Pagpili sa mga Pulong

ANG mga pulong maoy puwersadong mga himan sa komunikasyon. Apan aron ang atong mga pulong makapalampos ug tinong katuyoan, kinahanglang atong pilion kinig maayo. Ang usa ka pulong nga tingali angayan sa usa ka okasyon basin daotag epekto sa dihang lahi ang mga kahimtang. Kon dili hustong pagkagamit, ang makaiikag nga ekspresyon basin mahimong “pulong nga makapasakit.” Ang paggamit sa maong mga ekspresyon basin wala lang hunahunaa, nga magpabanaag ug kakulang sa konsiderasyon. Ang pipila ka termino adunay dobleng kahulogan, nga usa niana makapasilo o matamayon. (Prov. 12:18; 15:1) Sa laing bahin, “ang maayong pulong”​—usa ka pulong nga makapadasig​—makahatag ug kalipay sa kasingkasing sa usang gisultihan niana. (Prov. 12:25) Ang pagpangita sa hustong mga pulong nagkinahanglag paningkamot, bisan alang sa usa ka maalamong tawo. Si Solomon, giingnan kita sa Bibliya, nahibalo sa panginahanglan sa pagpangitag “makapahimuot nga mga pulong” ug sa “hustong mga pulong sa kamatuoran.”​—Eccl. 12:10.

Sa pipila ka pinulongan, ang tinong mga ekspresyon gamiton sa dihang makigsulti niadtong mas tigulang o anaa sa posisyong may-awtoridad, samtang ang laing mga ekspresyon gamiton sa dihang makigsulti sa mga isigkaingon o sa mga mas bata. Ang dili pagtagad sa maong mga kortesiya isipong pagkabastos. Dili usab angayng ipadapat sa kaugalingon ang mga pulong sa pagtahod nga gireserba alang sa uban sumala sa lokal nga batasan. Bahin sa pagpakitag pasidungog, ang Bibliya naghatag ug mas taas nga sukdanan kay niadtong gipatuman tingali sa balaod o sa lokal nga batasan. Kini nag-awhag sa mga Kristohanon nga ‘pasidunggan ang tanang matang sa mga tawo.’ (1 Ped. 2:17) Kadtong mohimo niini gikan sa kasingkasing makigsulti sa mga tawo sa tanang pangedaron sa paagi nga magpakitag pagtahod.

Siyempre, ang daghan nga dili tinuod nga mga Kristohanon mogamit ug mga pulong nga bastos ug law-ay. Tingali mobati silang ang mangil-ad nga mga pulong makahatag ug dugang nga pasiugda sa ilang isulti. O ang paggamit nila niana basin mopabanaag lamang ug kulang kaayong bokabularyo. Kon adunay naanad sa paggamit sa maong sinultihan sa wala pa makakat-on sa mga dalan ni Jehova, basin malisdan siya sa pagputol sa maong batasan. Bisan pa niana, kini posible. Ang espiritu sa Diyos makatabang sa usa ka tawo sa pagbag-o sa mga paagi sa sinultihan. Ugaling lang, kinahanglan usab nga ang indibiduwal andam sa pag-ugmad ug bokabularyong napuno ug maayong mga pulong​—mga pulong nga magpaila kon unsay maayo, mga pulong nga makapalig-on​—ug unya gamiton kanang regular.​—Roma 12:2; Efe. 4:29; Col. 3:8.

Pagpanulti nga Daling Masabtan. Usa ka paninugdang kinahanglanon sa maayong sinultihan mao nga kini daling masabtan. (1 Cor. 14:9) Kon ang mga pulong nga imong gamiton dili daling masabtan sa imong mamiminaw, alang kanila ikaw samag nagsultig langyawng pinulongan.

Ang pipila ka pulong adunay linaing kahulogan taliwala sa mga tawo nga may linaing propesyon. Tingali gamiton nila kada adlaw ang maong mga termino. Apan ang imong paggamit nianang mga pulonga diha sa dili angayng kahimtang basin makababag sa imong katakos sa pagkomunikar. Dugang pa, bisan pag gigamit ang adlaw-adlaw nga bokabularyo, kon maghisgot ka sa mga detalye nga dili kinahanglanon, basin ipunting sa imong mga tigpatalinghog ang ilang mga hunahuna sa ubang mga butang.

Ang may-konsiderasyong mamumulong magpilig mga pulong nga masabtan bisan sa mga mugbo ug edukasyon. Sa pagsundog kang Jehova, siya magpakitag konsiderasyon alang sa “timawa.” (Job 34:19) Kon makita sa mamumulong nga kinahanglang gamiton niya ang dili-sinating pulong, nan angayng iyang gamiton kana nga may kalangkitan sa yanong mga prase nga maghimo nga tin-aw sa kahulogan.

Ang yanong mga pulong nga maayong pagkapili magpasabot nga puwersado kaayo sa mga ideya. Ang mugbong mga tudling-pulong ug yanong mga prase sayon nga masabtan. Kini sila ikasal-ot diha sa pipila ka mas tag-as nga mga tudling-pulong aron ang paglitok mahimong dili putolputol. Apan alang sa mga ideyang buot nimong mahinumdoman gayod sa imong mamiminaw, pilia ang yanong mga pulong ug mugbong mga tudling-pulong.

Kadaiyahan ug Angay nga Ekspresyon. Dili nihit ang maayong mga pulong. Inay gamiton ang samang mga ekspresyon alang sa matag kahimtang, gamita ang nagkadaiyang mga pulong. Sa ingon ang imong pagpanulti mahimong makaiikag ug makahuloganon. Sa unsang paagi mapauswag nimo ang imong bokabularyo?

Sa dihang magbasa, markahi ang bisan unsang mga pulong nga wala nimo masabti sa bug-os, ug tan-awa kini sa diksiyonaryo kon aduna sa inyong pinulongan. Pagpilig pipila sa maong mga pulong, ug paningkamoti nga gamiton kini sila sa dihang angay. Pagbantay nga kini malitok sa hustong paagi ug gamita kini sa konteksto diin kini daling masabtan ug dili lang makadanig pagtagad. Ang pagpauswag sa imong bokabularyo makadugang ug kadaiyahan sa imong pagpanulti. Apan kinahanglan ang pagbantay​—sa dihang ang usa ka tawo masayop paglitok o paggamit sa mga pulong, ang uban basin mohinapos nga wala gayod siya mahibalo kon unsay iyang gihisgotan.

Ang atong katuyoan sa pagpauswag sa atong bokabularyo mao ang paghatag ug kasayoran, dili aron dayegon sa atong mga tigpatalinghog. Ang komplikadong pagpanulti ug tag-as nga mga pulong lagmit makadanig pagtagad sa mamumulong. Ang atong tinguha angay nga aron ipakig-ambit ang bililhong impormasyon ug himoon kanang makaiikag alang niadtong makadungog niana. Hinumdomi ang proverbio sa Bibliya: “Ang dila sa mga maalamon nagahimog maayo tungod sa kahibalo.” (Prov. 15:2) Ang paggamit ug maayong mga pulong, haom nga mga pulong nga daling masabtan, makatabang sa paghimo sa atong pakigpulong nga makapahayahay ug makapadasig inay makapuol ug dili makaiikag.

Samtang pauswagon nimo ang imong bokabularyo, hatagig maampingong pagtagad ang paggamit sa hustong pulong. Ang duha ka pulong tingali adunay susama apan lahig diyutay nga mga kahulogan aron magamit ubos sa lahing mga kahimtang. Kon makaila ka niini, mapauswag nimo ang katin-aw sa imong pagpanulti ug malikayan ang pagkasilo sa imong mga tigpatalinghog. Pamati pag-ayo sa mga tawo nga maayong manulti. Ang pipila ka diksiyonaryo nagtala ubos sa matag pulong sa mga sinonimo (mga pulong nga may susama nga kahulogan) ug sa mga antonimo (mga pulong nga may kaatbang nga kahulogan). Busa imong makita dili lamang ang nagkadaiyang mga ekspresyon alang sa samang ideya kondili ang nagkalainlain usab nga diyutayng mga kalainan sa kahulogan. Makatabang kaayo kini sa dihang mangita ka sa hustong pulong alang sa usa ka linaing kahimtang. Sa dili pa modugang ug usa ka pulong sa imong bokabularyo, tinoa nga nahibalo ka kon unsay kahulogan niini, kon unsaon kini paglitok, ug kon kanus-a angay kining gamiton.

Ang mga ekspresyon nga espesipiko mohatag ug mas tin-awng hulagway kay niadtong malangkobong mga ekspresyon. Ang usa ka mamumulong tingali moingon: “Niadtong panahona, daghang tawo ang nasakit.” O siya makaingon: “Human sa Gubat sa Kalibotan I, sa pipila ra ka bulan, mga 21,000,000 ka tawo ang namatay gumikan sa trangkaso Espanyola.” Pagkadako ang kalainan sa dihang ang mamumulong magpahayag nga tin-aw kon unsay ipasabot niya sa “niadtong panahona,” “daghang tawo,” ug “nasakit”! Ang pagpahayag sa imong kaugalingon niining paagiha nagkinahanglag kahibalo bahin sa mga kamatuorang nalangkit sa imong ulohan ingon man sa maampingong pagpilig mga pulong.

Ang paggamit ug hustong pulong makatabang usab kanimo nga makaderetso sa punto nga dili mogamit ug daghang pulong. Ang paggamit ug daghang pulong lagmit magsalimbong sa mga ideya. Ang kayano makahimo sa uban nga mas sayon makasabot ug makahinumdom sa importanteng mga kasayoran. Makatabang kini sa pagpasabot sa tukmang kahibalo. Ang pagtudlo ni Jesu-Kristo maoy talagsaon tungod sa kayano sa mga pulong niini. Makakat-on gikan kaniya. (Tan-awa ang mga pananglitan nga natala sa Mateo 5:3-12 ug Marcos 10:17-21.) Pagbansay sa pagpahayag sa imong kaugalingon sa minubong paagi pinaagi sa maayong-pagkapili nga mga pulong.

Mga Pulong nga Magpadayag sa Puwersa, Pagbati, Kamabulokon. Samtang pauswagon nimo ang imong bokabularyo, hunahunaa dili lamang ang bag-ong mga pulong kondili ang mga pulong usab nga adunay linaing mga kinaiya. Pananglitan, tagda ang mga berbong magpahayag sa puwersa; mga adhetibong magpaila sa kamabulokon; ug mga ekspresyong magpakitag kadasig, nga may tono sa kalulot, o magpadayag sa pagkasinsero.

Ang Bibliya napunog mga pananglitan sa maong makahuloganong pagpanulti. Pinaagi ni manalagnang Amos, si Jehova miawhag: “Pangitaa ang maayo, ug dili ang daotan . . . Dumti ang daotan, ug higugmaa ang maayo.” (Amos 5:​14, 15) Kang Haring Saul, ang manalagnang Samuel mipahayag: “Si Jehova naggisi sa harianong pagmando sa Israel gikan kanimo niining adlawa.” (1 Sam. 15:28) Sa dihang nakigsulti kang Ezequiel, gigamit ni Jehova ang mga pulong nga lisod hikalimtan, nga nag-ingon: “Silang tanan sa balay sa Israel mga gahig ulo ug tig-ag kasingkasing.” (Ezeq. 3:7) Sa pagpasiugda sa pagkagrabe sa buhat nga daotan sa Israel, si Jehova nangutana: “Makapangawat ba ang yutan-ong tawo sa Diyos? Apan kamo nagapangawat kanako.” (Mal. 3:8) Sa pagbatbat sa usa ka pagsulay sa pagtuo sa Babilonya, si Daniel mabulokong nagtaho nga “si Nabukodonosor napuno sa mabangis nga kasuko” tungod kay si Sadrak, Mesak, ug Abednego wala mosimba sa iyang larawan, busa iyang gimando nga sila gaposon ug itambog sa “hudno nga nagdilaab sa kalayo.” Sa pagtabang kanato sa pagkaamgo sa kakusog sa kainit, si Daniel nagtaho nga gisugo sa hari ang iyang mga tawo nga “painiton ang hudno sa pito ka pilo nga labaw pa kay sa naandang pagpainit niini”​—labihan ka init nga sa naduol sila sa hudno, ang mga tawo sa hari namatay. (Dan. 3:19-22) Sa pagpakigsulti sa mga tawo sa Jerusalem pipila ka adlaw una siya mamatay, si Jesus miingon uban ang dulot nga pagkamabination: “Pagkasubsob nga buot kong tigomon ang imong mga anak, sa paagi nga ang usa ka himungaan magatigom sa iyang mga piso ilalom sa iyang mga pako! Apan dili kamo buot niini. Tan-awa! Ang inyong balay mabiniyaan kaninyo.”​—Mat. 23:​37, 38.

Ang maayong-pagkapili nga mga pulong makapadayag ug buhing mga hulagway sa kaisipan sa imong mga tigpatalinghog. Kon mogamit kag mga pulong nga makadani sa mga sentido, ang imong mga tigpatalinghog “makakita” ug “makahikap” sa mga butang nga imong gihisgotan, “makatilaw” ug “makasimhot” sa mga pagkaon nga imong gitumong, ug “makadungog” sa mga tunog nga imong gibatbat ug sa mga tawong imong gikutlo. Ang pagtagad sa mamiminaw mapunting sa imong ginasulti tungod kay gitabangan mo sila sa pagpabuhi niana alang kanila.

Ang mga pulong nga magpadayag ug buhing mga ideya makapakatawa o makapahilak sa mga tawo. Kini makahatag ug paglaom, nga makapatuhop sa naminghoy nga tawo sa tinguhang mabuhi ug makapukaw diha kanila sa gugma alang sa iyang Maglalalang. Ang mga tawo sa tibuok yuta naapektahan ug dako sa paglaom nga gipatungha sa mga pulong diha sa mga teksto sa Bibliya sama sa Salmo 37:​10, 11, 34; Juan 3:16; ug Pinadayag 21:​4, 5.

Samtang basahon nimo ang Bibliya ug ang mga publikasyon sa “matinumanon ug maalamong ulipon,” mamatikdan nimo ang nagkadaiya kaayong mga pulong ug mga prase. (Mat. 24:45) Ayaw lang ug basaha kana ug hikalimti. Pilia ang mga pulong ug mga prase nga makapahimuot kanimo, ug himoa kana nga bahin sa imong matag-adlaw nga bokabularyo.

Mga Pagpanulti nga Nagsunod sa mga Lagda sa Gramatika. Nakaamgo ang pipila ka tawo nga ang ilang pagpanulti tingali wala magsunod kanunay sa mga lagda sa gramatika. Apan unsay mahimo nila bahin niana?

Kon nagaeskuyla ka pa, pahimusli ang kahigayonan karon nga makakat-on sa maayong gramatika ug magmainampingon sa pagpilig mga pulong. Kon ikaw wala makapaneguro sa katarongan sa usa ka linaing lagda sa gramatika, suknaa ang imong magtutudlo. Ayawg tun-i ang gramatika aron lang makapasar. Ikaw adunay panukmod nga tingali wala mabatoni sa ubang mga estudyante. Buot nimo nga mahimong epektibong ministro sa maayong balita.

Unsa na man kon ikaw mas gulang na ug nagtubo nga nagsultig pinulongan gawas pa sa imo karong gigamit? O tingali kulang ang imong kahigayonan alang sa mas dakong pormal nga edukasyon diha sa imong kaugalingong pinulongan. Ayawg kaluya. Hinunoa, paningkamot pag-ayo nga mouswag, nga himoon kana tungod sa maayong balita. Ang dako natong kahibalo bahin sa gramatika atong nakat-onan pinaagi sa pagpamati sa uban nga nagsulti. Busa pamatig maayo sa dihang ang eksperyensiyadong mga mamumulong mohatag sa ilang mga pakigpulong. Sa dihang magbasa ka sa Bibliya ug binase-sa-Bibliyang mga publikasyon, magmatinagdanon sa pagkabalay sa tudling-pulong, sa mga pulong nga gidungan paggamit, ug sa konteksto nga gigamitan niana. Himoang sulondan sa imong kaugalingong pagpanulti ang maong maayong mga panig-ingnan.

Ang popular nga mga maglilingaw ug mga mag-aawit tingali mogamit ug mga ekspresyon ug mga paagi sa pagsulti nga naglapas sa gramatikanhong paggamit. Lagmit sundon sila sa mga tawo. Ang mga magpapatigayon ug droga ug uban pa kansang bug-os nga paagi sa pagkinabuhi maoy kriminal o imoral kasagarang adunay ilang kaugalingong bokabularyo, nga naghatag ug mga kahubitan sa mga pulong nga lahi kay sa naandang kahulogan. Dili maalamon nga mosundog ang mga Kristohanon niining mga tawhana. Ang paghimo niana magpailang kita sama nianang mga tawhana ug sa ilang paagi sa pagkinabuhi.​—Juan 17:16.

Himoang batasan ang paggamit ug maayong pagpanulti matag adlaw. Kon ikaw magdinanghag sa matag-adlaw nga pakigsulti, ayaw pagdahom nga makasultig maayo sa espesyal nga mga okasyon. Apan kon mogamit kag maayong matang sa pagpanulti diha sa kasagarang mga kahimtang sa kinabuhi, sayon ug kinaiyanhon kini kanimo sa dihang anaa sa plataporma o sa dihang magsangyaw sa uban mahitungod sa kamatuoran.