Mga Bata ug Smartphone—Bahin 1: Angay ba Nakong Hatagag Smartphone ang Akong Anak?

Nagkadaghang bata karon ang dunay smartphone,a ug daghan nila ang mogamit sa ilang cellphone aron mag-Internet nga nag-inusara diha sa ilang kuwarto. Unsay mga kapeligrohan kon hatagan nimog smartphone ang imong anak? Unsay mga kaayohan? Unsa ka dugay sila puwedeng mogamit sa ilang smartphone kada adlaw?

• Ang angay nimong mahibaloan

• Ang angay nimong ipangutana

• Pangutan-a ang imong kaugalingon kon andam na ba ka

Ang angay nimong mahibaloan

Ang mga Kaayohan

• Luwas ang mga anak, dili mabalaka ang mga ginikanan. “Nagpuyo ta sa peligroso nga kalibotan,” miingon si Bethany, nga may duha ka anak nga tin-edyer. “Importante nga makontak sa mga anak ang ilang ginikanan.”

  “Naay mga app,” miingon sab ang inahan nga si Catherine, “nga maka-connect ka sa cellphone sa imong anak aron mahibaloan kon asa siya. Kon nagdrayb siya, mahibaloan pa gani nimo kon paspas ra kaayo ang iyang pagpadagan.”

• Tabang sa pag-eskuwela. “Ang mga bata hatagag homwork pinaagig e-mail o text, ug makakomunikar sila sa ilang mga titser sa samang paagi,” miingon ang inahan nga si Marie.

Ang mga Kapeligrohan

• Sobra ka dugayng paggamit. Ang mga batan-on sagad mogugol ug daghang oras kada adlaw sa pag-cellphone. Gani, ang mga ginikanan mogugol ug ingon sab niana ka dako nga panahon sa ilang gadyet imbes makig-estorya sa ilang mga anak. Ang usa ka eksperto miingon nga sa pipila ka panimalay, ang mga membro sa pamilya nag-uban kada adlaw, pero morag dili sila magkaila kay nagsige silag tutok sa ilang gadyet.b

• Pornograpiya. Sumala sa usa ka banabana, kapig katunga sa mga tin-edyer ang motan-awg pornograpiya kada bulan. Dili nâ ikatingala kay sayon ra kaayo ning ma-access pinaagig smartphone. “Kon hatagag smartphone ang mga anak,” miingon si William nga may duha ka anak nga tin-edyer, “dili tinuyo nga mahatagan sa mga ginikanan ang ilang mga anak ug kahigayonan nga makatan-awg pornograpiya bisan asa.”

• Pagkaadik. Daghang tawo ang morag di mabuhi kon wala ang ilang cellphone. Moingon sila nga kon dili gani nila makit-an ang ilang cellphone, sila matarantar, mabalaka, ug masakit pa gani. Ang pipila ka ginikanan miingon nga ang ilang mga anak mahimong way batasan kon maggamit sa ilang gadyet. Ang inahan nga si Carmen miingon nga usahay kon gusto niyang makig-estorya sa iyang anak, masuko ni kay dili gustong magpabalda.

• Ubang kapeligrohan. Kon ang usa mogamit ug smartphone, puwede siyang mabiktima sa cyberbullying ug sexting. Puwede sab ning moresultag daghang problema sa panglawas tungod sa dili maayong posisyon samtang naggamit ug cellphone ug sa kakulag tulog. Ang pipila ka batan-on mogamit ug “ghost app”​—kanang morag normal ra tan-awon nga app, sama sa calculator—​aron diha itago ang mga butang nga dili nila gustong makita sa ilang ginikanan.

  Si Daniel, nga may dalagita nga anak, miingon: “Pinaagi sa smartphone, ang imong anak maka-access ug bisan unsa diha sa Internet​—maayo man o dili.”

Ang angay nimong ipangutana

• ‘Gikinahanglan ba gyod sa akong anak ang smartphone?’

  Ang Bibliya nag-ingon: “Ang maalamon mamalandong sa matag lakang.” (Proverbio 14:15) Base niana nga prinsipyo, pangutan-a ang kaugalingon:

  ‘Maayo bang hatagan nako ang akong anak ug smartphone tungod sa safety o sa ubang rason? Ako bang napamalandong ang mga kaayohan ug ang mga kapeligrohan? Naa bay laing kapilian gawas sa smartphone?’

  “Naa may mga cellphone nga dili smartphone,” miingon ang amahan nga si Todd, “ug makontak gihapon nimo ang imong anak pinaagig text ug tawag. Makadaginot sab kag kuwarta.”

• ‘Responsable na ba ang akong anak?’

  Ang Bibliya nag-ingon: “Ang kasingkasing sa maalamon motultol kaniya sa hustong dalan.” (Ecclesiastes 10:2) Base niana nga prinsipyo, pangutan-a ang kaugalingon:

  ‘Nganong makaingon ko nga kasaligan na ang akong anak? Maayo ba ang among komunikasyon? Pirme ba siyang mosulti sa tinuod, pananglitan, bahin sa iyang mga higala? Makontrolar na ba niya ang iyang paggamit sa ubang mga device, sama sa TV, tablet, o laptop?’ “Ang smartphone dako kaayog gamit, pero puwede ning mahimong peligroso kaayo,” miingon ang inahan nga si Serena. “Hunahunaa ang responsibilidad nga imong gihatag sa imong anak nga wala pa kaayoy eksperyensiya.”

• ‘Andam na ba ko sa responsibilidad?’

  Ang Bibliya nag-ingon: “Bansaya ang bata sa dalan nga angay niyang subayon.” (Proverbio 22:6) Base niana nga prinsipyo, pangutan-a ang kaugalingon:

  ‘Pamilyar ba ko sa cellphone aron matabangan nako ang akong anak nga masabtan ug malikayan ang posibleng mga kapeligrohan? Kahibalo ba ko mo-set sa parental control niini? Unsaon nako pagtabang ang akong anak sa paghimog maayong mga desisyon sa paggamit sa cellphone?’ “Daghang ginikanan ang naghatag sa ilang anak ug smartphone ug dayon wala magpakabana kon giunsa kini paggamit sa ilang anak,” miingon ang amahan nga si Daniel nga gihisgotan ganina.

Ang punto: Ang mga bata kinahanglang bansayon nga mahimong responsable sa paggamit ug smartphone. “Dili nato madahom nga makontrolar sa mga bata ang ilang paggamit ug mga device,” miingon ang librong Indistractable, “ilabina kon walay giya sa ginikanan.”