kadto nag-awhag “sa mga nagapuyo sa yuta” sa paggamag usa ka Liga nga ang dagway ug paglihok sama sa iya sa dagkong mga kagamhanan. Apan sa pagkamatuod kini usa lamang ka “larawan sa mapintas nga mananap.” Kini walay kaugalingong gahom, kon unsa lamay gihatag niini sa membrong mga nasod. Kini wala batbata ingong nahimong gamhanan tungod sa dakong militaryong pagbuntog, sama sa gibuhat sa mga gahom sa kalibotan. Hinunoa, kini nagagikan sa pito ka gahom sa kalibotan. Kini nagalungtad dili lamang tungod sa ikapitong gahom, kondili tungod usab sa ubang membrong nasod nga nag-apil sa mga salin sa nangaging unom nga gahom. Makab-ot kaha niining politikanhong larawan ang hatag-as nga mga tumong nga gilaoman sa mga magtutukod niini?—Pinadayag 17:11, 14.

Pagkapakyas sa Liga

Ang Liga sa Kanasoran dakog nahimo sasosyal nga mga natad. Ugaling lamang, ang tinuod nga tumong niini, sumala sa gipahayag diha sa opisyal niining “Tugon sa Liga sa Kanasoran,” maoy “aron ipasiugda ang intenasyonal nga pagtinabangay ug pagkab-ot internasyonal nga kalinaw ug kasegurohan.” Niini kini pakyas.

Ang Liga wala molampos sa pagpugong sa Hapon sa pagsulod sa Manchuria niadtong 1931. Kini wala makapugong sa Bolivia ug Paraguay sa pagbugnoay niadtong 1933. Napakyas kini sa pagsanta sa pagbihag ni Mussolini sa Etiopia niadtong 1936. Hinuon, ang hapak sa kamatayon sa Liga miabot niadtong Septiyembre 1, 1939, tungod sa pag-ulbo sa Gubat sa Kalibotan II—usa ka kagubot sa matang nga may pakyawng pagpamatay ug kaalaotan sa kinabag-an nga gitukod ang Liga sa pagsanta unta. Ang kapildihan niadtong gubata? Ang kinabuhi sa 16 milyong sundalo ug 39 milyong sibilyan, usa ka total nga 55 milyong patay, o halos upat ka pilo sa nangamatay sa Gubat sa Kalibotan I!

Bisan pa niana, balik sa 1919, una moepekto ang Tugon sa Liga, ang mga Saksi ni Jehova (nga niadto nailhang mga Estudyante sa Bibliya) nagpahayag sa dayag nga mapakyas ang Liga, kay moabot ang kalinaw dili pinaagi sa maong tawhanong mga paningkamot. Sa ulahi, sa ilang 1926 nga kombensiyon sa London, Inglaterra, gipunting nga sumala sa Pinadayag 17, ang “ikawalong hari” motungha ingon nga pangataposan sa linya sa mga gahom sa kalibotan. Sumala sa gipunting sa mamumulong, ”gitagna sa Ginoo ang pagkatawo niini, ang mubong kinabuhi niini, ug ang kalaglagan niini sa walay kataposan.

Kini Nahibalik!

Mahitungod niining ikawalong hari, ang dinasig nga tagna nag-ingon: “Ang mapintas nga mananap nga imong nakita mao ang sa kaniadto, apan dili ang sa karon, ug mao ang molugwa gikan sa bung-aw, ug kini mopadulong sa kalaglagan.”—Pinadayag 17:8.

Sukad sa tungatunga-sa-gubat nga tuig 1942, nakaamgo ang mga Saksi ni Jehova nga ang niadto-walay-lihok nga organisasyon sa kalinaw ug kasegurohan molugwaay gikan sa bung-aw niini sa kawalay-kalihokan. Niadtong tuiga ang presidents sa Watch Tower Society nagpahayag ngadto sa mamiminaw sa 52 ka siyudad: “Bisan pag kap-atan ka membro nagaangkon gihapong nagapabilin sa Liga, ang Liga sa pagkamatuod anaa sa kahimtang sa kawalay-lihok . . . Kini ‘dili ang sa karon.’” Apan kini ba “molugwa sa bung-aw”? Sa pagpasukad sa iyang mga pulong niining tagnaa sa Bibliya, siya nagpahayag: “Ang kapunongan sa kalibotanong kanasoran motungha pag-usab.”

Sumala sa giingon sa tagna, kining ikawalong hari “mao ang sa kaniadto” gikan sa 1920 hangtod 1939. Kini ‘dili ang sa karon,’ gikan sa 1939 hangtod sa pagkatapos sa Gubat sa Kalibotan II sa 1945. Unya kini milugwa “gikan sa bung-aw,” nga nabuhi pag-usab ingong kapuli sa Liga, ang Hiniusang Kanasoran.

Wala Matuman ang Dagkong mga Paglaom

Ang mga delegado gikan sa 50 ka nasod nagpirma sa Karta sa Hiniusang Kanasoran sa San Francisco niadtong Hunyo 26, 1945. Ang preambola niini nagsugod: “Kaming mga katawhan sa Hiniusang Kanasoran naghukom sa pagluwas sa umaabot nga mga kaliwatan gikan sa hampak sa gubat, nga sa kaduha sa atong kinabuhi nagpahinabog labihang kasub-anan sa katawhan . . .”

Ang mga paglaom nga naugmad alang sa HK milabaw sa bug-os nga kamatuoran. Ang kanhi sekretaryo sa estado sa T.B. si Cordell Hull, miingong kini naghupot sa yawi alang sa “paglahutay mismo sa atong sibilisasyon.” Ang presidente sa T.B. si Harry Truman nagtawag niana nga “kinalabwang higayon . . . aron sa pagmugnag malungtarong kalinaw ubos sa pagtultol sa Diyos.” Mg Karta sa H.K. gitawag “posibleng labing halandumong dokumento nga sukad nagama sa tawo” ug “usa ka punto sa kausaban sa kasaysayan sa sibilisasyon.” Kap-atan ka tuig sa ulahi, si Gregory J. Newell sa Departamento sa Estado sa T.B. miingon: “Nasobrahan ang pagtuo sa kawsa: dili kalikayan ang pagkahiubos.”

Sama sa Liga, dakog nahimo ang HK sa sosyal nga mga natad. Apan kini wala makagarantiya sa kalinaw o makapugong sa gubat. Ang kanhi primer ministro nga si Harold Macmillan sa Britanya nagpahayag ngadto sa Britanikong Kamara Baha sa 1962 nga “nadaot ang tibuok pundasyon nga gitukoran sa Hiniusang Kanasoran.”

Sa sinugdanan giisip sa daghang tawo kining organisasyona uban ang relihiyosong kasibot. Nagtuo sila nga kining “larawana” maghimo kon unsay ginaingon sa Bibliya nga himoon lamang sa Gingharian sa Diyos: tukoron ang malungtarong kalinaw, hustisya, ug tinuod nga nahiusang kalibotan. Kusog silang nagsupak sa mga tagna sa Bibliya nga nagpakitang ang mga paningkamot sa mga tawo dili mao ang matuod nga tinubdan sa kalinaw. Bisan pa niana, sa pag-abot sa HK sa edad nga 40, ang historyanong si Thomas M. Franck miingon nga “kini maoy . . . dili kaayo epektibo kay sa atong gilaoman niadtong 1945.” Sumala sa gikomento sa Sekretaryo sa Estado sa T.B. si George P. Shultz: “Ang pagkatawo sa Hiniusang Kanasoran tinong wala mag-usab sa kalibotan ngadto sa usa ka paraiso.”

Ang HK wala molampos kay ang tawhanong mga kagamhanan wala makawagtang sa matuod nga mga babag sa kalinaw: ang nasyonalismo, kahakog, kakabos, rasismo, pagkadiktador, ug impluwensiya ni Satanas diha sa kalibotan. Ang mga tawo nagahawid sa maong mga kagamhanan, dili tungod kay masilakon ang palaaboton, kondili tungod kay sila walay mas maayong paglaom.—Pinadayag 12:12.

Ang paglungtad niining Hiniusang Kanasoran, ug ang paningkamot nga gihimo sa daghan kaayong tawo bahin niana, nagapakita unsa ka dulot ang pagkaamgo sa mga tawo sa yuta nga kinahanglanon ang kausaban. Moabot ang maong kausaban apan sa lahi ug mas epektibong paagi. Unsang paagiha?

Permanenteng Pagmando

Hinumdomi nga ang Bibliya nagaingon nga aduna lamay pito ka magsunod nga “mga hari,” o mga gahom sa kalibotan. Walay gihisgotsn nga dakong gahom sa kalibotan human niana. Ang Bibliya nagaingon gani nga ang temporaryong ikawalong “hari . . . mopadulong sa kalaglagan.”—Pinadayag 17.10, 11.

Apan ang Bibliya nagaingon usab nga adunay mas maayong paglaom. Kini nagasaad ss laing butang nga mopatungha sa kalinaw, hustisya, ug nahiusang kalibotan nga gitinguha sa labihan sa mga tawo. Kini nagaingon: “Ug sa mga adlaw nianang mga haria ang Diyos sa langit magatukod sa usa ka ginghanan nga dili gayod malaglag . . . Kini magadugmok ug magalaglag niining tanang [napakyas nga tawhanong] mga gingharian, ug kini mismo mobarog sa mga panahong walay katinuan.”—Daniel 2.44.

Kini mao ang pagmando nga gihisgotan ni Jesus, ug alang niana ang iyang mga sumusunud nag-ampo sa dihang sila mimgon: “Paanhia ang imong gingharian.” (Mateo 6:10) Kining Ginghariana dili lamang impluwensiya sa kaayohan diha sa mga kasingkasing sa mga tawo. Hinunoa, kini maoy aktuwal nga langitnong pagmando, usa ka pagmando sa yuta gikan dominyo sa espiritu. Kini mag-usob sa paagi sa atong pagpuyo sa yuta.—Pinadayag 21:1-4.

Kon unsay ginaingon sa Bibliya mahitungod nianang makapahinam nga bag-ong pagmando, kon sa unsang paagi kini molihok, ug ang kalinaw, hustisya, ug nahiusang kalibotan nga ipatungha niini mao ang ulohan sa sunod ug kataposang artikulo niining seryeha.

[Footnote]

[Kahon sa panid 28]

Ang Gidak-on sa Gubat

Ang Gubat sa Kalibotan II, nga nagtimaan sa pagkamatay sa Liga sa Kanasoran, nakahunos sa talagsaong gidaghanon sa kinabuhi. Ang Encyclopaedia Britannica (1954 nga edisyon) nag-ilustrar sa gidaghanon sa nangamatay pinaagi sa paghatag sa proporsyon sa nangamatayng mga sundalo panahon sa gubat nganha sa 1940 nga populasyon sa nagkalainlaing nasod. Apil sa mga numero mao kini: Ang Tinipong Bansa namatyan diha sa gubat sa usa ka tawong militar alang sa matag 500 ka membro sa 1940 nga populasyon niini; Tsina, usa sa 200; the United Kingdom, usa sa 150, Pransiya, usa sa 200. Hapon, usa sa 46; Alemanya, usa sa 25; ug ang USSR, usa sa matag 22. Kon atong hunahunaong ang nangamatay nga sibilyan kadaghanan milabaw sa nangamatay nga sundalo, makita nato dayon nga ang tawhanong paningkamot napakyas gayod sa pagpatunghag tinuod nga kalinaw ug kasegurohan.

[Hulagway sa panid 26]

‘Sukad sa pagkaporma sa HK, bayente milyones nga tawo ang nangamatay sa mga gubat, usa ka makapasubong kamatuoran nga nagapamatuod sa bili nianang kapakyasana.’​—“Nation Against Nation,” ni Thomas M. Franck