Kapitulo 30

Angay ba Akong Magdulag Elektronikong mga Dula?

“ANG mga dula sa kompiyuter kulbahinam ug makalingaw kaayo,” miingon ang batan-ong si Brian. “Pwede nimong himoon diha sa dula ang dili gayod nimo himoon sa tinuod nga kinabuhi.” Si Deborah miingon nga ganahan sab siyag mga dula sa kompiyuter. Apan siya nagpasidaan: “Makausik kinig panahon ug makaadik.”

Ang elektronikong mga dula dili lamang usa ka moderno kaayong kalingawan. Sa pagkatinuod, masulayan niini ang imong ka maayong laki sa pagdula ug makawala pa kinig kalaay. Dugang pa, kini makapaabtik sa pagreaksiyon sa lawas. Ang ubang dula makapauswag sa imong katakos sa matematika ug sa pagbasa. Gawas pa, ang kinabag-ohang elektronikong dula kanunayng ginaestoryahan sa mga batan-on sa eskuylahan. Busa kon nakadula ka niini, duna pod kay ikatampo sa panag-estorya uban sa imong mga higala.

Siyempre, kon mamili lang kag maayo kon unsay dulaon, makakita kag dula nga makalingaw ug dili kuwestiyonable. Apan nganong kinahanglang magbantay ka sa pagpili?

Kon Nganong Makadaot Kini

Ikasubo, ang ubang elektronikong mga dula makadaot. Daghang dula klarong nagpasiugda nianang gitawag sa Bibliya nga “mga buhat sa unod”​—mga daotang buhat nga gihukman sa Bibliya.​—Galacia 5:19-21.

Ang 18-anyos nga si Adrian naghisgot bahin sa usa ka popular kaayong dula nga nagpasundayag ug “mga gang nga nagkarambola, pag-abuso sa droga, kalaw-ayan, pagpamalikas, grabeng kapintasan, ug mangilngig nga mga esena sa pagpamatay.” Ang ubang mga dula nagpasiugdag espiritismo. Ug mas grabe pa niini ang bag-ong mga dula. Ang kadaghanan niini mahimong dulaon uban sa ubang tawo diha sa Internet. Busa ang dula nahimo na nga mas makaiikag. “Diha sa imong kompiyuter sa balay,” matod pa sa 19-anyos nga si James, “masangka nimo ang laing tawo nga nagpuyo sa pikas suok sa kalibotan.”

Diha sa Internet, popular na kaayo ang mga dula diin ang nagdula maoy modala sa papel sa bida. Niining mga dulaa ang mga entrante maghimog mga karakter​—tawo man, mananap, o kombinasyon sa duha—​diha sa usa ka kalibotan nga minugna pinaagig kompiyuter nga gidula sa daghan pang magdudula. Kining minugnang kalibotan dunay mga tindahan, mga sakyanan, balay, mga naytklab, pampaman​—sa ato pa, hulad sa tinuod nga kalibotan. Ang mga magdudula niini makapadalag instant message sa usag usa ingong panagsultihay sa mga karakter nga ilang gidula.

Ang mga sakop sa sindikato, mga bugaw, pampam, mangingilkil, mga tighimog mini nga mga butang ug mga mamumuno maoy pipila sa daotang mga karakter nga makita niining mga dula sa kompiyuter. Ang mga magdudula mohimog mga butang nga dili gayod nila himoon sa tinuod nga kinabuhi. Pinaagi sa usa lang ka pagtulpok, ang mga magdudula makapabuhat sa ilang minugnang mga karakter sa pagpakigsekso samtang ang mga magdudula mag-estoryahay bahin sa sekso pinaagig instant message. Diha sa ubang mga dula, ang mga karakter makigsekso sa ubang mga karakter nga kaamgid ug mga bata. Ang mga kritiko nabalaka nga himoong dula-dula na lang sa mga tawo kining malaw-ayng mga buhat.

Kon Nganong Magbantay Ka sa Imong Pagpilig Dula

Kadtong nagdula niining mapintas o malaw-ayng mga dula tingali moingon: “Wala may madaot kay dili ni tinuod. Dula man lang ni.” Apan ayaw palimbong niining baliko nga pangatarongan!

Ang Bibliya nag-ingon: “Pinaagi sa iyang mga binuhatan ang usa ka bata magpaila sa iyang kaugalingon kon ang iyang kalihokan maoy lunsay ug matul-id.” (Proverbio 20:11) Kon magdula kag mapintas ug bastos nga elektronikong mga dula, maputli ug matul-id ka ba? Sumala pa sa panukiduki, ang pagtan-aw ug mapintas nga mga kalingawan makapaagresibog samot sa mga tawong nagtan-aw niana. Sa pagkatinuod, ang ubang mga eksperto nag-ingon nga kay makontrolar man sa magdudula ang mga karakter sa dula, ang epekto niini mas grabe pa kay sa TV.

Ang pagdulag mapintas o bastos nga mga dula sama rag nagdula kag radyoaktibong mga biya​—ang makadaot nga mga epekto dili dayon madayag, apan dili kini kapugngan. Ngano man? Ang sobrang pagkaladlad sa radyasyon makadaot sa layalaya sa tungol nga sudlon ug bakterya gikan sa mga tinai ug moatake sa mga sapasapa sa dugo, nga moresultag sakit. Sa susama, ang pagkaladlad sa malaw-ayng sekso ug grabeng kapintasan makadaot sa imong panglantaw kon unsay husto ug sayop ug ang kailibgon sa unod mao nay maglabi sa imong hunahuna ug lihok.​—Efeso 4:19; Galacia 6:7, 8.

Unsang Dulaa ang Akong Pilion?

Kon tugtan ka sa imong ginikanan sa pagdulag elektronikong mga dula, unsaon nimo pagkahibalo kon unsang dulaa ang imong pilion ug pila ka oras ang imong igugol sa pagdula niini? Ipangutana kini sa imong kaugalingon:

Sa unsang paagi ang dula nga akong pilion makaapekto sa panglantaw ni Jehova kanako? Ang Salmo 11:5 nag-ingon: “Si Jehova magausisa sa matarong ug sa daotan, ug si bisan kinsa nga nahigugma sa kapintasan ginadumtan gayod sa Iyang kalag.” Mahitungod niadtong makigbahin sa mga buhat sa espiritismo, ang Pulong sa Diyos nag-ingon: “Bisan kinsa nga nagabuhat niining mga butanga dulumtanan kang Jehova.” (Deuteronomio 18:10-12) Kon gusto ka nga mahimong higala sa Diyos, sunda ang tambag sa Salmo 97:10 nga nag-ingon: ‘Dumti ang daotan.’

Sa unsang paagi ang dula makaimpluwensiya sa akong kaisipan? Pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Ang pagdula ba niining dulaa makatabang kanako sa ‘pagkalagiw gikan sa pakighilawas’? (1 Corinto 6:18) Ang mga dula nga dunay mga larawan o panagsultihay nga makapukaw sa gana sa sekso dili makatabang kanimo sa paghunahuna sa mga butang nga matarong, maputli, ug dungganon.​—Filipos 4:8.

Pila ka oras ang akong magugol sa pagdula niini? Bisan ang dili makadaot nga elektronikong mga dula makausik ug panahon. Busa irekord kon pila ka oras ang imong nagugol sa pagdula. Nakawat ba niini ang imong panahon alang sa mas hinungdanong mga buluhaton? Ang pagkahibalo kon giunsa nimo paggamit sa imong panahon makatabang kanimo sa pag-una sa mas hinungdanong mga butang.​—Efeso 5:16.

Siyempre, ang Bibliya wala magsugo kanimo sa paggugol sa imong tibuok kinabuhi sa pagtuon o pagtrabaho. Kita gipahinumdoman niini nga dunay “panahon sa pagkatawa . . . ug panahon sa paglukso.” (Ecclesiastes 3:4) Apan tagda nga ang ekspresyong “paglukso” naglangkit dili lang sa pagdula kondili sa pagpaugnat usab sa kusog. Busa nganong dili nimo gamiton ang imong libreng panahon sa pagdulag mga dula nga nagkinahanglag kusog imbes maglingkod lang atubangan sa kompiyuter?

Magmaalamon sa Imong Pagpili

Sa pagkatinuod, ang pagdulag elektronikong mga dula makalingaw, ilabina kon maayong laki ka nang modula niini. Busa magmaalamon sa imong pagpilig mga dula. Pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Unsang mga subject nga hawod ako sa eskuylahan?’ Dili ba hawod ka niini kay kini man ang imong paborito? Sa tinuod lang, kon interesado ka sa usa ka subject, mas masilsil kini sa imong hunahuna. Karon pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Unsang elektronikong mga dula ang akong gusto? Unsay gitudlo niini kanako maylabot sa pamatasan?’

Imbes magdula niini tungod lang kay gidula kini sa imong mga higala, pilia ang dula nga imong nahibaloan nga dili kuwestiyonable. Labaw sa tanan, ipadapat ang tambag sa Bibliya nga nag-ingon: ‘Padayon sa pagtino kon unsa ang dalawaton sa Ginoo.’​—Efeso 5:10.

TEKSTO

“Kamong mga nahigugma kang Jehova, dumti ninyo ang daotan.”​—Salmo 97:10.

SUGYOT

Pagsulat ug mubong sumaryo sa matag dula nga gusto nimo, nga nagsaysay kon unsay mga sagubangonon diha sa dula ug kon unsay himoon aron makadaog ka. Itandi ang sumaryo ug ang mga prinsipyo sa Bibliya nga gihisgotan niining kapituloha, ug tinoa kon dili ba kuwestiyonable kining dulaa.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Ang unang klinika para sa mga adik sa mga dula sa kompiyuter gibuksan niadtong 2006 sa Amsterdam, Netherlands.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong isulti kon hagaron ako sa akong higala sa pagdulag mapintas o imoral nga elektronikong dula ․․․․․

Akong limitehan ang akong pagdulag elektronikong mga dula ug ka oras sa usa ka semana, ug kini ang akong himoon aron masunod ko kini ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Unsay epekto sa elektronikong mga dula diha sa kaisipan ug emosyon sa tawo?

● Nganong hinungdanon nga hinumdoman ang mga prinsipyo ni Jehova kon magpilig dula?

● Unsaon nimo pagtabang sa imong manghod nga naadik sa usa ka kuwestiyonableng dula?

[Blurb sa panid 249]

“Daghang dula mopabati kanimo nga daw normal lang ang kapintasan, pagpamalikas, ug imoralidad ug busa dali kang matental. Kinahanglang magbantay ka gayod kon unsay imong pilion nga dula.”​—Amy

[Hulagway sa panid 250]

Ang pagdulag mapintas o bastos nga mga dula sama rag nagdula kag radyoaktibong mga biya​—ang makadaot nga mga epekto dili dayon madayag, apan dili kini kapugngan