Wala nay laing relihiyosong libro nga makalabaw pa kay sa Bibliya. Ug walay laing libro nga nakaimpluwensiya sa pagtuo sa daghang tawo sa taas na kaayong panahon. Ingon man usab, walay laing libro nga gituki ug gianalisar pag-ayo.

Pananglitan, ang ubang eskolar nagduhaduha kon ang mga Bibliya karon kasaligan ba gayod nga mga kopya sa orihinal nga mga manuskrito. “Dili kita makaseguro kon nahubad ba sa tukma ang orihinal nga mga manuskrito,” matod sa usa ka propesor sa pagtuon bahin sa relihiyon. “Ang atong mga kopya karon daghag sayop, ug ang kadaghanan niini nga kopya lahi na kaayo gikan sa orihinal tungod kay daghan na kaayong siglo ang milabay human masulat ang orihinal.”

Gikuwestiyon sa uban ang pagkatukma sa Bibliya tungod sa gitudlo sa ilang relihiyon. Pananglitan, si Faizal gitudloan sa iyang dili Kristiyanong ginikanan nga ang Bibliya maoy usa ka balaang libro pero kini dili na gayod sama sa orihinal. “Busa kon dunay makig-estorya nako bahin sa Bibliya, dili kaayo ko motuo,” siya miingon. “Gawas pa, wala sila makabaton sa orihinal nga Bibliya. Inusab na kana!”

Hinungdanon ba kon nausab o wala ang Bibliya? Palandonga kining mga pangutanaha: Makasalig ka ba sa makapalipayng mga saad sa Bibliya bahin sa umaabot kon dili ka segurado nga kanang mga saara anaa gayod sa orihinal nga mga manuskrito? (Roma 15:4) Sundon ba nimo ang mga prinsipyo sa Bibliya dihang maghimog dagkong desisyon bahin sa panarbaho, pamilya, o pagsimba kon ang Bibliya karon maoy sayop nga mga kopya nga gisulat sa mga tawo?

Bisag ang orihinal nga mga basahon sa Bibliya nangawala na, kita makasusi sa karaang mga kopya​—lakip sa linibo ka manuskrito sa Bibliya. Sa unsang paagi ang mga manuskrito napreserbar gikan sa pagkadunot, sa pagsupak, ug sa pagsulay sa pag-usab sa mensahe niini? Sa unsang paagi ang pagkapreserbar niini makalig-on sa imong pagtuo nga kasaligan ang Bibliya karon? Sayra ang mga tubag niini sa sunod nga mga panid.

ANG PROBLEMA: Ang papiro ug pergamino mao ang komon nga sulatanan nga gigamit sa mga magsusulat ug mga magkokopya sa Bibliya.a (2 Timoteo 4:13) Nganong nameligrong mahanaw ang Bibliya tungod sa maong mga materyales?

Ang papiro daling magisi, molubad, ug madugta. “Ang panid sa papiro sa ngadtongadto madugta nga maglanotlanot ug mapolbos,” miingon ang mga Egyptologist nga si Richard Parkinson ug Stephen Quirke. “Kon ipondo, ang linukot agup-opon o madugta dihang maumogan, ug kon ilubong, kini posibleng kitkiton sa ilaga o insekto, ilabina sa mga anay.” Ang ubang papiro, human madiskobrehi, naladlad sa init o naumogan, nga nakapadali sa pagkadaot niini.

Ang pergamino mas lig-on kay sa papiro, apan kini usab madaot kon dili ampingan o kon iladlad sa sobrang kainit, kabugnaw, kaumogon, o kahayag.b Ang pergamino dugokon usab ug mga insekto. Busa daghang karaang manuskrito ang nangahanaw. Kon nadugta pa ang Bibliya, ang mensahe niini nahanaw na unta.

KON SA UNSANG PAAGI NAPRESERBAR ANG BIBLIYA: Ang balaod sa mga Hudiyo nagsugo sa mga hari sa ‘pagsulat diha sa usa ka basahon ug kopya sa balaod,’ nga mao ang unang lima ka basahon sa Bibliya. (Deuteronomio 17:18) Dugang pa, ang propesyonal nga mga tigkopya nakakopyag daghan kaayong manuskrito nga sa pag-abot sa unang siglo C.E., ang Kasulatan makita diha sa mga sinagoga sa tibuok Israel ug bisan sa halayong Macedonia! (Lucas 4:16, 17; Buhat 17:11) Sa unsang paagi napreserbar hangtod karon ang ubang karaang manuskrito?

“Naandan sa mga Hudiyo nga itago diha sa tibod o banga ang mga linukot nga basahon sa Kasulatan aron kini mapreserbar,” matod ni Philip W. Comfort, eskolar nga nagtuon sa Bag-ong Tugon. Gisunod sa mga Kristohanon ang maong pamaagi. Busa, ang ubang karaang manuskrito sa Bibliya nadiskobrehan sa mga banga, gagmayng lawak, langob, ug sa init nga mga lugar.

ANG RESULTA: Linibo ka bahin sa manuskrito sa Bibliya​—ang uban kapin nag 2,000 ka tuig—​ang napreserbar hangtod karon. Walay laing karaang sinulat nga daghan kaayog manuskrito nga gikan pa sa karaang panahon.

ANG PROBLEMA: Daghang lider sa politika ug relihiyon naghimog mga paagi aron mapugngan ang pagkaylap sa mensahe sa Bibliya. Sagad gigamit nila ang ilang awtoridad aron ang mga tawo dili makabaton, makapatik, o makahubad ug Bibliya. Tagda ang duha ka pananglitan:

• Sa mga 167 B.C.E.: Ang Seleucid nga haring si Antiochus Epiphanes, kinsa nagpugos sa mga Hudiyo sa pagpasakop sa Gregong relihiyon, nagsugo sa paghanaw sa tanang kopya sa Hebreohanong Kasulatan. “Gigisi ug gisunog [sa iyang mga opisyales] ang linukot nga mga basahon sa Balaod nga ilang nakit-an,” misulat ang historyanong si Heinrich Graetz, “ug gipamatay kadtong nagbasa niini kay gustong madasig ug mahupay.”

• Sa Middle Ages (mga 1200 C.E): Ang ubang lider sa Katoliko nangasuko kay gisangyaw sa mga membro sa simbahan ang gitudlo sa Bibliya imbes ang doktrina sa Katoliko, busa ilang giisip nga mga erehes kadtong mga membro nga dunay mga basahon sa Bibliya gawas sa Latin nga Salmo. Usa ka konsilyo sa simbahan nagsugo sa “pagpangita pag-ayo sa mga erehes . . . pinaagi sa pagransak sa tanang gikatahapang mga balay ug mga lawak sa ilalom sa yuta. . . . Ang mga balay nga gipuy-an sa mga erehes kinahanglang gub-on.”

Kon milampos pa ang mga kaaway sa Bibliya sa pagwagtang niini, ang mensahe niini nahanaw na unta.

KON SA UNSANG PAAGI NAPRESERBAR ANG BIBLIYA: Gipuntirya sa kampanya ni Haring Antiochus ang Israel, pero ang mga Hudiyo nakatukod nag mga komunidad sa ubang kayutaan. Gani, gibanabana sa mga eskolar nga sa unang siglo C.E., kapig 60 porsiyento sa mga Hudiyo wala na mamuyo sa Israel. Diha sa ilang mga sinagoga, ang mga Hudiyo nagtipig ug mga kopya sa Kasulatan​—kana nga mga Kasulatan mao sab ang gigamit sa misunod nga mga henerasyon, lakip na sa mga Kristohanon.​—Buhat 15:21.

Niadtong Middle Ages, maisogong giatubang niadtong nagmahal sa Bibliya ang paglutos ug nagpadayon sa paghubad ug pagkopya sa Kasulatan. Sa tungatunga sa ika-15ng siglo, ang ubang bahin sa Bibliya nahubad na sa mga 33 ka pinulongan​—bisag wala pay naimbentong imprentahanan! Sukad niadto, daghan na kaayong Bibliya ang nahubad ug naimprenta.

ANG RESULTA: Bisan pa sa mga paghulga sa gamhanang mga hari ug sa nalimbongang mga lider sa relihiyon, ang Bibliya mao ang labing kaylap nga naapod-apod ug nahubad nga libro sukad. Kini nakaimpluwensiya sa balaod ug pinulongan sa ubang nasod ug sa kinabuhi sa milyonmilyon.

ANG PROBLEMA: Bisan pa sa mga pagsupak ug sa kapeligrohang madunot, ang Bibliya napreserbar. Apan ang ubang magkokopya ug maghuhubad misulay sa pag-usab sa mensahe sa Bibliya. May mga higayon nga ilang gipahaom ang Bibliya sa ilang doktrina imbes ipahaom ang ilang doktrina diha sa Bibliya. Tagda ang pipila ka pananglitan:

• Dapit sa pagsimba: Sa tungatunga sa ikaupat ug ikaduhang siglo B.C.E., ang mga magsusulat sa Samaritan Pentateuch nagdugang human sa Exodo 20:17 ug mga pulong nga “sa Aargaareezem. Ug didto maghimo ka ug halaran.” Gusto sa mga Samarianhon nga mapamatud-an nga base sa Kasulatan ang ilang pagtukod ug templo didto sa “Aargaareezem,” o Bukid sa Gerizim.

• Doktrina nga Trinidad: Wala pay 300 ka tuig human makompleto ang Bibliya, usa ka magsusulat nga nagtuo ug Trinidad nagdugang diha sa 1 Juan 5:7 ug mga pulong nga “sa langit, ang Amahan, ang Pulong, ug ang Espiritu Santo: ug kining tulo usa.” Kanang mga pulonga dili makita sa orihinal nga sinulat. “Sukad sa ikaunom nga siglo,” matod sa eskolar sa Bibliya nga si Bruce Metzger, ang maong mga pulong “sagad nang makita diha sa mga manuskrito sa Karaang Latin ug sa [Latin] Vulgate.”

• Balaang ngalan: Agig pagsunod sa patuotuo sa mga Hudiyo, gitangtang sa daghang maghuhubad sa Bibliya ang balaang ngalan diha sa Kasulatan. Ila kanang giilisag mga titulo sama sa “Diyos” ug “Ginoo,” mga titulo nga gigamit sa Bibliya dili lang para sa Maglalalang kondili para usab sa mga tawo, mga butang nga gisimba, ug bisan sa Yawa.​—Juan 10:34, 35; 1 Corinto 8:5, 6; 2 Corinto 4:4.a

KON SA UNSANG PAAGI NAPRESERBAR ANG BIBLIYA: Una, bisag ang ubang magkokopya sa Bibliya dili maampingon o dili matinud-anon, mas daghan ang eksperto ug maampingon. Sa tungatunga sa ikaunom ug ikanapulong siglo C.E., gikopya sa mga Masorete ang Hebreohanong Kasulatan ug nailhan kana ingong Masoretic text. Ilang giihap ang mga pulong ug mga letra sa pagseguro nga walay makalusot nga sayop. Kon sila magduda nga may sayop diha sa ilang gibasehang kopya, ila kining isulat sa margin. Wala gayod usba sa mga Masorete ang teksto sa Bibliya. “Para nila, dako kaayong sala ang tinuyo nga pag-usab niini,” misulat si Propesor Moshe Goshen-Gottstein.

Ikaduha, ang mga manuskrito karon nga hilabihan ka daghan nakatabang sa mga eskolar sa Bibliya nga makita ang mga sayop. Pananglitan, sulod sa daghang siglo, ang mga lider sa relihiyon nagtudlo nga ang ilang Latin nga bersiyon naundan sa orihinal nga mensahe sa Bibliya. Busa, sa nahisgotan na sa nag-unang mga parapo, sila nagdugang diha sa 1 Juan 5:7 ug mga pulong nga wala sa orihinal. Kini nga sayop nakalusot pa gani diha sa iladong Iningles nga King James Version! Apan dihang nadiskobrehan ang ubang manuskrito, unsay napamatud-an? Si Bruce Metzger misulat: “Ang maong mga pulong [sa 1 Juan 5:7] dili makita diha sa manuskrito sa tanang karaang bersiyon (Syriac, Coptic, Armenian, Ethiopic, Arabic, Slavonic), gawas sa Latin.” Busa ang maong sayop gitangtang diha sa bag-ong mga edisyon sa King James Version ug sa ubang Bibliya.

Napamatud-an ba diha sa karaang mga manuskrito nga ang mensahe sa Bibliya wala mausab? Sa 1947, nadiskobrehan ang Mga Linukot nga Basahon sa Patayng Dagat nga mas unang nasulat kapig usa ka libo ka tuig kay sa Masoretic text. Busa ang gikopya sa mga Masorete nga Hebreohanong Kasulatan makomparar na sa mga eskolar nianang sa mga linukot nga basahon sa Bibliya. Usa ka membro sa editorial team sa Mga Linukot nga Basahon sa Patayng Dagat miingon nga ang usa ka linukot “igo nang ebidensiya nga ang pagkakopya sa orihinal nga mga sinulat sa Bibliya sulod sa kapig usa ka libo ka tuig pinaagi sa Hudiyong mga magkokopya maoy husto ug maampingon.”

Ang Chester Beatty Library sa Dublin, Ireland, dunay koleksiyon sa mga papiro sa halos tanang basahon sa Kristohanon Gregong Kasulatan, lakip na sa mga manuskrito nga sukad pa sa ikaduhang siglo C.E.​—mga 100 ka tuig lang human makompleto ang Bibliya. “Bisag ang mga Papiro dunay daghan kaayong bag-ong impormasyon bahin sa orihinal nga mga pulong,” matod sa The Anchor Bible Dictionary, “kini nagpakita usab nga wala gayod mausab ang mensahe sa Bibliya sa tibuok panahon nga kini gikopya.”

ANG RESULTA: Imbes makausab sa mensahe sa Bibliya, ang kadugay ug kadaghan sa manuskrito sa Bibliya nakatabang hinuon. “Walay laing karaang libro ang dunay ingon niana kadugay ug kadaghan nga pamatuod sa mensahe niini,” misulat si Sir Frederic Kenyon bahin sa Kristohanon Gregong Kasulatan, “ug walay eskolar nga bukas ug hunahuna ang molimod nga ang mensahe nga atong nabatonan karon tukma.” Ug kon bahin sa Hebreohanong Kasulatan, ang eskolar nga si William Henry Green miingon: “Ikaingon nga wala gayoy laing karaang basahon ang tukma kaayong pagkakopya.”

Ang Bibliya napreserbar. Busa, ikaw makabaton ug makabasag Bibliya karon. Ug kon mopili kag maayong hubad sa Kasulatan, makaseguro ka nga ikaw nagbasa sa kasaligang kopya sa orihinal nga mga sinulat.a Pero nganong talagsaon kaayo ang pagkapreserbar sa Bibliya batok sa pagkadunot, grabeng pagsupak, ug tinuyo nga pag-usab sa mensahe niini? Unsay nakapatalagsaon niining libroha?

Daghang nagtuon ug Bibliya samag hunahuna kang apostol Pablo, kinsa miingon: “Ang tibuok Kasulatan inspirado sa Diyos.” (2 Timoteo 3:16) Sila nagtuo nga ang Bibliya napreserbar kay kini ang talagsaong Pulong sa Diyos ug kay kini gipreserbar sa Diyos hangtod karon. Si Faizal, kinsa gihisgotan sa sinugdanan niini nga artikulo, sa ulahi nagtuon ug Bibliya aron sayron kon tinuod ba kana. Nahingangha siya sa iyang nakat-onan. Iyang nakita nga wala sa Bibliya ang daghang doktrina sa Kakristiyanohan. Siya natandog usab sa katuyoan sa Diyos alang sa yuta ingon sa mabasa diha sa Iyang Pulong.

“Kombinsido na gyod ko nga ang akong nabatonang Bibliya maoy regalo sa Diyos,” siya miingon. “Kon ang Diyos makahimog uniberso, dili ba makahimo usab siya sa paghatag ug pagpreserbar ug usa ka libro alang kanato? Ang pagsultig kontra niana maoy pagpakamenos sa gahom sa Diyos​—ug kinsa man ko nga magpakamenos sa gahom sa Labing Gamhanan?”​—Isaias 40:8.