Sa misunod nga mga bulan, naguol si Hitoshi kay lisod mangitag laing trabaho. Pananglitan, sa usa niya ka interbiyo, gisulti ni Hitoshi nga dili siya puwedeng manglimbong sa trabaho. Giingnan siya sa nag-interbiyo, “Dili kana normal!” Si Hitoshi gidasig sa iyang pamilya ug mga higala nga padayon lang nga magmatinud-anon, pero siya nagduhaduha na. Pananglitan, siya miingon, “Nakapangutana ko kon makatabang ba ang pagsultig tinuod bahin sa akong pagtuo.”

Makita nato sa kasinatian ni Hitoshi nga dili tanan ang may pagpabili sa pagkamatinud-anon. Giisip pa gani kini sa uban nga makadaot, ilabina sa negosyo. Usa ka babaye nga trabahante sa South Africa miingon, “Napalibotan kog mga tawong dili matinud-anon, ug usahay grabe kaayo ang pagpit-os nga sundogon sila.”

Ang usa ka matang sa pagkadili-matinud-anon nga komon kaayo karon mao ang pagpamakak. Pipila ka tuig kanhi, nakita sa pagtuon ni Robert S. Feldman, psychologist sa University of Massachusetts Amherst, nga sulod sa 10 minutos nga pag-estoryahanay, 60 porsiyento sa mga adulto ang mamakak labing menos kausa. Matod ni Feldman, “Makapakurat kaayo ang resulta. Wa mi magdahom nga ingon anâ ka komon ang pagpamakak.” Dili ba makapatingala nga bisag maglagot ang kadaghanang tawo kon bakakan sila, komon gihapon ang pagpamakak?

Nganong komon kaayo karon ang pagpamakak, pagpangawat, ug uban pang matang sa pagkadili-matinud-anon? Sa unsang paagi ang pagkadili-matinud-anon makaapektar sa katilingban? Ug labaw sa tanan, unsay atong himoon aron malikayan kini nga mga binuhatan?

Mouyon ba ka niana? Sama kang Samantha, kitang tanan nakaagi nag lisod nga mga kahimtang. Ang atong mga prinsipyo mailhan depende sa himoon nato sa mga situwasyon nga puwede tang manglimbong. Pananglitan, kon prayoridad nato nga dili maulawan, lagmit isipon natong makatabang ang pagkadili-matinud-anon. Ugaling lang, kon mabulgar na ang tinuod, kini sagad dili maayog resulta. Tagda ang mosunod.

ANG PAGKADILI-MATINUD-ANON MAKAWALA SA PAGSALIG

Ang pagsalig maoy pundasyon sa mga relasyon. Kon ang duha ka tawo dunay pagsalig sa usag usa, mobati silang luwas ug may kasegurohan. Pero ang pagsalig dili kalit nga motungha. Maugmad kini sa mga tawo kon maggahin silag panahon nga magkauban ug mag-estoryahanay, ug kon dili sila maghunahuna sa kaugalingong kaayohan lamang. Pero ang pagsalig puwedeng mawala tungod lang sa usa ka beses nga pagkadili-matinud-anon. Ug kon ang pagsalig mawala, lisod na kining ibalik.

Nalimbongan ka na ba sa usa ka higala nga abi nimog maayo? Kon oo, unsay imong gibati? Tingali nasakitan gyod ka ug mibating giluiban. Normal lang kana. Dili ikalimod nga ang pagkadili-matinud-anon makabungkag ug bililhong mga relasyon.

ANG PAGKADILI-MATINUD-ANON MAKATAKOD

Nakita sa pagtuon ni Robert Innes, propesor sa economics sa University of California, nga “ang pagkadili-matinud-anon makatakod.” Busa, kini gipakasamag virus—kon makig-uban ka pirme sa tawong limbongan, dako kag purohan nga “matakdan.”

Unsay makatabang nimo aron malikayan ang pagkadili-matinud-anon? Ang Bibliya. Palihog susiha ang pipila ka prinsipyo sa Bibliya.

Sa Bibliya, ang orihinal nga Gregong pulong nga usahay gihubad ug “pagkamatinud-anon” literal nga nagkahulogan nga “ang usa ka butang kinaiyanhon nang maayo.” Puwede sab ning magkahulogan ug pagkadalawaton kon bahin sa moral.

Hinungdanon sa mga Kristohanon kining inspiradong mga pulong ni Pablo: “Buot namong magmaminatud-on sa tanang butang.” Unsay nalangkit niini?

ANG ATONG PAKIGBISOG

Matag adlaw, sagad ang mga tawo manamin sa dili pa molakaw. Ngano man? Kay gusto nilang maayo silang tan-awon. Pero duna pay mas labing importante kay sa nindot nga estilo sa buhok o sinina. Sa pagkatinuod, ang atong mga kinaiya puwedeng makadugang o makawala sa atong katahom.

Prangkang gisulti sa Pulong sa Diyos nga kita dunay tendensiya nga mohimog daotan. Matod sa Genesis 8:21, “ang kiling sa kasingkasing sa tawo daotan sukad pa sa iyang pagkabatan-on.” Busa, aron magmatinud-anon, kinahanglan natong buntogon ang atong pagkamakasasala nga sukad pa sa pagkahimugso. Klarong gihubit ni apostol Pablo ang iyang kaugalingong pakigbugno sa sala, nga nag-ingon: “Nahimuot gayod ako sa balaod sa Diyos sumala sa akong pagkatawo sa sulod, apan nakita ko sa akong mga sangkap ang laing balaod nga nakigbugno batok sa balaod sa akong hunahuna ug nagbihag kanako ngadto sa balaod sa sala nga ania sa akong mga sangkap.”—Roma 7:22, 23.

Pananglitan, dihang sulsolan ta sa atong kasingkasing nga mohimog daotan ug kusog ang atong tinguha nga dili magmatinud-anon, dili ta kinahanglang magpadala sa atong kasingkasing. Puwede gihapon tang makapili. Kon pilion natong isalikway ang daotang hunahuna, makapabilin tang matinud-anon bisag gilibotan pa tag mga dili matinud-anon.

PAGDAOG SA PAKIG-AWAY

Aron mahimong matinud-anon, kinahanglan tang mosunod ug taas nga sukdanan sa moral. Pero ikasubo nga daghan ang mas naggugol ug panahon sa paghunahuna sa ilang panagway kay sa paghunahuna sa ilang sukdanan sa moral. Tungod niana, ilang ipakamatarong ang pagkadili-matinud-anon kon pabor kini sa ilang kahimtang. Kini ang giingon sa librong The (Honest) Truth About Dishonesty: “Sa pagkatinuod lang, kita manglimbong hangtod sa punto nga isipon gihapon ta sa uban nga matinud-anon.” Apan, naa bay kasaligang sukdanan aron mailhan nato kon unsa nga mga buhat sa pagkadili-matinud-anon ang dalawaton, kon duna man? Oo, naay sukdanan.

Nakita sa minilyong tawo sa tibuok kalibotan nga ang sukdanan naa sa Bibliya. Kini dunay balaod sa moral nga dili gayod hitupngan. (Salmo 19:7) Kasaligan ang mga giya niini bahin sa pamilya, panarbaho, moralidad, ug espirituwalidad. Kini mapuslanon sa tanang panahon. Ang mga balaod ug prinsipyo niini mapadapat sa tanang nasod, rasa, tribo, ug katawhan. Pinaagi sa pagsusi sa Bibliya, pagpamalandong sa gisulti niini, ug pagpadapat sa mga tambag niini, mabansay nato ang atong kasingkasing nga magmatinud-anon ug magmatul-id.

Apan aron modaog sa pakig-away, labaw pa ang gikinahanglan kay sa pagkuha lag tukmang kahibalo sa Bibliya. Kay ang kalibotan ubos kaayog moralidad ug nagsulsol nato nga dawaton ang kahiwian niini, kinahanglan tang mag-ampo sa Diyos aron matabangan ta. (Filipos 4:6, 7, 13) Sa paghimo niini, makabarog ta nga malig-on kon unsay husto ug magmatinud-anon ta sa tanang butang.

MGA GANTI SA PAGKAMATINUD-ANON

Napahimuslan ni Hitoshi, nga gihisgotan ganiha, ang maayong reputasyon ingong matinud-anong trabahante. Karon nagtrabaho na siya ug gipabilhan sa iyang amo ang iyang pagkamatinud-anon. Matod ni Hitoshi, “Nagpasalamat ko nga nakakita kog trabaho diin makapabiling hinlo ang akong konsensiya.”

Ingon usab niana ang kasinatian sa uban. Tagda ang pipila ka pananglitan niadtong nakabenepisyo sa pagpadapat sa prinsipyo sa Bibliya nga “magmaminatud-on sa tanang butang.”

• Hinlong Konsensiya

  

  “Miundang kog eskuyla pag-edad nakog 13 kay nanginabuhi ko kauban ang mga kawatan. Tungod niana, nakuha nako ang 95% sa akong pangita pinaagig limbong. Sa ulahi naminyo ko, ug kami sa akong bana nagtuon ug Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova. Among nakat-onan nga dulumtanan kang Jehovaa nga Diyos ang tanang panglimbong, busa nagbag-o mi. Pagka-1990, gidedikar namo ang among kinabuhi kang Jehova ug nagpabawtismo ingong mga Saksi ni Jehova.”—Proverbio 6:16-19.

  “Kaniadto, napunog kinawat ang akong balay, pero karon wala na; hinlo na ang akong konsensiya. Kon hunahunaon nako ang mga katuigan nga dili ko matinud-anon, mapasalamaton ko kang Jehova sa iyang pagpasaylo kanako. Makatulog na kog tarong matag gabii kay nasayod kong nalipay na si Jehova nako.”—Cheryl, Ireland.

  

  “Pagkahibalo sa akong boss nga wala nako dawata ang suhol sa usa ka kustomer, giingnan ko niya: ‘Nahimo kang kasaligan tungod sa imong Diyos! Panalangin kaayo nga nia ka sa among kompaniya.’ Kay matinud-anon ko sa tanang butang, hinlo kog konsensiya atubangan kang Jehova nga Diyos. Tungod niini, natabangan pod nako ang akong pamilya ug ang uban pa nga magmatinud-anon usab.”—Sonny, Hong Kong.

• Kalinaw sa Hunahuna

  

  “Nagtrabaho ko ingong executive assistant sa usa ka internasyonal nga bangko. Niining trabahoa, mas importante nga makakuwarta kay sa magmatinud-anon. Kaylap ang panglantaw nga, ‘Unsa may daotan sa gamayng panglimbong kon kini makapadato ug makatabang pa sa ekonomiya?’ Apan duna koy kalinaw sa hunahuna tungod sa akong pagkamatinud-anon. Determinado kong magpabiling matinud-anon ug dawaton ang resulta niini. Nasayod ang akong mga amo nga dili gyod ko mamakak nila o alang kanila.”—Tom, United States.

• Pagtahod sa Kaugalingon

  

  “Giingnan ko sa akong superbisor nga mamakak bahin sa nangawalang suplay sa trabaho, pero wa ko mosugot. Dihang nahibaloan ra gyod kon kinsay mga kawatan, gipasalamatan ko sa akong amo kay matinud-anon ko. Kinahanglan gyod ug kaisog aron magmatinud-anon niining kalibotan nga punog limbong. Apan sa kataposan, saligan ta ug tahoron sa uban.”—Kaori, Japan.

Hinlong konsensiya, kalinaw sa hunahuna, ug pagtahod sa kaugalingon—kini nga mga ganti nagpakita nga mapuslanon gyod ang pagkamatinud-anon. Mouyon ka ba niini?