Kapitulo 1

Pwede na ba Akong Makigdeyt?

“Kay daghan man kaayo ang nagdeyt, nangandoy sab ko nga makadeyt. Daghan ra ba kaayog guwapo.”​—Whitney.

“Ang ubang mga babaye mao nay manghagad sa pagpakigdeyt ug gusto pod kong makigdeyt. Apan kon mananghid ko sa akong mga ginikanan, nahibalo na ko kon unsay ilang itubag.”​—Phillip.

ANG pangandoy nga makauban ang tawo nga imong nagustohan ug nakagusto usab nimo kusganon bisag bata pa kaayo. “Nangandoy ako nga makadeyt sa 11 anyos pa lang ako,” miingon si Jenifer. Si Brittany miingon: “Sa eskuylahan morag dili ka normal kon wala kay kadeyt!”

Ikaw komosta? Pwede ka na bang makigdeyt? Aron matubag kini, hisgotan una nato ang importante kaayong pangutana:

Unsa ang “Pagpakigdeyt”?

Markahi ang imong tubag sa mosunod nga mga pangutana:

Kamong duha pirmeng magkuyog-kuyog. Nakigdeyt ka ba?

□ Oo

□ Wala

Duna kay naibgan ug siya naibog pod nimo. Magsige kag padalag text message o kaha kanunayng makig-estorya kaniya diha sa telepono. Nakigdeyt ka ba?

□ Oo

□ Wala

Sa matag higayon nga manuroy kamo sa imong mga higala, kamo lang duha ang pirmeng magparis. Nakigdeyt ka ba?

□ Oo

□ Wala

Tingali wala ka maglisod sa pagtubag sa unang pangutana. Apan basig medyo naglisod ka pagtubag sa ikaduha ug ikatulong pangutana. Unsa man gayod ang pagpakigdeyt? Sa pagkatinuod, ang pagpakigdeyt gihubit ingong usa ka kalihokan diin imong gihatagan ug espesyal nga atensiyon ang tawo nga imong naibgan ug gihatagan ka usab niya ug espesyal nga atensiyon. Busa ang tubag sa tanang tulo ka pangutana nga gilista sa ibabaw maoy oo. Sa telepono man o sa personal, sa dayag o sa tago, kon ikaw ug ang imong higala sa kaatbang nga sekso naibog sa usag usa ug kanunay kamong mag-estoryahanay, kini pakigdeyt. Pwede ka na bang makigdeyt? Aron mahibalo ka sa tubag, atong hisgotan ang tulo ka pangutana.

Nganong Gusto Ka Mang Makigdeyt?

Diha sa daghang kultura, ang pagpakigdeyt mao ang naandang paagi aron mas magkailhanay pa ang babaye ug lalaki. Apan ang pagpakigdeyt kinahanglang dungganon ug katuyoan​—sa pagtabang sa batan-ong lalaki o babaye sa pagtino kon kana ba gayong tawhana ang gusto niyang pakaslan.

Tinuod, ang ubang mga batan-on dili seryosog panglantaw bahin sa pagpakigdeyt. Tingali gusto lang nila nga makauban ang ilang naibgan, nga walay intensiyon nga magminyo. Lagmit gusto lang sa uban nga ipanghambog o idispley ang ilang naibgan aron sila kasinahan. Apan, kining matanga sa relasyon dili magdugay. “Daghang batan-on nga nakigdeyt magbulag paglabay ug usa o duha ka semana,” matod sa usa ka batan-on nga ginganlag Heather. “Ilang gilantaw nga ang ingon niana nga relasyon temporaryo lang​—sa ato pa ang ilang hunahuna nakondisyon nga ang kaminyoon dili dumalayon.”

Sa tinuod lang, kon makigdeyt ka, gitandog nimo ang pagbati nianang tawhana. Busa, paneguroa nga ang imong intensiyon dungganon. Palandonga: Gusto ka ba nga ang imong pagbati himoon lang nga samag dulaan​—dulaan makadiyot ug dayon ipadaplin lang? Usa ka batan-ong ginganlag Chelsea miingon: “Usahay lingawlingaw lang para nako ang pagpakigdeyt, apan dili gayod makalingaw kon seryoso ang usa apan ang iyang kadeyt dili.”

Pilay Edad nga Pwede Ka Nang Makigdeyt?

Sa imong hunahuna, pilay edad nga pwede nang makigdeyt ang usa ka batan-on? ․․․․․

Karon ipangutana usab kana sa imong ginikanan, ug isulat ang ilang tubag. ․․․․․

Lagmit ang unang edad nga imong gisulat mas ubos kay nianang sa ikaduha. O basin dili! Tingali usa ka sa daghang batan-on nga wala una makigdeyt hangtod nga anaa na sila sa hustong edad ug mas nakaila na sila sa ilang kaugalingon. Mao kanay gihimo sa 17-anyos nga si Danielle. Siya miingon: “Sa miaging duha ka tuig, ang akong gipangita sa usa ka lalaki nga mahimo nakong kapikas lahi kaayo kay sa akong gipangita karon. Gani, bisan karon dili pa ko segurado kon unsa gayoy akong gusto. Kon sa tan-aw nako segurado na ko sa akong gibati paglabay ug pipila ka tuig, nan tingali makigdeyt na ako.”

Dunay laing katarongan kon nganong dili ka angayng magdalidali sa pagpakigdeyt. Gigamit sa Bibliya ang terminong “pagbuswak sa pagkabatan-on” sa paghubit sa panahon sa kinabuhi nga tuman ka kusog ang seksuwal nga pagbati ug ang kaibog sa kaatbang nga sekso. (1 Corinto 7:36) Ang pagpakigsuod sa usa ka tawo sa kaatbang nga sekso samtang anaa pa sa “pagbuswak sa pagkabatan-on” makapukaw sa kailibgon nga mosangpot ug daotang buhat. Tinuod, para sa ubang mga batan-on wala kanay kaso. Daghan kanila gusto kaayong mosulay sa pagpakigsekso. Apan ayaw padala niana nga kaisipan! (Roma 12:2) Sa pagkamatuod, ang Bibliya nag-awhag kanimo sa “paglikay sa pakighilawas.” (1 Corinto 6:18, New International Version) Kon maghulat ka hangtod molapas ka sa pagbuswak sa pagkabatan-on, ‘makalikay ka sa katalagman.’​—Ecclesiastes 11:10.

Andam Ka na Bang Magminyo?

Aron matabangan ka sa pagtubag niining pangutana sa ibabaw, susihag maayo ang imong kaugalingon. Palandonga ang mosunod:

Relasyon. Giunsa nimo pagtratar ang imong ginikanan ug mga igsoon? Masuko ka ba dayon nila, nga tingali mosultig sakit o manginsulto sa pagpahayag sa imong opinyon? Unsay ilang ikasulti bahin kanimo niining bahina? Kon unsay imong pagtratar sa mga membro sa imong pamilya mao pod unyay imong pagtratar sa imong kapikas.​—Basaha ang Efeso 4:31.

Panglantaw. Positibo ba o negatibo kag panglantaw? Makataronganon ka ba, o moinsistir ka ba kanunay sa imong gusto? Kalmado ka ba gihapon bisan sa makapungot nga kahimtang? Taas ka bag pasensiya? Ang pagpalambo sa mga bunga sa espiritu sa Diyos karon makatabang sa pag-andam kanimo sa pagkahimong bana o asawa.​—Basaha ang Galacia 5:22, 23.

Panalapi. Maayo ka bang mobadyet ug kuwarta? Kanunay ka bang may utang? Makadugay ka ba sa usa ka trabaho? Kon dili, ngano man? Tungod ba sa trabaho mismo? sa amo? O tungod sa imong dili maayong batasan? Kon dili ka makamaong mobadyet sa imong kuwarta, unsa pa kaha kon may pamilya ka na?​—Basaha ang 1 Timoteo 5:8.

Espirituwalidad. Kon Saksi ni Jehova ka, unsay imong espirituwal nga mga hiyas? Kinahanglan ka pa bang pahinumdoman sa pagbasa sa Bibliya ug sa pagpakigbahin sa ministeryo ug sa Kristohanong mga tigom? Ang tawo nga imong pakaslan takos nga makabaton ug kapikas nga lig-on ug espirituwalidad.​—Basaha ang Ecclesiastes 4:9, 10.

Kon Unsay Imong Mahimo

Kon maaghat ka sa pagpakigdeyt nga dili ka pa andam, susama ra kanag gipugos ka sa pagkuhag eksamin sa subject nga mao pay imong pagsugod pagtuon. Siyempre, dili kana makataronganon! Kinahanglang magtuon ka una aron makatubag ka sa mga pangutana sa eksaminasyon.

Ingon usab niana ang pagpakigdeyt. Sama sa ato nang nahisgotan, dili duladula ang pagpakigdeyt. Busa sa dili pa nimo isentro ang imong pagtagad sa usa ka tawo, nagkinahanglan ka ug panahon sa pagtuon sa usa ka importante kaayong subject​—kon unsaon pagpalambo sa panaghigalaay. Dayon, kon makakita ka nag tawo nga angay nimo, mas andam ka na sa pagtukod ug malig-ong relasyon. Sa pagkatinuod, ang malipayong kaminyoon maoy panaghiusa sa duha ka suod nga managhigala.

Dili buot ingnon nga gikuhaan ka ug kagawasan kon maghulat kag panahon una makigdeyt. Hinunoa, makabaton kag dugang kagawasan ‘sa pagkalipay sa imong pagkabatan-on.’ (Ecclesiastes 11:9) Ug duna ka pay panahon sa pagpauswag sa imong pagkatawo ug, labaw sa tanan, sa imong relasyon sa Diyos.​—Lamentaciones 3:27.

Sa pagkakaron, pwede kang makalingaw-lingaw uban sa kaatbang nga sekso. Unsa ang labing maayong paagi? Pagpakig-uban sa grupo nga dunay mga lalaki, babaye, ug responsableng mga hamtong. Usa ka batan-ong babaye nga ginganlag Tammy miingon: “Para nako mas bibo kini. Mas maayo nga daghan kag higala.” Si Monica miuyon. “Mas maayo kon makig-uban ka sa grupo,” siya miingon, “kay makaila nimo ang mga tawo nga lainlain ug personalidad.”

Ayawg isentro ang imong atensiyon sa usa lang ka tawo kon bata ka pa, kay basig maguol ka lang. Busa, ayaw pagdalidali. Gamita kining yugtoa sa imong kinabuhi sa pagkat-on kon unsaon pagpalambo ug pagpatunhay sa panaghigalaay. Sa ngadto-ngadto, kon gusto ka nang makigdeyt, mas nakaila ka na sa imong kaugalingon ug kon unsang mga hiyas ang imong gipangita sa mahimo unya nimong kapikas sa tibuok kinabuhi.

BASAHA ANG DUGANG PA BAHIN NIINI NGA ULOHAN DIHA SA TOMO 1, KAPITULO 29 UG 30

MGA TEKSTO

“Ang usa nga maalamon magapalandong sa iyang mga lakang.”​—Proverbio 14:15.

SUGYOT

Aron maandam ka sa pagpakigdeyt ug sa pagminyo, basaha ang 2 Pedro 1:5-7 ug pagpilig usa ka hiyas nga kinahanglan pa nimong palamboon. Sa usa ka bulan, tan-awa kon daghan ka na bag nakat-onan niining hiyasa ug kon imo ba kining napalambo.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Gipakita sa daghang panukiduki nga ang managtrato nga magminyo nga wala pay 20 ang edad lagmit magbulag sulod lang sa lima ka tuig.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang mga hiyas nga kinahanglan nakong ugmaron aron maandam ako sa pagminyo: ․․․․․

Kini ang akong himoon aron maugmad ko kining mga hiyasa: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Unsang nahiangayng mga okasyon nga makapakig-uban ka sa kaatbang nga sekso?

● Unsay imong ipangatarongan sa imong manghod nga gusto nang makigdeyt bisag bata pa kaayo?

● Kon makigdeyt ka nga walay intensiyon nga magminyo, unsa kahay bation sa imong kadeyt?

[Blurb sa panid 18]

Sa akong hunahuna kinahanglang makigdeyt ka lang sa tawo nga dunay espesyal nga luna sa imong kasingkasing ug nga sa imong panan-aw kamoy magkadayon. Makigdeyt ka tungod kay may pagtan-aw ka kaniya, dili lang kay ganahan kang makigdeyt.’’​—Amber

[Hulagway sa panid 16, 17]

Kon makigdeyt ka nga walay intensiyon nga magminyo, mora kag bata nga nagdulag bag-ong dulaan ug dayon ipadaplin kini kon pul-an na

Kapitulo 2

Kawat-kawat nga Pagpakigdeyt​—Makadaot ba?

Wala mahibalo si Jessica kon unsay iyang himoon. Nagsugod ang tanan sa dihang ang iyang klasmet nga si Jeremy nangulitawo niya. “Guwapo kaayo siya,” miingon si Jessica, “ug matod pa sa akong mga higala, dili na ko makakita ug laing desente kaayong lalaki nga sama niya. Daghang babaye ang naibog niya, apan dili siya interesado kanila. Ako lang ang iyang gusto.”

Wala magdugay, gihagad ni Jeremy si Jessica nga magdeyt. Si Jessica miingon nga kay Saksi ni Jehova man siya, gidid-an siya sa pagpakigdeyt sa dili sama niya ug relihiyon. Apan si Jeremy miingon, “Unsa kaha kon isekreto lang nato sa imong ginikanan ang atong pagdeyt?”

UNSAY imong himoon kon mao kanay isulti sa imong naibgan? Tingali makurat ka nga misugot si Jessica sa plano ni Jeremy. “Nagtuo gyod ko nga kon makigdeyt ko niya, matabangan nako siya sa paghigugma kang Jehova,” siya miingon. Unsay nahitabo? Atong mahibaloan unya. Apan, atong tan-awon una kon nganong ang uban nadani sa kawat-kawat nga pagpakigdeyt.

Kon Nganong Sila Kawat-kawat nga Makigdeyt

Nganong ang uban magkawat-kawat man sa pagpakigdeyt? Ang batan-ong si David miingon, “Nahibalo sila nga dili mosugot ang ilang mga ginikanan, mao nga dili sila magsaba.” Si Jane naghisgot ug laing rason. “Ang kawat-kawat nga pagpakigdeyt maoy usa ka paagi sa pagrebelde,” siya miingon. “Kon sa imong hunahuna hamtong ka na apan gitratar ka gihapon ingong bata, buhaton hinuon nimo kon unsay imong gusto nga dili magpahibalo sa imong mga ginikanan.”

May mahunahunaan ka bang ubang mga rason kon nganong ang uban kawat-kawat nga nakigdeyt? Kon aduna, isulat kini sa ubos.

․․․․․

Sa pagkatinuod, ang Bibliya nagsugo kanimo nga magmasinugtanon sa imong ginikanan. (Efeso 6:1) Ug kon ang imong ginikanan dili mosugot nga makigdeyt ka, seguradong duna silay maayong mga rason. Apan ayawg katingala kon makahunahuna ka niini:

● Ako ray lahi kay ang tanan nakigdeyt gawas nako.

● Duna koy naibgan nga dili sama nakog relihiyon.

● Gusto kong makigdeyt sa isigka-Kristohanon bisag bata pa kaayo ko nga magminyo.

Tingali nahibalo ka na kon unsay isulti sa imong ginikanan bahin niini. Ug nahibalo ka gayod nga husto sila. Apan, basin parehas mo ug gibati ni Manami, kinsa miingon: “Ang pangagda sa pagpakigdeyt grabe kaayo nga usahay magduhaduha ako sa akong desisyon nga dili makigdeyt. Para sa mga batan-on karon, normal ang pagpakigdeyt. Gawas pa, laay kaayo kon mag-inusara lang ko!” Ang ubang mga batan-on nga sama nianag kahimtang nakigdeyt ug gisekreto nila kini sa ilang mga ginikanan. Sa unsang paagi?

“Giingnan Kami nga Isekreto Kini”

Ang “kawat-kawat nga pagpakigdeyt” maoy usa ka paagi sa pagpamakak, ug mapugos ka gayod sa pagpamakak aron dili kini mabulgar. Aron matago ang pagdeyt, ang uban mag-estoryahay lamang sa telepono o sa Internet. Sa publiko sila managhigala lang, apan ang ilang mga e-mail, text message, ug panag-estorya sa telepono nagpakita nga sila nagdeyt.

Ang laing paagi sa pagtago sa pagpakigdeyt mao nga ang grupo sa mga batan-on magsabot nga manuroy, unya ang duha magpalain sa grupo. Si James miingon: “Kas-a, gihagad kami nga magkita sa usa ka lugar, ug among nahibaloan sa ulahi nga giplano diay ang tanan aron ang duha diha sa grupo makadeyt. Kami gisultihan nga dili kini isaba.”

Sama sa giingon ni James, usahay ang kawat-kawat nga pagdeyt gihimo sa tabang sa mga higala. “Dunay usa ka higala nga nahibalo niini apan naghilom lang kay dili siya gustong masuko niya ang iyang higala,” miingon si Carol. Usahay mamakak sila. “Daghan niadtong nagkawat-kawat sa pagpakigdeyt mamakak sa ilang mga ginikanan kon asa sila moadto,” miingon ang 17-anyos nga si Beth. Mao usab kanay gihimo sa 19-anyos nga si Misaki. “Nag-imbento ako ug estorya,” siya miingon. “Nag-amping gyod ako nga dili mamakak bahin sa ubang butang gawas sa akong pagpakigdeyt aron dili mawad-ag pagsalig kanako ang akong ginikanan.”

Ang Kapeligrohan sa Kawat-kawat nga Pagpakigdeyt

Kon matental kang magkawat-kawat sa pagpakigdeyt​—o nakigdeyt na—​pangutan-a ang imong kaugalingon niining duha ka pangutana:

Unsa kahay epekto niini? May intensiyon ka ba nga pakaslan ang imong kadeyt sa dili madugay? “Kon makigdeyt ka nga walay intensiyon nga magminyo susama ra kini nga nagpaanunsiyo kag butang nga dili nimo ibaligya,” miingon ang 20-anyos nga si Evan. Unsa kahay mahitabo? Ang Proverbio 13:12 nag-ingon: “Ang pagdahom nga nalangan makapasakit sa kasingkasing.” Gusto ba nimong masakitan ang tawo nga imong gimahal pag-ayo? Laing kapeligrohan: Kon magkawat-kawat ka sa pagpakigdeyt, dili ka makadawat ug mahigugmaong tambag sa imong mga ginikanan ug sa ubang mga hamtong. Kay wala may makatambag nimo, posibleng makapakighilawas ka.​—Galacia 6:7.

Unsay bation ni Jehova nga Diyos sa akong ginahimo? Ang Bibliya nag-ingon: “Ang tanang butang hubo ug binuksan sa mga mata niya nga kaniya manubag kita.” (Hebreohanon 4:13) Busa kon ikaw​—o ang imong higala—​nakigdeyt sa tago, si Jehova nahibalo niini. Ug kon namakak ka, angay ka gayod nga mabalaka. Si Jehova nga Diyos supak gayod sa pagpamakak. Gani, ang “bakakon nga dila” nanguna diha sa listahan sa Bibliya sa mga butang nga iyang gidumtan!​—Proverbio 6:16-19.

Ipadayag ang Sekreto

Sa pagkatinuod, mas labing maayo kon makig-estorya ka sa imong ginikanan o sa usa ka hamtong nga Kristohanon kon ikaw dunay gitago nga relasyon. Ug kon duna kay higala nga kawat-kawat nga nakigdeyt, ayaw siya konsentiha pinaagi sa pagtago niini. (1 Timoteo 5:22) Unsay imong bation kon may mahitabong dili maayo sa maong relasyon? Dili ba mabasol ka usab?

Ingnon ta nga may higala ka nga diabeteson nga nagkawat-kawat pagkaon ug tam-is. Komosta kon imo kining nadiskobrehan apan nagpakiluoy ang imong higala nga dili kini isaba sa uban? Unsay imong himoon​—maghilom ka lang ba o mohimog usa ka butang nga tingalig makaluwas sa iyang kinabuhi?

Mabutang ka usab sa ingon niana nga situwasyon kon ikaw dunay higala nga nagkawat-kawat sa pagpakigdeyt. Ayawg kabalaka nga madaot ang inyong panaghigalaay. Sa ngadto-ngadto, maamgohan ra sa tinuod nga higala nga para sa iyang kaayohan ang imong gihimo.​—Salmo 141:5.

Kawat-kawat nga Pakigdeyt o Gusto Lang ug Pribasiya?

Dili buot ingnon nga pagpamakak na kon itago ang usa ka relasyon. Pananglitan, ang ulitawo ug dalaga nga husto nag edad nga magminyo buot nga magkailhanay pa gayod ug maayo, pero buot nila nga dili una kini ipahibalo sa uban. Tingali, sama sa giingon sa batan-ong si Thomas, “dili sila gustong sulog-sulogon ug pangutana kon kanus-a sila magpakasal.”

Ang pagsulog-sulog makadaot gayod. (Awit ni Solomon 2:7) Busa sa magkatrato na, ang uban dili gusto nga may mahibalo sa ilang relasyon. (Proverbio 10:19) “Makahatag kinig panahon sa managtrato sa pagpamalandong kon seryoso ba gayod sila sa usag usa,” miingon ang 20-anyos nga si Anna. “Kon sila seryoso gayod, nan dili angay nga tago-tagoon nila ang ilang relasyon.”

Sa samang higayon, sayop nga imong tago-tagoon ang imong relasyon gikan sa uban nga may katungod nga mahibalo niini, sama sa imong ginikanan o sa ginikanan sa imong trato. Kon dili nimo ikatug-an ang imong pagpakigdeyt, angay nimong pangutan-on ang imong kaugalingon kon ngano. Nahibalo ka ba nga may katarongan ang imong ginikanan kon nganong supak sila sa imong pagpakigdeyt?

“Nahibalo na Ako Kon Unsay Akong Kinahanglang Himoon”

Si Jessica, nga gihisgotan sa sinugdanan, nakadesisyon nga dili na siya makigdeyt kang Jeremy sa dihang nabalitaan niya ang gihimo sa usa ka Kristohanon nga nagkawat-kawat usab sa pagpakigdeyt. “Sa nahibaloan nako nga nakigbulag siya sa iyang trato,” matod ni Jessica, “nahibalo na ako kon unsay akong kinahanglang himoon.” Lalim bang makigbulag? Dili! “Siya lang gyod ang akong naibgan,” miingon si Jessica. “Adlaw-adlaw akong naghilak sa daghang semana.”

Apan, gihigugma ni Jessica si Jehova. Ug bisan tuod naligas siya, nagtinguha gayod siya sa pagbuhat sa kon unsay husto. Sa ngadto-ngadto, naalim ra ang kasakit nga iyang gibati sa iyang pagpakigbulag. “Ang akong relasyon kang Jehova mas maayo na karon,” matod ni Jessica. “Mapasalamaton ako nga iya kitang gihatagan ug giya nga atong gikinahanglan sa husto gayod nga panahon!”

TEKSTO

“Buot namong magmaminatud-on sa tanang butang.”​—Hebreohanon 13:18.

SUGYOT

Ayaw ipamalita ang imong relasyon sa tibuok kalibotan. Apan isulti kini ngadto lang sa mga tawo nga angay mahibalo niini. Apil na niini ang imong ginikanan ug ang ginikanan sa imong trato.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Pagsalig ang pundasyon sa usa ka dumalayon nga relasyon. Ang kawat-kawat nga pagpakigdeyt makadaot sa pagsalig sa imong ginikanan kanimo ug makapahuyang sa pundasyon sa inyong relasyon sa imong trato.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong himoon kon ako kawat-kawat nga nakigdeyt sa isigka-Kristohanon: ․․․․․

Kini ang akong himoon kon kawat-kawat nga nakigdeyt ang akong higala: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Palandonga ang tulo ka situwasyon nga gisulat sa baga nga mga letra diha sa panid 22. Hain niini, kon aduna man, ang imong bation usahay?

● Unsay imong himoon aron dili ka magkawat-kawat sa pagpakigdeyt?

● Kon may higala ka nga nagkawat-kawat sa pagpakigdeyt, unsay imong himoon, ug ngano man?

[Blurb sa panid 27]

“Mihunong ako sa kawat-kawat nga pagpakigdeyt. Sakit kaayo ang akong dughan dihang makakita ko niya sa eskuylahan adlaw-adlaw. Apan mas maalamon si Jehova nga Diyos kay kanato. Maayong mosalig na lang kita kang Jehova.”​—Jessica

[Hulagway sa panid 25]

Kon imong konsentihon ang usa ka higala nga nagkawat-kawat pagpakigdeyt nahisama rag nagkonsentir ka sa usa ka diabeteson nga nagkawat-kawat pagkaon ug tam-is

Kapitulo 3

Siya na ba Kaha ang Angay Para Nako?

Gahinig panahon ang pagtubag sa mosunod:

Unsang mga kinaiya ang imong ginapangita karon sa usa nga gusto nimong mahimong kapikas sa kaminyoon? Sa listahan sa ubos, markahig ✔ ang upat ka kinaiya nga labing importante kanimo.

□ Hitsuraan □ Dasig sa espirituwal

□ Mahigalaon □ Kasaligan

□ Popular □ Hinlog moral

□ Maayong mopakatawa □ May tumong sa kinabuhi

May naibgan ka ba niadtong bata-bata ka pa? Sa listahan sa ibabaw, markahig × ang kinaiya nga imo gayong nagustohan kaniya kaniadto.

BISAN hain niining mga kinaiyaha nga nalista sa ibabaw maayo. Ang matag usa niini makadani. Apan dili ka ba mouyon nga kon duna kay maibgan sa bata-bata ka pa, ang kasagarang makita nimo mao ang dili kaayo hinungdanong mga kinaiya, sama nianang gilista sa wala nga bahin sa ibabaw?

Apan samtang magkahamtong ka, mosugod ka na pagtan-aw sa mas hinungdanong mga kinaiya, sama nianang gilista sa tuo nga bahin sa ibabaw. Pananglitan, makaamgo ka nga ang guwapa kaayo ninyong silingan dili diay kasaligan o kaha ang popular kaayong lalaki sa inyong klase dili diay maayog moral. Kon lapas ka na sa pagbuswak sa pagkabatan-on, tingali dili na importante kanimo ang taphaw nga mga kinaiya sa pagtubag sa pangutana, “Siya na ba kaha ang angay para nako?”

Ilha Una ang Imong Kaugalingon

Sa dili ka pa magtimbang-timbang kon kinsay angay para nimo, kinahanglang ilhon una nimog maayo ang imong kaugalingon. Aron mas mailhan pa nimo ang imong kaugalingon, tubaga kini nga mga pangutana:

Unsay akong maayong mga kinaiya? ․․․․․

Unsay akong mga kahuyangan? ․․․․․

Unsay akong emosyonal ug espirituwal nga mga panginahanglan? ․․․․․

Ang pag-ila sa imong kaugalingon dili sayon, apan ang mga pangutana sama nianang sa ibabaw makatabang kanimo sa pagtugkad ug pagsabot sa imong kaugalingon. Kon mas nakaila ka sa imong kaugalingon, mas makaarang ka sa pagpangitag tawo nga makapalambo sa imong maayong mga kinaiya imbes magpasamot sa imong mga kahuyangan.a Apan komosta man kon sa imong hunahuna nakakita ka nag tawo nga angay para nimo?

Pwede Bang Bisag Kinsa na Lang?

“Pwede ba kong mamisita nimo?” Tingalig hilasan ka o molukso sa kalipay kon may mohangyo nimong mamisita​—depende kon kinsay naghangyo. Ibutang ta nga misugot ka. Sa nagkatrato na kamo, unsaon nimo pagkahibalo nga siya na ang angay para nimo?

Ingnon ta nga gusto kang mopalit ug sapatos. Miadto ka sa tindahag sapatos ug nakakitag sapatos nga imong nagustohan. Imo kining gisukod, ugaling lang nabalo ka kay dili kini mosakar. Unsay imong buhaton? Paliton ba gihapon nimo kini? O mangita kag lain? Siyempre, mangita kag lain. Dili gayod komportable ang huot nga sapatos!

Susama usab niini ang pagpilig kapikas sa kaminyoon. Paglabay sa panahon, daghan kag maibgan. Apan dili pwede nga bisag kinsa na lang ang imong pilion. Sa tinuod lang, nangita ka ug usa nga sayon nimong ikasabot, nga magkaangay ang inyong personalidad ug managsama ang inyong tumong. (Genesis 2:18; Mateo 19:4-6) May nakita ka na ba? Kon mao, unsaon nimo pagkahibalo nga siya na ang angay para nimo?

Susiha ang Pagkatawo

Aron matubag kanang kataposang pangutana, susiha ang pagkatawo sa imong naibgan. Apan pagbantay! Kay basig ang tan-awon lang nimo mao ang gusto nimong makita. Busa ayaw pagdali. Ilha ang tinuod nga kinaiya sa imong naibgan. Siyempre, dili kini sayon. Apan importante kini. Pananglitan: Gusto kang mopalit ug awto. Susihon ba gayod nimo kinig maayo? Hitsura lang ba sa awto ang importante para nimo? Dili ba mas maayong susihon usab ang ubang parte niini​—tingali ang kondisyon sa makina?

Ang pagpilig kapikas mas seryoso kay sa pagpilig awto. Apan wala kaayo hatagig pagtagad sa daghang managtrato ang pagkatawo sa ilang trato. Mohisgot dayon silag mga butang nga magkaparehas silang duha: ‘Parehas kamig gusto nga musika.’ ‘Parehas kamig gikawilihan nga mga kalihokan.’ ‘Magkasinabot kami sa tanang butang!’ Apan, sama sa nahisgotan na sa sinugdanan, kon ‘lapas ka na sa pagbuswak sa pagkabatan-on,’ dili na importante kanimo ang taphaw nga mga kinaiya. Kinahanglang imong tan-awon ang “natago nga pagkatawo.”​—1 Pedro 3:4; Efeso 3:16.

Pananglitan, imbes hatagan ug importansiya ang mga butang nga kamo magkasinabot, mas maayong imong panid-an siya kon unsay iyang tinamdan kon kamo dili magkasinabot. Sa ato pa, unsa may iyang reaksiyon kon maglalis kamo​—ipamugos ba niya ang iyang gusto, nga tingali ‘mosinta sa kasuko’ o sakit manulti? (Galacia 5:19, 20; Colosas 3:8) O makataronganon ba siya​—andam mopahiuyon aron wala nay samok, kon walay prinsipyong malapas?​—Santiago 3:17.

Laing butang nga angay nimong palandongon: Ginakontrolar ba niya ang uban, o siya ba dominante ug seloso? Moinsistir ba siya nga kinahanglang mahibalo siya sa tanan nimong lihok? “Nakadungog ako ug managtrato nga mag-away kay ang usa dili magpahibalo kon asa siya moadto,” matod pa ni Nicole. “Para nako, mahimo unya kana nga problema.”​—1 Corinto 13:4.

Ang gihatagag pasiugda sa ibabaw maoy bahin lang sa kinaiya ug paggawi. Hinunoa, importante usab nga masayod ka sa reputasyon sa imong trato. Unsay panglantaw sa uban kaniya? Maayong makig-estorya ka sa mga tawo nga dugay nang nakaila kaniya, sama sa mga hamtong diha sa kongregasyon. Nianang paagiha mahibalo ka kon maayo ba siyag reputasyon.​—Buhat 16:1, 2.

Tingali mas daghan kag madiskobrehan bahin sa imong trato kon imong isulat ang imong naobserbahan kaniya maylabot sa mga punto nga gihisgotan.

Personalidad ․․․․․

Paggawi ․․․․․

Reputasyon ․․․․․

Daghan ka usab ug makat-onan kon imong basahon ang kahon nga “Mahimo Kaha Siya nga Maayong Bana?” sa panid 39 o “Mahimo Kaha Siya nga Maayong Asawa?” sa panid 40. Ang mga pangutana niini nga mga kahon makatabang kanimo sa pagtino kon ang imong trato mahimo ba unyang maayong kapikas.

Apan unsay imong himoon kon pananglitan human sa imong pagtimbang-timbang nakaingon ka nga siya dili diay angay para nimo? Kon mao, aniay ugdang nga pangutana:

Angay ba Kaming Magbulag?

Usahay mas maayong taposon na lang ang inyong relasyon. Tagda kining kaagi ni Jill. “Sa primero,” matod pa niya, “nalipay ko nga ang akong trato mabalak-on kaayo kon asa ko moadto, kon unsay akong ginahimo, ug kon kinsay akong kauban. Apan sa ngadto-ngadto dili na siya gusto nga makig-uban ako sa uban. Mangabugho pa gani siya kon makig-uban ako sa akong pamilya​—ilabina sa akong amahan. Sa dihang nakigbulag ko niya, mora kog naibtan ug tunok!”

Ingon usab niini ang kaagi ni Sarah. Siya anam-anam nga nakamatikod nga ang iyang trato nga si John sakit manulti, lisod pahimut-an, ug way batasan. “Sa usa ka higayon,” nahinumdom si Sarah, “tulo ka oras nga nalangan ang akong trato! Wala siya mangatahoran sa dihang gipadayon siya sa akong inahan, unya miingon siya: ‘Tana, kay nalangan na ta.’ Siya ray nalangan pero ang iyang giingon kaming duha ang nalangan. Angay unta nga mangayo siyag pasaylo o kaha iyang ipatin-aw kon nganong nalangan siya. Labaw sa tanan, nangayo unta siyag katahoran sa akong inahan!” Siyempre, dili kita makaingon nga ang relasyon dili molampos tungod lang sa usa ka sayop nga buhat o sa usa ka dili maayong kinaiya. (Salmo 130:3) Apan sa dihang nakita ni Sarah nga si John wala gayoy batasan, iyang gitapos ang ilang relasyon.

Komosta kon, sama kang Jill ug Sarah, imong nakita nga ang imong trato dili mahimong maayong kapikas? Kon mao, tagda gayod ang imong pagbati! Bisag sakit dawaton, mas maayo tingali nga taposon na lang nimo ang inyong relasyon. Ang Proverbio 22:3 nag-ingon: “Maalamon ang tawo nga nakakita sa katalagman ug [manalipod] sa iyang kaugalingon.” Pananglitan, kon imong makita diha sa imong trato ang usa o duha ka dili maayong mga kinaiya nga gihisgotan diha sa mga panid 39 ug 40, mas maayong magbulag usa kamo​—hangtod masulbad ang problema. Tinuod, dili lalim nga makigbulag. Apan ang kaminyoon maoy usa ka permanenteng bugkos. Mas maayo pang masakitan ka karon kay sa magbasol ka sa tibuok kinabuhi!

Kon Unsaon Nimo Pagsulti nga Makigbulag Ka Na

Unsaon man nimo pagtapos sa inyong relasyon? Una, pagpilig maayong kahimtang nga kamo magkaestorya. Kon ikaw ang anaa sa iyang lugar, palandonga kon unsay gusto nimo nga itratar kanimo. (Mateo 7:12) Gusto ka bang mahibalo ang uban sa imong desisyon? Siyempre dili. Gawas kon gikinahanglan, ayaw taposa ang inyong relasyon pinaagi sa pagbilin ug mensahe diha sa telepono, pinaagig text message, o sa e-mail. Hinunoa, pagpilig panahon ug dapit nga kamong duha magkaestoryahay ug maayo.

Unsay imong isulti kon mag-inatubangay na kamo? Giawhag ni apostol Pablo ang mga Kristohanon sa ‘pagsulti sa tinuod’ sa usag usa. (Efeso 4:25) Nan, labing maayo nga magmataktikanhon, apan magmalig-on. Iklaro kon nganong nagtuo ka nga ang inyong relasyon dili molampos. Dili na kinahanglang imong usa-usahon ang iyang mga sayop o magpusot-pusot kag panaway. Imbes moingong, “Dili man god ka” ingon niini o ingon niana, mas maayong isulti nimo ang imong pagbati​—“Importante para nako ang usa ka tawo nga . . .” o “Sa akong hunahuna mas maayong taposon na lang nato ang atong relasyon kay . . .”

Dili kini panahon nga magpalingpaling ka sa imong desisyon o magpadala sa opinyon sa uban. Hinumdomi nga nakadesisyon ka sa pagpakigbulag tungod sa usa ka dakong hinungdan. Busa pagbantay kon mosulay ang imong trato sa pagbag-o sa imong hunahuna tungod kay maayo siya nga mobulada. Usa ka batan-on nga ginganlag Lori miingon, “Sa dihang nakigbulag ko, nagpaguol-guol ang akong trato. Nagtuo ko nga iya kadtong gihimo aron maluoy ko niya. Naluoy baya pod ko. Apan wala gyod ako magpadala sa iyang reaksiyon.” Sama kang Lori, tinoa gayod kon unsay imong gusto. Barogi ang imong desisyon. Himoang dili ang imong dili.​—Santiago 5:12.

Resulta sa Panagbulag

Ayawg katingala kon maguol ka pag-ayo sa magkabulag na kamo. Tingali mobati ka usab sa gibati sa salmista kinsa miingon: “Nalibog ako, natikuko ako sa hilabihan gayod; naglakaw ako sa tibuok adlaw nga masulub-on.” (Salmo 38:6) Tingali awhagon ka sa ubang maayog tuyo nga mga higala sa pagpakig-uli kaniya. Pagbantay! Ikaw ray mag-antos sa imong desisyon​—dili ang imong maayog tuyo nga mga higala. Busa ayaw kahadlok sa pagbarog sa imong desisyon​—bisag masakitan ka sa inyong panagbulag.

Makasalig ka nga maalim ra unya ang kasakit sa imong dughan. Nganong dili nimo sulayan kining mosunod nga mga sugyot aron maantos nimo ang imong gibati?

Isulti ang imong gibati ngadto sa usa ka kasaligang higala.b (Proverbio 15:22) Iampo kini kang Jehova. (Salmo 55:22) Magmapuliki. (1 Corinto 15:58) Ayaw pag-inusara! (Proverbio 18:1) Pakig-uban sa mga tawo nga makadasig kanimo. Hunahunaa ang positibong mga butang.​—Filipos 4:8.

Makakita ka ra usab unya ug bag-ong trato. Lagmit nianang higayona mas timbang ka nag panglantaw. Tingali nianang panahona ang pangutana nga “Siya na ba kaha ang angay para nako?” matubag na nimo ug oo!

BASAHA ANG DUGANG PA BAHIN NIINI NGA ULOHAN DIHA SA TOMO 1, KAPITULO 31

[Mga footnote]

TEKSTO

“Pinaagi sa iyang mga binuhatan ang usa ka bata magpaila sa iyang kaugalingon kon ang iyang kalihokan maoy lunsay ug matul-id.”​—Proverbio 20:11.

SUGYOT

Pakigbahin sa mga kalihokan diin madayag ang inyong mga kinaiya:

● Pagdungan pagtuon sa Pulong sa Diyos.

● Paniid sa usag usa kon motambong ug mga tigom sa kongregasyon ug kon mosangyaw.

● Tabang sa paglimpiyo sa Kingdom Hall ug pagboluntaryo sa mga proyekto sa pagpanukod.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Gipadayag sa mga panukiduki nga ang kaminyoon sa mga tawo nga dili parehas ug relihiyon dakog posibilidad nga moresultag diborsiyo.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong himoon kon maibog ko sa usa nga dili parehas nakog relihiyon: ․․․․․

Kini ang akong himoon aron mahibaloan nako ang reputasyon sa akong trato: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Unsang mga hiyas ang imong ugmaron aron mahimo kang maayong bana o asawa?

● Unsang hinungdanong mga kinaiya ang imong gipangita sa usa ka kapikas?

● Unsang dagkong mga problema ang motungha kon magminyo ka ug dili parehas nimog relihiyon?

● Sa unsang paagi imong mahibaloan ang kinaiya, panggawi, ug reputasyon sa imong trato?

[Blurb sa panid 37]

“Ang pagtratar sa imong trato sa iyang pamilya mao usab unyay iyang pagtratar kanimo.”​—Tony

[Kahon sa panid 34]

“Ayaw Pagpayugo nga Dili Timbang”

“Ayaw pagpayugo nga dili timbang sa mga dili-magtutuo.” Kining maong prinsipyo sa Bibliya, nga makita diha sa 2 Corinto 6:14, tingali makataronganon para nimo. Bisan pa niana, basin maibog ka gihapon sa usa ka dili magtutuo. Ngano man? Usahay tungod kay guwapa o kaha guwapo siya. “Makita nako kanunay kining babayhana sa among klase sa P.E.,” miingon si Mark. “Siya gayoy mag-una-una sa pagduol ug pagpakig-estorya nako. Busa nagkasuod kami.”

Kon nakaila ka gayod sa imong kaugalingon ug masaligon nga lig-on ka sa espirituwal​—ug hamtong nga dili madaog sa imong pagbati—​nahibalo ka na kon unsay angay nimong buhaton. Sa tinuod lang, bisag unsa pa siya ka guwapo o ka guwapa, ug bisan unsa pa siya ka buotan, siya dili makatabang sa imong pagpakighigala sa Diyos.​—Santiago 4:4.

Siyempre, kon nahigugma ka, dili lalim ang pagtapos niini nga relasyon, nga maoy naeksperyensiyahan ni Cindy. “Adlaw-adlaw ako nga naghilak,” siya miingon. “Siya lang kanunay ang akong gihunahuna, bisan panahon sa mga tigom sa kongregasyon. Gihigugma nako siya pag-ayo, ug mas maayo pang mamatay ako kay sa magbulag kami.” Apan nasabtan ra ni Cindy ang maalamong tambag sa iyang inahan nga dili makigdeyt ug dili magtutuo. “Maayo na lang kay ako siyang gibulagan,” siya miingon. “Masaligon ako nga may itagana ra unya si Jehova kanako.”

Parehas ka bag kahimtang kang Cindy? Kon mao, ayaw soloha ang problema! Mahimong makigsulti ka sa imong ginikanan. Mao kanay gihimo ni Jim sa dihang may naibgan siya sa eskuylahan. “Nangayo akog tabang sa akong ginikanan,” matod pa niya. “Nakatabang kaayo kini kanako.” Ang mga ansiyano sa kongregasyon makatabang usab kanimo. Ipadayag sa usa kanila ang imong gibati.​—Isaias 32:1, 2.

[Kahon/​Hulagway sa panid 39]

Mahimo Kaha Siya nga Maayong Bana?

Kon Unsay Angay Nimong Mahibaloan

◻ Sa unsang paagi gigamit niya ang iyang awtoridad?​—Mateo 20:25, 26.

◻ Unsay iyang mga tumong?​—1 Timoteo 4:15.

◻ May gihimo na ba siya sa pagkab-ot niining mga tumonga?​—1 Corinto 9:26, 27.

◻ Unsay iyang pagtratar sa iyang pamilya?​—Exodo 20:12.

◻ Kinsay iyang mga higala?​—Proverbio 13:20.

◻ Unsay iyang ginahisgotan kanunay?​—Lucas 6:45.

◻ Unsay iyang tinamdan sa kuwarta?​—Hebreohanon 13:5, 6.

◻ Unsang matanga sa kalingawan ang iyang gusto?​—Salmo 97:10.

◻ Sa unsang paagi gipasundayag niya ang iyang gugma kang Jehova?​—1 Juan 5:3.

Maayong mga Kinaiya

◻ Kugihan ba siya?​—Proverbio 6:9-11.

◻ Maayo ba siyang mogunit ug kuwarta?​—Lucas 14:28.

◻ Maayo ba siyag reputasyon?​—Buhat 16:1, 2.

◻ Mahunahunaon ba siya sa uban?​—Filipos 2:4.

Mga Problema

◻ Dali ba siyang masuko?​—Proverbio 22:24.

◻ Misulay ba siya pagtental kanimo sa paghimog imoral nga buhat?​—Galacia 5:19.

◻ Siya ba manapat o sakit manulti?​—Efeso 4:31.

◻ Moinom ba siyag makahubog nga ilimnon aron malingaw?​—Proverbio 20:1.

◻ Siya ba seloso ug kaugalingon ray gihunahuna?​—1 Corinto 13:4, 5.

[Kahon/​Hulagway sa panid 40]

Mahimo Kaha Siya nga Maayong Asawa?

Kon Unsay Angay Nimong Mahibaloan

◻ Sa unsang paagi nagpasakop siya sa pamilya ug sa kongregasyon?​—Efeso 5:21, 22.

◻ Unsay iyang pagtratar sa iyang pamilya?​—Exodo 20:12.

◻ Kinsay iyang mga higala?​—Proverbio 13:20.

◻ Unsay iyang ginahisgotan kanunay?​—Lucas 6:45.

◻ Unsay iyang tinamdan sa kuwarta?​—1 Juan 2:15-17.

◻ Unsay iyang mga tumong?​—1 Timoteo 4:15.

◻ May gihimo na ba siya sa pagkab-ot niining mga tumonga?​—1 Corinto 9:26, 27.

◻ Unsang matanga sa kalingawan ang iyang gusto?​—Salmo 97:10.

◻ Sa unsang paagi gipasundayag niya ang iyang gugma kang Jehova?​—1 Juan 5:3.

Maayong mga Kinaiya

◻ Kugihan ba siya?​—Proverbio 31:17, 19, 21, 22, 27.

◻ Maayo ba siyang mogunit ug kuwarta?​—Proverbio 31:16, 18.

◻ Maayo ba siyag reputasyon?​—Ruth 3:11.

◻ Mahunahunaon ba siya sa uban?​—Proverbio 31:20.

Mga Problema

◻ Palaaway ba siya?​—Proverbio 21:19.

◻ Misulay ba siya pagtental kanimo sa paghimog imoral nga buhat?​—Galacia 5:19.

◻ Siya ba manapat o sakit manulti?​—Efeso 4:31.

◻ Moinom ba siya ug makahubog nga ilimnon aron malingaw?​—Proverbio 20:1.

◻ Siya ba selosa ug kaugalingon ray gihunahuna?​—1 Corinto 13:4, 5.

[Hulagway sa panid 30]

Dili tanang sapatos mosakar nimo; sa ato pa, dili pwede nga bisan kinsa na lang mahimong maayong kapikas

[Hulagway sa panid 31]

Di ba importante man nga dili lang hitsura ang imong tan-awon kon mopili kag awto nga paliton? Di labaw na kon mopili kag kapikas sa kaminyoon!

Kapitulo 4

Asa Kutob ang Limitasyon?

Tinuod o bakak . . .

Dili gayod maayong magpinarayganay ang managtrato, bisag unsa pay kahimtang.

□ Tinuod

□ Bakak

Ang managtrato nga magkarinyohay apan naglikay sa pagpakigsekso mahimong sad-an gihapon sa pagpakighilawas.

□ Tinuod

□ Bakak

Kon ang managtrato dili magpinarayganay, sila wala gayod maghigugmaay.

□ Tinuod

□ Bakak

SA TINUOD LANG makadaghan na nimo kining gipamalandong. Gani, kon duna kay trato, lisod matino kon asa kutob ang limitasyon dihang magpasundayag ug pagmahal. Atong hisgotan ang tulo ka pahayag sa ibabaw ug tan-awa kon sa unsang paagi ang Pulong sa Diyos makatabang kanato sa pagtubag sa pangutana, “Asa kutob ang limitasyon?”

● Dili gayod maayong magpinarayganay ang managtrato, bisag unsa pay kahimtang.

Bakak. Ang Bibliya dili supak sa desente ug hinlong mga pasundayag sa pagmahal. Pananglitan, ang Bibliya nag-asoy bahin sa sugilanon sa Sulamita ug sa magbalantay sa karnero nga naghigugmaay. Ang ilang panagtrato maputli. Apan, sila lagmit nagpakitag pipila ka pasundayag sa pagmahal una pa nagminyo. (Awit ni Solomon 1:2; 2:6; 8:5) Ang ubang managtrato karon nga nagplano na gayod nga magminyo tingali magtuo nga dili daotan ang pipila ka hustong mga pagpasundayag ug pagmahal.a

Apan, ang managtrato kinahanglan gayod nga mag-amping. Ang paghalok-halok, paggaksanay, o paghimog bisan unsang buhat nga makapukaw sa kailibgon moresulta ug imoral nga buhat. Bisan gani ang managtrato nga dungganon ug intensiyon mawad-ag pagpugong sa kaugalingon ug makapakighilawas.​—Colosas 3:5.

● Ang managtrato nga magkarinyohay apan naglikay sa pagpakigsekso mahimong sad-an gihapon sa pagpakighilawas.

Tinuod. Ang orihinal nga Gregong pulong nga gihubad nga “pakighilawas” (por·neiʹa) daghan ug kahulogan. Kini nagtumong sa tanang matang sa seksuwal nga buhat sa mga dili minyo ug sa pag-abuso sa kinatawo. Busa, ang pakighilawas naglakip dili lamang sa pagpakigsekso kondili sa mga buhat usab sama sa pag-ugay-ugay sa kinatawo sa uban ug sa pagpakigsekso pinaagig baba o lubot.

Dugang pa, dili lamang pakighilawas ang gihukman sa Bibliya. Si apostol Pablo misulat: “Dayag ang mga buhat sa unod, ug kini mao ang pakighilawas, kahugawan, malaw-ayng panggawi.” Siya midugang: “Kadtong nagabuhat sa maong mga butang dili makapanunod sa gingharian sa Diyos.”​—Galacia 5:19-21.

Unsay kahulogan sa “kahugawan”? Ang Gregong pulong nagtumong sa tanang matang sa kahilayan, sa pulong o sa buhat. Siyempre kahugawan gayod kon ang usa manguotkuot, manghubog sinina, o manghimashimas sa pribadong mga parte sa lawas, sama sa suso. Diha sa Bibliya ang paghapohap sa suso maoy lakip sa mga kalipay nga iya lang sa mga minyo.​—Proverbio 5:18, 19.

Ang ubang mga batan-on nangahas sa paglapas sa mga sukdanan sa Diyos. Sila motuyo paglapas sa limitasyon, o sila maghurohuro sa pagpangitag daghang kaparis nga ilang buhatan ug kahugawan. Tingali sila sad-an pa gani nianang gitawag ni apostol Pablo nga “malaw-ayng panggawi.” Ang Gregong pulong sa “malaw-ayng panggawi” nagtumong sa ‘mangil-ad nga mga buhat, paghinobra, pagbinastos, nag-uros-uros nga seksuwal nga kailibgon.’ Siyempre dili ka gayod gusto nga ang imong moralidad mohuyang pinaagi sa pagpadaog “sa malaw-ay nga panggawi sa pagbuhat sa tanang matang sa kahugawan uban ang kadalo.”​—Efeso 4:17-19.

● Kon ang managtrato dili magpinarayganay, sila wala gayod maghigugmaay.

Bakak. Sukwahi sa gihunahuna sa uban, ang pagpinarayganay dili makapalig-on sa usa ka relasyon. Hinunoa, kini makawalag pagtahod ug pagsalig sa usag usa. Palandonga ang nahitabo kang Laura. “Usa ka adlaw niana, ang akong trato mianha sa balay nga wala ang akong Mama, aron motan-aw konohay ug TV,” siya miingon. “Sa primero, iya lang gikuptan ang akong kamot. Dayon kalit lang, ang iyang kamot nagsugod na sa paghikap-hikap. Nahadlok ako sa pagbadlong kaniya kay basin unyag masuko siya ug mopauli.”

Unsay imong hunahuna? Ang trato ba ni Laura tinuod nga nahigugma kaniya, o gusto lang niyang magpatagbaw sa iyang kailibgon? Ang tawo ba nga nagtental kanimo sa paghimog malaw-ayng paggawi tinuod nga nahigugma kanimo?

Kon pugson sa usa ka lalaki ang babaye sa paglapas sa iyang konsensiya ug pagkabansay ingong Kristohanon, gisupak sa lalaki ang balaod sa Diyos ug gidaot niya ang iyang pagpangangkon nga siya tinuod gayod nga nahigugma sa babaye. Dugang pa, ang usa ka dalaga nga magpadaog nagtugot sa iyang kaugalingon nga mapahimudsan. Ang daotan pa, siya nakahimog mahugaw nga buhat​—basin gani siya nakapakighilawas pa.b​—1 Corinto 6:9, 10.

Pagbutang ug mga Limitasyon

Kon may trato ka, sa unsang paagi makalikay ka sa dili angay nga mga pagpasundayag ug pagmahal? Ang maalamong buhaton mao ang pagbutang daan ug mga limitasyon. Ang Proverbio 13:10 nag-ingon: “Kadtong nagkonsultahanay adunay kaalam.” Busa ipakigsulti sa imong trato kon unsang mga pasundayag sa gugma ang angay. Kon kamo maghulat hangtod nga manginit na kamong duha una pa magbutang ug limitasyon, sama ra kanag naghulat kamo nga masunog ang balay una pa magbutang ug alarma sa sunog.

Sa pagkatinuod, gil-as hisgotan kining mga butanga ilabina kon bag-o pa lang kamo nga nagkatrato. Apan ang pagbutang ug mga limitasyon dako kaayog mahimo aron walay seryosong problema unya nga motungha. Ang mga limitasyon susamag smoke detector nga moalarma kon may mamatikdan kini nga aso. Dugang pa, ang imong katakos sa pagpakigsulti bahin niining mga butanga magsilbing ilhanan usab kon molampos ba ang relasyon. Gani, ang pagpugong sa kaugalingon, pailob, ug pagkadili-hakog maoy pundasyon sa usa ka makapalipayng seksuwal nga relasyon sa kaminyoon.​—1 Corinto 7:3, 4.

Tinuod, dili sayon ang pagsunod sa sukdanan sa Diyos. Apan makasalig ka sa tambag ni Jehova. Dugang pa, diha sa Isaias 48:17, iyang gihubit ang iyang kaugalingon nga mao “ang Usa nga nagtudlo kanimo aron ikaw makabaton ug kaayohan, ang Usa nga nagpalakaw kanimo sa dalan nga angay mong pagalaktan.” Buot ni Jehova nga imong mabatonan ang labing maayo!

BASAHA ANG DUGANG PA BAHIN NIINI NGA ULOHAN DIHA SA TOMO 1, KAPITULO 24

[Mga footnote]

TEKSTO

“Ang gugma . . . dili bastos.”​—1 Corinto 13:4, 5.

SUGYOT

Pagdeyt uban sa grupo, o paneguroa nga may tsaperon kamo. Ayaw pahilit, pananglitan diha sa awto o sa balay nga kamo rang duha.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Kon kamo kaslonon na, angay nga maghisgot kamo ug pipila ka pribadong butang maylabot sa kaminyoon. Apan ang pag-estoryahay ug mga butang maylabot sa sekso sa tuyo nga mapukaw ang gana maoy usa ka matang sa kahugawan​—bisag diha sa telepono o pinaagig text message.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong himoon aron makalikay ako sa pagsulay-sulay sa imoral nga mga buhat: ․․․․․

Kini ang akong himoon kon pugson ako sa akong trato sa pagbuhat ug malaw-ay: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Unsang mga limitasyon ang imong itakda maylabot sa pagpadayag ug pagmahal sa kaatbang nga sekso?

● Isaysay kon unsay kalainan sa pakighilawas, kahugawan, ug malaw-ay nga panggawi.

[Blurb sa panid 46]

“Kami sa akong pamanhonon magduyog pagbasa ug binase sa Bibliya nga mga artikulo bahin sa pagpabiling putli. Mapasalamaton kaayo kami kay kini nakatabang kanamo sa paghupot ug hinlong konsensiya.”​—Leticia

[Kahon sa panid 44]

Komosta kon Nakalapas na Kami sa Limitasyon?

Komosta kon nakahimo ka ug malaw-ayng buhat? Ayaw limbongi ang imong kaugalingon sa pagtuo nga makasulbad ka sa problema nga ikaw-ikaw ra. “Ako moampo, ‘Tabangi kami nga dili na mousab sa pagbuhat niini,’” miingon ang usa ka batan-on. “Usahay mosaler kini, usahay dili.” Busa, pakigsulti sa imong ginikanan. Ang Bibliya naghatag usab niining maayong tambag: ‘Pakigsulti sa mga ansiyano sa kongregasyon.’ (Santiago 5:14) Kining Kristohanong mga magbalantay makahatag ug pahimangno, tambag, ug pagbadlong aron mapasig-uli ang imong relasyon sa Diyos.

[Mga hulagway sa panid 47]

Maghulat ba kamo hangtod nga masunog ang balay una pa kamo magtaod ug alarma sa sunog? Nan ayaw paghulat hangtod nga manginit kamong duha una pa magbutang ug mga limitasyon

Kapitulo 5

Nganong Magpabiling Ulay?

“Grabe kaayo ang pangagda sa pagsulay-sulay sa pagpakigsekso.”​—Kelly.

“Gilainan ko nga ulay gihapon ako.”​—Jordon.

“ULAY gihapon ka?” Tingali mokupoy ka niining pangutanaha! Ang tinuod, diha sa kadaghanang dapit ang tin-edyer nga ulay gihapon giisip nga dunay diperensiya. Tungod niini, daghang batan-on nakigsekso bisag tin-edyer pa!

Nadala sa Kailibgon, Napugos sa mga Higala

Kon Kristohanon ka, nahibalo ka nga gisugo ka sa Bibliya nga ‘dili makighilawas.’ (1 Tesalonica 4:3) Bisan pa niana, tingali naglisod ka sa pagkontrol sa imong seksuwal nga gana. “May mga panahon nga kalit lang mosantop sa akong hunahuna ang bahin sa sekso,” miadmitir ang usa ka batan-on nga ginganlag Paul. Makasalig ka nga kasagaran normal lang kana.

Apan dili gayod tiaw kon sulog-sulogon ug palagoton ka kay ulay gihapon ka! Pananglitan, komosta kon sultihan ka sa imong mga higala nga dili gayod ka lalaki o babaye gawas kon makigsekso ka? “Paibogon ka sa imong mga higala nga morag lalim ug normal ang pagpakigsekso,” miingon si Ellen. “Kon wala ka makigsekso, para nila abnormal ka.”

Apan dunay usa ka butang bahin sa pagpakigsekso una pa maminyo nga wala hisgoti sa imong mga higala. Pananglitan, si Maria nga nakigsekso sa iyang trato, nahinumdom: “Naulaw kaayo ko human niadto. Nasuko ako sa akong kaugalingon ug naglagot sa akong trato.” Kini maoy kasagarang bation sa mga tin-edyer nga wala lang maamgohi sa kadaghanang batan-on. Sa tinuod lang, ang pagpakigsekso una pa maminyo maoy masakit kaayo nga kasinatian​—nga makadaot ug epekto!

Apan, usa ka tin-edyer nga ginganlag Shanda nangutana, “Nganong gihatagan man sa Diyos ang mga tin-edyer ug pangibog sa pagpakigsekso, nga nahibalo man unta siya nga kini dili nila angayng buhaton una pa magminyo?” Maayo kana nga pangutana. Apan palandonga ang mosunod:

Ang pangibog sa pagpakigsekso mao lang ba ang kusganong pagbati nga imong nasinatian? Dili gayod. Ikaw gilalang ni Jehova nga Diyos nga may katakos sa pagbati ug nagkalainlaing mga pangibog ug emosyon.

Angay ba nimong tagbawon ang imong gana sa pagpakigsekso matag higayon nga kini mapukaw? Dili, kay ikaw gilalang usab sa Diyos nga may katakos sa pagkontrol sa imong mga aksiyon.

Busa unsay imong nakat-onan? Tingali dili nimo mapugngan ang pipila ka pangibog nga motungha, apan makakontrol ka sa imong kaugalingon kon mapukaw ang maong pangibog. Gani, kon tagbawon dayon nimo ang imong gana sa pagpakigsekso matag higayong mapukaw kini, sama ra kini kadaotan ug kabinuang sa pagpanumbag ug tawo matag higayong masuko ka.

Ang tinuod, dili gayod katuyoan sa Diyos nga abusohan nato ang atong katakos sa pagsanay. “Ang matag usa kaninyo kinahanglang mahibalo kon unsaon paghupot sa iyang kaugalingong sudlanan diha sa kabalaan ug kadungganan,” nag-ingon ang Bibliya. (1 Tesalonica 4:4) Sama nga adunay “panahon sa paghigugma ug panahon sa pagdumot,” may panahon usab sa pagtagbaw sa seksuwal nga gana ug sa pagpugong niini. (Ecclesiastes 3:​1-8) Sa tinuod lang, ikaw maoy mokontrol sa imong mga pangibog!

Apan unsay imong himoon kon adunay magyagayaga nimo, nga moingon, “Siyaro ulay gihapon ka?” Ayawg kahadlok. Ingna ang tawo nga gimenosan nimo: “Oo, ulay pa ako, unya unsa may daotan niana? Garbo ko nga ulay gihapon ko!” O mahimong moingon ka, “Personal kana nga butang nga dili nako angayng hisgotan sa uban.”⁠a (Proverbio 26:⁠4; Colosas 4:6) Sa laing bahin, tingali sa imong hunahuna ang tawong nangutana angayng mahibalo pag dugang. Kon mao, mahimo nimong ipatin-aw kaniya ang imong binase sa Bibliya nga baroganan.

May mahunahunaan ka bang ubang tubag kon bugal-bugalan ka ug sultihan ka, “Siyaro ulay gihapon ka?” Kon duna, isulat kana sa ubos.

․․․․․

Usa ka Hamiling Gasa

Unsay bation ni Jehova sa usa ka tawo nga makigsekso bisag dili pa kasal? Handurawa nga mipalit kag gasa alang sa imong higala. Apan, kay nakuryoso siya, iyang gibuksan ang gasa bisag wala pa gani nimo ikahatag kaniya! Dili ba masuko ka? Nan, hunahunaa kon unsay bation sa Diyos kon makigsekso ka nga dili ka pa minyo. Buot niya nga maghulat ka hangtod maminyo ka una pa nimo kalipayan ang gasa sa pagpakigsekso.​—Genesis 1:28.

Unsay imong himoon sa imong gana sa pagpakigsekso? Sa yanong pagkasulti, pagtuon sa pagkontrolar niini. May gahom ka sa pagkontrolar niini! Pangayog tabang ni Jehova pinaagi sa pag-ampo. Ang iyang espiritu makatabang kanimo sa pagpugong sa imong kaugalingon. (Galacia 5:22, 23) Hinumdomi nga si Jehova ‘dili maghikaw ug bisan unsang maayo niadtong nagalakaw nga dili salawayon.’ (Salmo 84:11) Usa ka batan-on nga ginganlag Gordon miingon: “Sa matag higayong mangatarongan ko nga dili ra kaayo bug-at nga sala ang pagpakigsekso una pa maminyo, akong palandongon ang daotang epekto niini sa akong pagpakighigala kang Jehova ug naamgohan ko nga walay sala nga takos ikabaylo sa akong relasyon kang Jehova.”

Sa pagkatinuod, dili ka abnormal kon ulay ka. Ang pagpakigsekso una pa maminyo mao hinuoy mangil-ad, makauulaw, ug makadaot. Busa ayawg padala sa propaganda sa kalibotan nga magpatuo kanimo nga may diperensiya ka kon mosunod ka sa mga sukdanan sa Bibliya. Pinaagi sa pagpabiling ulay, imong mapanalipdan ang imong panglawas, emosyon, ug​—labaw sa tanan—ang imong relasyon sa Diyos.

BASAHA ANG DUGANG PA BAHIN NIINI NGA ULOHAN DIHA SA TOMO 1, KAPITULO 23

[Footnote]

TEKSTO

‘Kon ang usa . . . nakadesisyon na sa iyang kasingkasing sa pagpabiling ulay, maayo ang iyang kahimtang.’​—1 Corinto 7:37.

SUGYOT

Ayaw pagpakig-uban niadtong dili kaayo lig-on ug moral nga mga sukdanan, bisag moangkon pa sila nga parehas kamog tinuohan.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Ang mga tawo nga mapatuyangon sa pagpakigsekso walay purohan nga magbag-o sa ilang batasan inigkaminyo nila. Sa kasukwahi, ang mga tawo nga nagmauno- ngon sa moral nga mga sukdanan sa Diyos sa dalaga o ulitawo pa dakog posibilidad nga dili mobudhi sa ilang kapikas dihang maminyo.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang kinahanglan nakong himoon aron makapabilin akong ulay hangtod maminyo: ․․․․․

Kini ang akong himoon kon pahuyangon sa akong mga kauban ang akong determinasyon sa pagpabiling ulay: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Sa imong opinyon, nganong biaybiayon sa uban ang mga ulay?

● Nganong lisod man nga magpabiling ulay?

● Unsa ang mga kaayohan kon magpabilin kang ulay hangtod nga maminyo?

● Sa unsang paagi imong ikapatin-aw ang mga kaayohan sa pagpabiling ulay ngadto sa imong manghod?

[Blurb sa panid 51]

“Makagahom ako sa pagsukol sa mga tentasyon sa pagpakigsekso pinaagi sa paghinumdom kanunay nga ‘walay makihilawason o tawong mahugaw ang makapanunod sa gingharian sa Diyos.’” (Efeso 5:5)​—Lydia

[Kahon sa panid 49]

Worksheet

Unsa Gyod Kahay Mahitabo?

Ang imong mga higala ug ang popular nga mga kalingawan kasagaran maayo kaayong motabon sa dili maayong epekto sa pagpakigsekso nga dili pa minyo. Tagda ang mosunod nga tulo ka kahimtang. Sa imong hunahuna unsa gyod kahay mahitabo niining mga batan-ona?

● Usa ka estudyante nanghambog nga daghan na siyag nahilabtang babaye. Siya miingon nga lalim kaayo kini​—walay nasakitan. Unsa gyod kahay mahitabo​—kaniya ug sa mga babaye? ․․․․․

● Gipakita sa kataposan sa salida nga ang duha ka dili minyo nga mga batan-on nagsekso ingong pagpasundayag sa ilang gugma sa usag usa. Unsa gyod kahay mahitabo sa tinuod nga kinabuhi? ․․․․․

● Nakahigala ka ug guwapong batan-on nga nanghagad kanimo sa pagpakigsekso. Iya kang gipasaligan nga dili niya kini itabi sa uban. Kon misugot ka ug imo kanang gitago, unsa gyod kahay mahitabo nimo? ․․․․․

[Hulagway sa panid 54]

Kon makigsekso ka nga dili ka pa minyo sama ra kanag nagbukas ka ug gasa nga wala pa ikahatag kanimo